Indie

Republika Indii
भारत गणराज्य
Bhārat Gaṇarājya
Flaga
Godło Indii
FlagaGodło
Dewiza: (sanskryt) सत्यमेव जयते
(Tylko prawda zwycięża)
Hymn:
Jana-Gana-Mana
(Publiczny umysł)
Położenie Indii
Konstytucja

konstytucja Indii z 1950 roku[1]

Język urzędowy

hindi, angielski

Stolica

Nowe Delhi

Ustrój polityczny

republika

Głowa państwa

prezydent Draupadi Murmu[2]

Szef rządu

premier Narendra Modi[3][4]

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


3 287 263[5] km²
314 070 km² (9,56%)

Liczba ludności (2021)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia


1 339 330 514[6]
407 osób/km²

PKB (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


2611 mld[7] USD
1983[7] USD

PKB (PSN) (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


9459 mld[7] dolarów międzynar.
7183[7] dolarów międzynar.

Waluta

1 rupia indyjska = 100 pajs (paisa) (INR)

niepodległość

od Wielkiej Brytanii
15 sierpnia 1947

Religia dominująca

hinduizm

Strefa czasowa

UTC +5:30

Kod ISO 3166

IN

Domena internetowa

.in

Kod samochodowy

IND

Kod samolotowy

VT

Kod telefoniczny

+91

Indie (niezaakceptowana społecznie propozycja PAN z 1959 r.: India[8], hindi भारत, trl. Bhārat, trb. Bharat, wymowa; ang. India, wymowa /ˈɪndiə/), Republika Indii (hindi: भारत गणराज्य, trl. Bhārat Gaṇarājya, trb. Bharat Ganaradźja; ang. Republic of India) – państwo położone w Azji Południowej, zajmujące większość subkontynentu indyjskiego[9]. Jest siódmym państwem świata pod względem powierzchni oraz drugim pod względem liczby ludności; jest także najludniejszą demokracją świata. Od południa Indie otoczone są Oceanem Indyjskim, od południowego zachodu Morzem Arabskim, a od południowego wschodu Zatoką Bengalską. Od północy Indie ograniczone są przez Himalaje oraz Karakorum. Na północnym zachodzie graniczą z Pakistanem, na północy z Chinami, Nepalem i Bhutanem, na północnym wschodzie z Mjanmą i Bangladeszem, a na południowym wschodzie przez zatokę Mannar i cieśninę Palk graniczy ze Sri Lanką i Malediwami. Indyjskie wyspy Andamany i Nikobary dzielą granicę morską z Tajlandią i Indonezją.

W 2017 r. gospodarka indyjska była 6. na świecie pod względem PKB nominalnego oraz 3. pod względem parytetu siły nabywczej[10]. Po reformach liberalizujących gospodarkę kraju z 1991 Indie stały się jednym z najszybciej rozwijających się krajów świata oraz zostały zaliczone do krajów nowo uprzemysłowionych. Jednak nadal mierzy się z problemem ubóstwa, korupcji, niedożywienia oraz słabo rozwiniętej publicznej opieki zdrowotnej. Indie posiadają broń jądrową oraz uważane są za mocarstwo regionalne. Indyjska armia jest 2. na świecie pod względem liczebności wojska oraz 4. pod względem wydatków na obronność[11]. Indie są parlamentarną republiką federalną podzieloną na 28 stanów i 7 terytoriów. Kraj ten słynie z kinematografii, bogatej kuchni oraz bujnego ekosystemu.

Geografia

Od północy Indie są ograniczone przez łańcuchy górskie: Karakorum i Himalaje. Z Indiami graniczą: Pakistan na północnym zachodzie, Chiny, Nepal oraz Bhutan na północy, Mjanma i Bangladesz na północnym wschodzie, Sri Lanka przez zatokę Mannar i cieśninę Palk na południowym wschodzie. Od południowego zachodu kraj otaczają wody Morza Arabskiego, zaś od południowego wschodu Zatoki Bengalskiej i Morza Andamańskiego. Do Indii należy archipelag Lakkadiwów leżący na Morzu Arabskim 450 km na zachód od wybrzeży kraju oraz leżące w Zatoce Bengalskiej archipelagi Andamanów i Nikobarów.

