Ina Benita

Ina Benita
Ilustracja
Ina Benita
Imię i nazwisko

Inna Florow-Bułhak
Ina Scudder

Data i miejsce urodzenia

1 marca 1912
Kijów

Data i miejsce śmierci

9 września 1984
Mechanicsburg, Pensylwania

Zawód

aktorka

Współmałżonek

Gieorgij Tiesławski
(1931–1933; rozwód)
Stanisław Lipiński
(1938−1945/1974[a])
Hans Georg Pasch
(1945; śmierć)
Lloyd Fraser Scudder
(1954–1964; śmierć)

Ina Benita, właściwie Ina Scudder[b] (ur. 1 marca 1912 w Kijowie, zm. 9 września 1984 w Mechanicsburgu[1]) – polska aktorka teatralna i filmowa, określana pierwszą femme fatale polskiego kina lat międzywojennych[2].

Życiorys

Urodziła się 1 marca 1912 roku[c][3][4][5] w Kijowie, jako Inna Florow-Bułhak. Była córką Mikołaja Florow-Bułhaka (1875, Symferopol – 1944, Warszawa) i Heleny z domu Jeszczenko (1880, Kijów – 1920, Warszawa); rodzice byli wyznania prawosławnego[6][7]. W 1920 roku, wskutek ofensywy bolszewickiej, rodzina aktorki przyjechała do Polski[8]. Benita ukończyła paryską szkołę Sacré-Cœur, a także Kursy Wokalno-Dramatyczne H. J. Hryniewieckiej w Warszawie. Zadebiutowała 29 sierpnia 1931 w warszawskim teatrzyku „Nowy Ananas”, w programie Raj bez mężczyzn. Występowała także w „Morskim Oku” i kabarecie „Femina”. W 1932 debiutowała w filmie Ryszarda Biskego pt. Puszcza, w którym grała rolę młodej dziedziczki – Reni. Od tej pory poświęciła się głównie karierze filmowej. Od 1937 roku była związana ze stołecznymi teatrami rewiowymi. Grała m.in. w „Cyruliku Warszawskim” (1937), „Teatrze Malickiej” (1938) i „Wielkiej Rewii” (1938–39), a od wiosny 1939 roku w „Ali Babie”.

W czasie II wojny światowej Benita występowała w jawnych teatrach („Komedia”, „Niebieski Motyl”, „Miniatury”). Współpracowała z kontrwywiadem ZWZ-AK, w którym na zlecenie Romana Niewiarowicza rozpracowywała Niemców i współpracujących z nimi polskich aktorów. Jej działania poskutkowały m.in. uwolnieniem kuzyna Franciszka Brodniewicza z Pawiaka i Zbigniewa Sawana z Auschwitz[9]. Według świadectw znajomych artystki Benita związała się wówczas z Austriakiem Ottonem Haverem, oficerem Wehrmachtu, z którym wyjechała do Wiednia, a po powrocie oboje zostali oskarżeni o Rassenschande. Za związek z Polką oficer miał zostać wysłany na front wschodni, a aktorkę jakoby z tego powodu uwięziono na Pawiaku. Imię i nazwisko „Otto Haver” nie figuruje jednak ani w księgach adresowych miasta Wiednia, ani w rejestrach oficerów Wehrmachtu[10]. Z meldunków ZWZ–AK wynika zaś, że od jesieni 1942 do marca 1943 Benita była związana lub zaprzyjaźniona z Gerhardem Ludwigiem Manzlem, kierownikiem referatu Presse, a następnie Musik und Theater w Wydziale Propagandy. W marcu 1943 roku, za zwalnianie polskich więźniów przy pośrednictwie aktorki, Manzel został karnie wysłany na front wschodni, lecz udało mu się zbiec i powrócić do Warszawy[11].

Wiosną 1943 Ina Benita związała się z Hansem Georgiem Paschem – niemieckim działaczem podziemia, opozycyjnym wobec polityki nazistowskiej, który pomagał Polakom i Żydom. Na początku 1944 roku oboje zostali aresztowani i osadzeni na Pawiaku, najprawdopodobniej w związku ze swoją działalnością konspiracyjną[12]. 7 kwietnia 1944, na żeńskim oddziale Pawiaka – Serbii, artystka urodziła syna Tadeusza Michała, którego ojcem był Pasch. Mężczyzna potwierdził później ojcostwo stosownym dokumentem z 21 czerwca 1945 roku[13]. Aktorka została zwolniona z więzienia 31 lipca 1944[14]. W Polsce po raz ostatni widziano ją podczas powstania warszawskiego, gdy schodziła do kanałów wraz z czteromiesięcznym dzieckiem[15].

