Imię odojcowskie

Ten artykuł od 2018-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Imię odojcowskie (także imię po ojcu) – nazwa osobowa w krajach słowiańskich, tworzona od imienia ojca, stosowana urzędowo w niektórych państwach. W Polsce nieuregulowana prawnie.

Zasady tworzenia

Imię odojcowskie we wszystkich językach słowiańskich tworzy się podobnie, przez dodanie do imienia ojca odpowiedniego przyrostka (potocznie końcówki). Przyrostki są następujące:

Imię odojcowskie umieszcza się pomiędzy imieniem a nazwiskiem. W razie posiadania dwóch lub więcej imion, umieszcza się je pomiędzy drugim (ostatnim) imieniem a nazwiskiem.

W Związku Radzieckim imiona odojcowskie były nadawane urzędowo wszystkim obywatelom, a przez to stosowane także w językach poszczególnych republik związkowych nie będących językami słowiańskimi. Na Zakaukaziu stosowane były formy imion odojcowskich tamtejszych języków:

• w języku ormiańskim stosowano przyrostek: -i (-ի) (dla syna i córki), dosłownie oznaczający przynależność;
• w języku azerskim imię odojcowskie to imię ojca i wyraz: oğlu (оғлу) (tłum. syn), qızı (гызы) (tłum. córka);
• w języku gruzińskim imię odojcowskie to imię ojca w dopełniaczu (przyrostek -s (-ს)) i wyraz: dze (ძე) (tłum. syn), asuli (ასული) (tłum. córka).

Występowało także tworzenie imion odojcowskich w formie słowiańskiej, np. z końcówką -ovič (-ович) w języku litewskim, czy -ovici (-ович) w języku mołdawskim.

Obecnie imiona odojcowskie są nadawane urzędowo, występując w państwowych spisach i paszportach, dla wszystkich obywateli w Rosji, na Ukrainie, na Białorusi i w Bułgarii. Jeżeli ojciec jest nieznany, wówczas imię odojcowskie nadaje się według wyboru dokonanego przez matkę. Na Ukrainie w przypadku występowania podwójnego imienia ojca, co jest przypadkiem rzadkim, imię odojcowskie domyślnie nadaje się od pierwszego imienia, a na prośbę rodziców od dwóch imion ojca, jak np. Oleksij Bogdan-Jurijowicz (Олексій Богдан-Юрійович) (ojcem jest Bogdan-Jurij)^[3]. W języku rosyjskim imię odojcowskie określane jest jako otczestwo (отчество), od słowa „ojciec” („отец”).

Role i zwyczaje

Imiona odojcowskie spełniają trzy role: wyróżniającą, wskazującą i obyczajową.

Rola wyróżniająca polega na tym, że imię odojcowskie jest dodatkowym wyróżnikiem. Spełnia tę rolę podobnie jak drugie imię, które nie jest stosowane w krajach urzędowo nadających imiona odojcowskie.

Rola wskazująca polega na wskazywaniu ojca, a przynajmniej jego imienia.

Imię odojcowskie spełnia rolę obyczajową poprzez możliwość jego wykorzystania w zwracaniu się do drugiej osoby. Zwracanie się do kogoś z użyciem jego imienia i imienia odojcowskiego, bez drugiego imienia i nazwiska, np. Natalio Włodzimierzowno, jest traktowane jako wyraz szacunku i życzliwości. Szczególnie tyczy się to zwracania do osób starszych czy przełożonych, może być też wykorzystywane przy nawiązywaniu do nich w rozmowie. W ten sposób zastępowany jest zwrot grzecznościowy „pan”, „pani”. Zwyczaj ten upowszechniony jest najbardziej w Rosji, na Ukrainie i na Białorusi, znacznie rzadziej w innych krajach słowiańskich, jak Polska.

Przykłady

• rosyjski: Władimir Władimirowicz Putin
• białoruski: Alaksandr Ryhorawicz Łukaszenka
• ukraiński: Wołodymyr Ołeksandrowycz Zełenski
• bułgarski: Rumen Georgiew Radew
• serbski: Vuk Stefanović Karadžić
• polski: Paweł Włodkowic, Józef Gąsienica Tomków, Władysław Odonic

Zobacz też

• nazwisko patronimiczne

Przypisy

Bibliografia

• Świetlana Mikołajowna Pachomowa: Ewolucja antroponimicznych formuł w językach słowiańskich. Użhorod: Wydawnictwo Aleksandra Garkuszy, 2012. ISBN 978-617-531-079-3.
• Imiona odojcowskie
• У каких народов есть отчества?
• Все об отчестве!