Najwyższym punktem jest ośmiotysięcznik Kanczendzonga położony w Himalajach na granicy z Nepalem wznoszący się na wysokość 8586 m n.p.m.[12]

  • Położenie geograficzne: 8°–37° N, 68°–97° E
  • Rozciągłość równoleżnikowa – 2933 km
  • Rozciągłość południkowa – 3214 km

Miasta

Mumbaj
  • Mumbaj[13] – 16,4 mln mieszkańców[14] (zespół miejski: 22,9 mln[15])
  • Delhi – 11,5 mln (zespół miejski: 26,5 mln)
  • Bengaluru – 5,3 mln (zespół miejski: 10,5 mln)
  • Kolkata – 4,6 mln (zespół miejski: 15,0 mln)
  • Ćennaj[16] – 4,4 mln (zespół miejski: 10,3 mln)
  • Ahmadabad – 3,8 mln (zespół miejski: 7,6 mln)
  • Hajdarabad – 3,7 mln (zespół miejski: 9,3 mln)
  • Pune – 3,2 mln (zespół miejski: 5,9 mln)
  • Surat – 3,1 mln (zespół miejski: 5,9 mln)
  • Kanpur – 3,0 mln (zespół miejski: 3,1 mln)

Granice Indii

Rzeki

Rzeki Indii

Rzeki Indii należą do zlewiska Oceanu Indyjskiego. Największe rzeki: Ganges czczony przez hinduistów jako święta rzeka, jego dopływy Jamuna, Son, Damodar, Ghaghra. Ganges łączy się w delcie z Brahmaputrą. Na zachodzie dopływy Indusu.

Wyspy

Wyspy Indii:

oraz Chorao, Diu, Divar, Lakkadiwy, Majuli, Monroe, wyspy w okolicy Mumbaju, Rameswaram, Sriharikota, Vashee, Willington

Klimat

Zwrotnikowy, na północy zwrotnikowo-monsunowy, na południowym zachodzie wilgotny, stopniowo przechodzi w suchy w zachodniej części Niziny Hindustańskiej, w Karakorum i Himalajach podzwrotnikowy górski. W wyższych partiach gór zima trwa 6 miesięcy. Częste cyklony połączone z wielkimi ulewami w okresie przejściowym między monsunem letnim a zimowym. Średnia temperatura w styczniu wynosi od ok. +15 °C u podnóża Himalajów do ok. +28 °C na południu. W maju, który jest najcieplejszym miesiącem roku, temperatury wynoszą +27 do +30 °C, z wyjątkiem pustyni Thar, gdzie temperatura osiąga +36 °C. W Delhi dochodzi nawet do +45 °C.

Historia

Devi Jagadambi Mandir w Kadźuraho

Prehistoria i starożytność

Pierwsze ślady homo sapiens na terenie dzisiejszych Indii liczą przeszło 30 tys. lat. Od IV tysiąclecia p.n.e. datują się pierwsze cywilizacje rolnicze na subkontynencie indyjskim. Pierwsze cywilizacje miejskie pojawiły się w trzecim tysiącleciu p.n.e. W XV w p.n.e. Ariowie podbili miejscowe plemiona[17]. Utworzyły się liczne samodzielne królestwa. Zachodnie Indie zostały podbite najpierw przez władcę Persów Dariusza w 518 p.n.e., a w 327 p.n.e. przez Aleksandra Macedońskiego. Następnie dochodziło do kilkukrotnego zjednoczenia terenów Indii i ponownego rozpadu na samodzielne królestwa.

Indie muzułmańskie i cywilizacja Mogołów

Islam dotarł do zachodnich Indii około roku 712. W XIV wieku niemal cały półwysep znalazł się pod panowaniem muzułmańskim. Następnie nastąpił ponowny rozpad, aż do zjednoczenia kraju pod rządami Wielkich Mogołów. W 1498 dotarł do Indii Vasco da Gama. Imperium obejmujące niemal całe Indie i część Azji Środkowo-Wschodniej powstało za czasów Akbara. Z czasem subkontynent stał się obiektem zainteresowania umacniających się mocarstw europejskich.