Przez wiele lat dalsze losy Benity nie były znane. Najczęściej przyjmowano, że zginęła razem z synem w kanałach lub doszła nimi do Śródmieścia i tam, we wrześniu, straciła życie podczas bombardowania. Informacje o jej śmierci były kwestionowane przez środowiska aktorskie, które zakładały, że uciekła z kraju – nie były jednak w stanie tego udowodnić.

Z dokumentów udostępnionych w listopadzie 2018 roku przez rodzinę Paschów wynikło, że pod koniec wojny (w kwietniu 1945) aktorka wyjechała razem z synem i Hansem Georgiem Paschem do zachodnioniemieckiej miejscowości Hohegeiß, w powiecie Goslar w Dolnej Saksonii. Dwa miesiące po wyjeździe wyszła za niego za mąż, a po ślubie przyjęła nazwisko małżonka[16]. Para miała jeszcze jedno dziecko – córkę Ritę Annę (urodzoną 28 lipca 1945 roku), która prawdopodobnie zmarła trzy dni po narodzinach. Synami Hansa Georga Pascha z poprzedniego małżeństwa, a zarazem przyrodnimi braćmi Tadeusza i Rity (dzieci z Iną Benitą), byli Ingo Paš, minister w pierwszym demokratycznym rządzie Słowenii[17] (1990–1992) i jego brat bliźniak Boris Pasch, dyplomata słoweński w Berlinie, urodzeni w 1941. 15 listopada 1945 roku mąż Benity został zamordowany, wobec czego latem 1946 aktorka zdecydowała się opuścić Hohegeiß wraz z synem[18].

Zgodnie z informacjami udostępnionymi w lutym 2019 roku przez rodzinę Scudderów z USA, Benita przeniosła się wówczas do Francji. Mieszkała w Nicei i Cannes, gdzie pracowała jako tancerka i śpiewaczka w barach oraz nocnych klubach[13]. Z uwagi na trudną sytuację finansową w 1949 oddała syna Tadeusza na wychowanie do szkoły klasztornej – przypuszczalnie do Sacré-Cœur, w której spędziła swoją młodość. W tym samym czasie poznała Amerykanina Lloyda Frasera Scuddera, przedstawiciela służby cywilnej w United States Air Force, któremu 25 lipca 1950 roku w Nicei urodziła syna, Johna. W 1951 Scudder został razem ze swoim oddziałem wezwany do Maroka, co wpłynęło na poprawę sytuacji finansowej aktorki, wobec czego w 1952 odebrała Tadeusza ze szkoły klasztornej. Rok później wyjechała razem z dziećmi do Lloyda, który mieszkał wówczas w Algierii. Po wybuchu wojny algierskiej, nowo założona rodzina przeniosła się do Maroka. 10 lipca 1954 roku Ina Benita wzięła ślub z Lloydem Scudderem w Casablance. W grudniu 1959, na żądanie króla Muhammada V, amerykańskie wojska były zmuszone opuścić Maroko, wobec czego 10 czerwca 1960 roku Scudderowie wyjechali do Stanów Zjednoczonych[19].

Ina Benita, już jako Ina Scudder, mieszkała kolejno w Albuquerque w Nowym Meksyku, Dayton w Ohio i ostatecznie w Middletown (w hrabstwie Dauphin w stanie Pensylwania). 1 czerwca 1964 Lloyd Scudder zmarł z powodu nowotworu. Po jego śmierci aktorka pracowała jako sprzątaczka, a także zajmowała się malowaniem obrazów. W 1972 dom rodziny Scudderów został uszkodzony przez huragan Agnes. Benita zmarła 9 września 1984 roku w Mechanicsburgu na raka płuc, jest pochowana na cmentarzu w Middletown[20].

Dodatkowe informacje

  • Ina Benita znała biegle cztery języki obce: angielski, francuski, niemiecki i rosyjski, a rozumiała też włoski i hiszpański.
  • W 1939, na letnim (ostatnim) Balu Mody w Hotelu Europejskim w Warszawie, specjalnie dla niej utworzono kategorię „królowa seksapilu[21][22][23][24].
  • We wrześniu 2010 roku w miesięczniku „Bluszcz” ukazał się fikcyjny wywiad z aktorką, który przeprowadził Marcin Szczygielski.

Filmografia

Źródło[3][25][26].

