Immaculata

Immaculata, Bartolomé Esteban Murillo (ok. 1678)

Immaculata (łac. niepokalana) – typ ikonograficzny, przedstawiający Marię z Nazaretu bez dziecka, w młodym wieku, w białej sukni i błękitnym płaszczu, na tle nieba, stojącą na półksiężycu oplecionym wężem, otoczoną świetlistą mandorlą i koroną z gwiazd. Wizerunek wykształcony w XVII wieku i typowy zwłaszcza dla epoki baroku i rokoko. Typ immaculaty pojawia się często w barokowej rzeźbie wolnostojącej.

Historia

Typ powstał w wyniku utożsamienia NMP z „Niewiastą Apokaliptyczną” przedstawioną w wizji św. Jana: Potem wielki znak się ukazał na niebie: Niewiasta mandorlą obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu (Ap 12,1). Sztuka XVII wieku wykształciła własny typ wizerunku Niepokalanej tzw. immaculatę idealną, adorowaną przez anioły, z gołębicą Ducha Świętego nad głową, z wężem pod stopami. Przedstawienia tego typu były szczególnie popularne w Hiszpanii. Kardynał Federico Boromeo w traktacie De pictura sacra (1624) o sposobie przedstawiania Immaculaty napisał:

Myślimy, że można malować młodą dziewczynę okrytą płaszczem, siedzącą w miejscu promieniejącym jasnością i otoczoną aniołami, które unoszą się wokół niej. Postaci Maryi i aniołów lekko zarysowalibyśmy w cieniu, który rozświetlałby się blaskiem spływającym z nieba i namalowalibyśmy w centrum tego blasku, lecz kreskami ledwie zaznaczonymi i niemal powietrznymi, Trzy Osoby Boskie[1].

W 1649 roku Francisco Pacheco napisał traktat Arte de la Pintura, w którym zawarł instrukcje dotyczące poprawnego malowania Immaculaty:

Należy malować Maryję w wieku 12–13 lat, jako bardzo piękną panienkę z dużymi oczami, cudownymi ustami i nosem, z różowymi policzkami, ze złotymi, rozpuszczonymi włosami, tak dobrze, jak tylko może to uczynić pędzel człowieka[2].

Juan Interián de Ayala(hiszp.) w Pictor Christianus Eruditus (1730) napisał:

Najświętsza Dziewica w tamtym pierwszym momencie, kiedy została ożywiona i uświęcona, nie była ubrana w strój cielesny, lecz ozdobiona łaską i darami nieba. Zatem należy ją malować w białej i promieniującej sukni, haftowanej w złote gwiazdy i w błękitnym płaszczu, szerokim i jak najwspanialszym[2].

Przykłady

Najbardziej przedstawienia ukazujące immaculatę wyszły spod pędzla Bartolomé Esteban Murillo. Inni twórcy malujący idealne wizerunki Niepokalanej to: Jusepe de Ribera, Guido Reni, Luca Giordano, Giovanni Battista Tiepolo. W polskiej sztuce dominują przedstawienia anonimowe, powstałe w kręgach klasztornych (np. klasztor na Jasnej Górze, klasztor karmelitów w Czernej) oraz realizacje znajdujące się w prowincjonalnych kościołach (np. kościół p.w. Św. Trójcy w Tykocinie, kościół p.w. Podwyższenia Krzyża św. w Wyszkowie, kościół p.w. św. Michała Archanioła w Klimkówce, kościół p.w. Nawiedzenia NMP w Łączniku). Przykłady obrazów:

Przypisy

  1. Małgorzata Biernacka, Niepokalane Poczęcie, [w:] Małgorzata Biernacka, Tomasz Dziubecki, Hanna Graczyk, Janusz St. Pasierb, Maryja Matka Chrystusa, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1987, s. 85.
  2. a b Tamże.


Bibliografia

  • Zbigniew Wójcik: Historia powszechna. Wiek XVI-XVII. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004. ISBN 83-01-13837-8.
  • Małgorzata Biernacka, Niepokalane Poczęcie, [w:] Małgorzata Biernacka, Tomasz Dziubecki, Hanna Graczyk, Janusz St. Pasierb, Maryja Matka Chrystusa, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1987, s. 27–93.

Media użyte na tej stronie

REF new (questionmark).svg
Autor: Sławobóg, Licencja: LGPL
Icon for missing references
Bartolomé Esteban Perez Murillo 021.jpg
Esta obra es una de las Inmaculadas de Bartolomé Esteban Murillo con aspecto más juvenil, lo que la vincula con la tradición sevillana del también pintor sevillano Francisco de Zurbarán, y con las recomendaciones sobre la representación de este tema manifestadas por Francisco Pacheco en su Arte de la pintura, que escribió en 1649. Además, hay varios dibujos preparatorios para esta obra ejecutados por Murillo, lo que demuestra que el pintor sevillano se preparó concienzudamente para ejecutarla, y es conocida como Inmaculada del Escorial porque aparece citada por primera vez en las colecciones reales del monasterio de El Escorial en 1788, durante el reinado de Carlos IV de España.