Czasy nowożytne

I wojna Brytyjczyków z Sikhami w latach 1845–1846

Walkę o wpływy i hegemonię w Indiach toczyło m.in. Imperium Brytyjskie, stopniowo podporządkowując sobie jego terytoria, które to stały się „klejnotem w koronie brytyjskiej”. W 1876 królowa Wiktoria zostaje Cesarzową Indii. W XX wieku ruch narodowowyzwoleńczy w Indiach przybiera na sile. Pokojowe akty nieposłuszeństwa organizowane przez Mahatmę Gandhiego i Indyjski Kongres Narodowy oraz sytuacja geopolityczna po drugiej wojnie światowej zmusiły Wielką Brytanię do przyznania niepodległości Indiom i Pakistanowi w 1947[18]. Początek indyjskiej państwowości związany był z licznymi starciami na tle religijnym, szczególnie na terenie Prowincji Pogranicze i Pendżabu, gdzie doszło do krwawych starć między hinduistami a muzułmanami. 30 stycznia 1948 roku przez fundamentalistę zabity został Mahatma Gandhi[19].

Indira Gandhi

Pierwszym premierem Indii został Jawaharlal Nehru. Reformy wprowadzone przez Nehru eliminowały nierówności społeczne wynikające z tożsamości kastowej i plemiennej[20]. Rząd przyjął model gospodarki mieszanej. W polityce zagranicznej przyjęto kurs niezaangażowania a Indie stały się jednym z założycieli Ruchu Państw Niezaangażowanych[21]. Indie w pierwszym okresie niepodległości wdały się w spory graniczne z Chinami co spowodowało w latach 60. wojnę między tymi państwami[22] – w 1962 roku Indie toczyły wojnę z Chinami o północny Kaszmir i tzw. NEFA (Północno-Wschodni Obszar Graniczny). W wyniku wojny chińsko-indyjskiej Chiny zajęły sporne terytorium Aksai Chin[23].

Następcą Nehru był Lal Bahadur Shastri. W okresie jego kadencji miejsce miała II wojna o Kaszmir[24]. Kolejnym wybitniejszym premierem została Indira Gandhi (córka Nehru). Gandhi zakończyła w 1966 roku kryzys gospodarczy i osiągnęła w kolejnych latach wzrost gospodarczy na poziomie kilku procent[25]. Wzrost gospodarczy Indii zahamowały Stany Zjednoczone Ameryki oraz Międzynarodowy Bank Rozwoju, które nie zrealizowały swoich obietnic względem Indii[26]. W tym czasie stosunki indyjsko-amerykańskie uległy dalszemu pogorszeniu z powodu krytyki przez Gandhi amerykańskiego bombardowania Wietnamu, w efekcie czego prezydent USA wstrzymał przesyłki ziarna, by zmusić Indie do poparcia USA w konflikcie[27]. W tej sytuacji prowadzona dotychczas liberalizacja gospodarcza została porzucona[28] a już w roku 1969 rozpoczęto czwartą pięciolatkę[29] która doprowadziła do większej kontroli państwa nad gospodarką[30]. Pod koniec lat 60. wybuchło trwające do dzisiaj (z różnym natężeniem) powstanie maoistowskie w Indiach obejmujące tereny tzw. czerwonego korytarza na wschodzie państwa (głównie Bengal Zachodni). W okresie kadencji Indiry Gandhi Sikkim został włączony w skład Indii[31][32]. Gandhi nawiązała przyjacielskie więzi z Bangladeszem, który poparła w wojnie wyzwoleńczej przeciwko Pakistanowi[33].