Uwagi

  1. Formalnie aktorka nigdy nie sfinalizowała rozwodu ze Stanisławem Lipińskim. Operator nie stawił się w sprawie jej wniosku rozwodowego 13 września 1943 roku, z uwagi na stacjonowanie z Armią Andersa. Po wojnie nie wiedzieli wzajemnie o swoich losach, a Lipiński poślubił Janinę z Jasińskich.
  2. Aktorka urodziła się jako Inna Florow-Bułhak, jednak po emigracji z Polski i ślubie z Lloydem F. Scudderem, we wszystkich oficjalnych dokumentach, jak i w życiu prywatnym, funkcjonowała jako Ina Scudder.
  3. Od 1960 jako rok urodzenia w dokumentach pojawia się 1916.

Przypisy

  1. Social Security Death Index [dostęp 2019-02-14].
  2. Podziemny patriotyzm. Film Jerzego Gabryelskiego „Czarne diamenty”, Historia: Poszukaj [dostęp 2021-08-12].
  3. a b Ina Benita w bazie filmpolski.pl
  4. I-94 formularz wjazdowy do USA, histmag.org [dostęp 2019-11-11].
  5. Ina Benita przeżyła! Tajemnica z Rhumspringe, histmag.org [dostęp 2019-11-11].
  6. Słownik biograficzny teatru polskiego, t. 3, 1910–2000. A–Ł, pod red. B. Berger, Warszawa 2017.
  7. Informacja o rodzicach w akcie ślubu z 1945. histmag.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-20)]..
  8. Ilustrowany Tygodnik Polski²: Bułhak, Janina – Ina Benita, ilustrowanytygodnikpolski.blogspot.com [dostęp 2019-12-07].
  9. 'Ubrana właściwie tylko w pierścionek ma przy ustach żarzącego się papierosa i nie patrzy w obiektyw’. Tajemnice Iny Benity, weekend.gazeta.pl [dostęp 2019-12-07] (pol.).
  10. M. Teler, Zagadka Iny Benity. AK-torzy kontra kolaboranci, Warszawa 2021, ss. 223–226.
  11. M. Teler, Zagadka Iny Benity. AK-torzy kontra kolaboranci, Warszawa 2021, ss. 226–235
  12. M. Teler, Zagadka Iny Benity. AK-torzy kontra kolaboranci, Warszawa 2021, ss. 306–311, 325–331.
  13. a b Ina Benita i jej długa droga do Ameryki. Nieznane powojenne losy słynnej aktorki – Portal historyczny Histmag.org – historia dla każdego, histmag.org [dostęp 2019-04-11].
  14. Ewakuacja więźniów.
  15. Dominika Kaszuba: Ina, kochanica Austriaka. film.onet.pl, 15 lipca 2011. [dostęp 2014-08-11].
  16. Akt ślubu Iny i Hansa Georga Paschów.
  17. Ingo Falk Pash Wallersberg – družinska zgodba (słow.). oddaje.ognjisce.si, 2014-01-21. [dostęp 2018-11-20].
  18. Tajemnica z Rhumspringe. Nieznane powojenne losy Iny Benity – Portal historyczny Histmag.org – historia dla każdego, histmag.org [dostęp 2018-11-21].
  19. Join Ancestry, www.ancestry.com [dostęp 2020-11-07] (ang.).
  20. Ancestry.com [dostęp 2019-02-14].
  21. Ewa Gałązka, Królowa seksapilu, Instytut Teatralny [dostęp 2021-08-11].
  22. Ewa Gałązka, Królowa seksapilu, e-teatr.pl [dostęp 2021-08-11].
  23. Jerzy Stanisław Majewski, Na najważniejszy bal międzywojnia w Warszawie nic nie było za piękne ani zbyt kosztowne, warszawa.wyborcza.pl, 20 stycznia 2017 [dostęp 2021-08-11].
  24. Ina Benita. Dlaczego postanowiła zniknąć?, styl.interia.pl, 21 października 2019 [dostęp 2021-08-11].
  25. 06.03.2018 – „Przez łzy do szczęścia” na Koszykowej: pokaz filmu z 1939 roku. – Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy – Biblioteka Główna Woj. Mazowieckiego, www.koszykowa.pl [dostęp 2019-05-15].
  26. Ja tu rządzę | go.wroclaw.pl, www.wroclaw.pl [dostęp 2019-05-15] (pol.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Benita Ina.jpg
Polska aktorka Ina Benita (1912-1944)