W 1977 roku dominacja Kongresu została przełamana i wybory wygrała opozycyjna partia Janata. Rządy opozycyjnej prawicy doprowadziły do najsilniejszej recesji (-5,2%) w historii Indii i inflacji sięgającej 18,2%[30][34][35]. W latach 80. władzę ponownie przejęła Gandhi, która tym razem zliberalizowała gospodarkę. Premier postawiła na zaostrzenie wydatków publicznych, większą efektywność przedsiębiorstw państwowych oraz stymulowanie sektora prywatnego poprzez deregulację[36]. Szósty plan okazał się najbardziej udanym z pięciu planów, wykazując w latach 1980–1985 średni wzrost 5,7%[37]. W 1984 roku Indira Gandhi została zastrzelona przez sikhijskich ochroniarzy w odwecie za skierowaną przeciwko separatystom operację Niebieska Gwiazda w Amritsarze[38]. Po śmierci Indiry władzę objął jej syn, Rajiv Gandhi. Rajiv zmodernizował gospodarkę, zwiększył wsparcie finansowe rządu dla nauki i techniki, zmniejszył import, podatki i cła na przemysł oparty na technologii[39]. Rajiv poprawił stosunki z USA i rozszerzył współpracę gospodarczą i naukową z tym państwem kosztem stosunków z ZSRR[40]. 29 lipca 1987 roku Gandhi i prezydent Sri Lanki Junius Richard Jayewardene podpisali układ o przyjaźni indyjsko-cejlońskiej. Następnego dnia, 30 lipca, doszło do nieudanej próby zamachu na Gandhiego[41][42]. Do udanego zamachu na premiera doszło pięć lat później w Sriperumbudur. Zamach bombowy został przeprowadzony przez terrorystów z tamilskiej organizacji separatystycznej Tamilskie Tygrysy.

Demografia

Ludność: 1,339 mld (2017) – Indie są drugim państwem na świecie (po Chinach) pod względem liczby ludności.

Hinduski ślub w Radżastanie

Struktura językowa

Struktura językowa Indii:

Wyznania

W hinduskiej świątyni w Asamie
Dżami Masdżid w Delhi

Źródło: Pew Research Center, 2010[43][44].

Języki urzędowe Indii

Językiem oficjalnym jest hindi. Język angielski pełni rolę języka pomocniczego, łącznikowego. Ponadto istnieje 21 języków konstytucyjnych, dopuszczanych jako języki wykładowe i urzędowe w określonych stanach: asamski, bengalski, bodo, dogri, gudźarati, kannada, kaśmiri, konkani, maithili, malajalam, manipuri, marathi, orija, pendżabski, nepalski, santalski, sindhi, sanskryt, tamilski, telugu, urdu. Znaczna część ludności, zwłaszcza mieszkańcy południowych stanów Indii, odnosi się wrogo do prób zastąpienia w urzędach języka angielskiego językiem hindi, uważając, że stanowi to niedopuszczalny zamach na ich autonomię.

System polityczny

Wybory parlamentarne w Indiach w 2014 roku

Podstawy ustroju politycznego określa konstytucja Indii z 1950 r. Indie są demokratyczną republiką federacyjną. Głową państwa jest prezydent, jednak faktyczna władza pozostaje w rękach premiera. Organem ustawodawczym jest dwuizbowy parlament – Sansad, składający się z Izby Ludowej (Lok Sabha) i Izby Stanów (Rajya Sabha), obradującej pod przewodnictwem wiceprezydenta[45].

Stany mają własne organy władzy, na czele stoi gubernator mianowany przez prezydenta.

Indie są największą demokracją świata[46]

Partie polityczne

Komunistyczna Partia Indii

Główne partie i sojusze polityczne to: Indyjski Kongres Narodowy (Indian National Congress) oraz Narodowy Sojusz Demokratyczny (National Democratic Alliance), pod przywództwem Indyjskiej Partii Ludowej (Bharatiya Janata Party). Trzecią siłą jest Komunistyczna Partia Indii[a] i Front Lewicy (Left Front)[47][48].

Święta narodowe

Najważniejsze indyjskie święta

  • 26 stycznia – rocznica proklamowania republiki (1950)
  • 15 sierpnia – rocznica uzyskania niepodległości (1947)

Siły zbrojne

Podział administracyjny

Dżammu i Kaszmir
Kerala
Radżastan
Pendżab

Indie podzielone są na 28 stanów, 7 terytoriów związkowych i 1 terytorium stołeczne. W drugim rzędzie dzielą się na 591 dystryktów. Nazwy jednostek administracyjnych podano w wersji polskiej (jeżeli istnieje polski egzonim), wersji angielskiej (ang.) oraz w wersji hindi w polskiej transkrypcji (trb.) i w transliteracji (trl.):

Stany:
  1. Andhra Pradesh (ang.); Andhra Pradeś (trb.), Āṁdhra Pradeś (trl.)
  2. Arunachal Pradesh (ang.); Arunaćal Pradeś (trb.), Aruṇācal Pradeś (trl.)
  3. Asam; Asam (trb.), Asam (trl.)
  4. Bengal Zachodni; West Bengal (ang.); Paśćimi Bangal (trb.), Paścimī Baṁgāl (trl.)
  5. Bihar; Bihar (trb.), Bihār (trl.)
  6. Chhattisgarh (ang.); Ćhattisgarh (trb.), Chattīsgaṛh (trl.)
  7. Goa; Gowa (trb.), Govā (trl.)
  8. Gudźarat; Gujarat (ang.); Gudźarat (trb.), Gujarāt (trl.)
  9. Hariana; Haryana (ang.); Harijana (trb.), Hariyāṇā (trl.)
  10. Himachal Pradesh (ang.); Himaćal Pradeś (trb.), Himācal Pradeś (trl.)
  11. Jharkhand (ang.); Dźharkhand (trb.), Jhāṛkhaṁḍ (trl.)
  12. Karnataka; Karnataka (trb.), Karṇāṭaka (trl.)
  13. Kerala; Kerala (trb.), Kerala (trl.)
  14. Madhya Pradesh (ang.); Madhja Pradeś (trb.), Madhya Pradeś (trl.)
  15. Maharasztra; Maharashtra (ang.); Maharasztra (trb.), Mahārāṣṭra (trl.)
  16. Manipur; Manipur (trb.), Maṇipur (trl.)
  17. Meghalaya (ang.); Meghalaja (trb.), Meghālaya (trl.)
  18. Mizoram; Mizoram (trb.), Mizorām (trl.)
  19. Nagaland; Nagalaind (trb.), Nāgālaiṁḍ (trl.)
  20. Orisa (pol.); Odisha (ang.)[49], poprzednio Orissa; Urisa (trb.), Uṛīsā (trl.)
  21. Pendżab; Punjab (ang.); Pańdźab (trb.), Paṁjāb (trl.)
  22. Radżastan; Rajasthan (ang.); Radźasthan (trb.), Rājasthān (trl.)
  23. Sikkim; Sikim (trb.), Sikim (trl.)
  24. Tamilnadu; Tamil Nadu (ang.); Tamilnad (trb.), Tamilnād (trl.)
  25. Telangana
  26. Tripura; Tripura (trb.), Tripura (trl.)
  27. Uttarakhand (ang.); Uttarakhand (trb.), Uttarākhaṁḍ (trl.)
  28. Uttar Pradesh (ang.); Uttar Pradeś (trb.), Uttar Pradeś (trl.)

Terytoria związkowe:

  1. Andamany i Nikobary; Andaman and Nicobar Islands (ang.); Andaman aur Nikobar Dwip (trb.), Aṁdamān aur Nikobār Dvīp (trl.)
  2. Czandigarh; Chandigarh (ang.); Ćandigarh (trb.), Caṁḍīgaṛh (trl.)
  3. Dadra, Nagarhaweli, Daman i Diu; Dadra and Nagar Haveli and Daman and Diu (ang.)
  4. Dżammu i Kaszmir; Jammu and Kashmir (ang.); Dźammu aur Kaśmir (trb.), Jammū aur Kaśmīr (trl.)
  5. Ladakh
  6. Lakszadiwy; Lakshadweep (ang.); Lakszadwip (trb.), Lakṣadvīp (trl.)
  7. Puducherry (do 2006 Pondicherry) (ang.); Puduććeri (trb.), Puducceri (trl.)

Narodowe terytorium stołeczne:

  1. Delhi; Dilli (trb.), Dillī (trl.)

Gospodarka

WalutaRupia indyjska (100 pajsa)
Wielkość PKB (2013)4716 mld. USD (PPP) (szacowana)
PKB na mieszkańca (2013)4000 USD (PPP)
Stopa wzrostu PKB (2013)3,8% (szacowana)
Stopa bezrobocia (2013)6,1%
Stopa inflacji (2013)9,7%
Dług publiczny (2011)51,6% PKB
Wskaźnik Giniego (2000)32,5%

Do lat 90. gospodarka Indii była gospodarką quasi-socjalistyczną, z dużym udziałem sektora państwowego i ścisłą kontrolą państwa nad sektorem prywatnym i handlem zagranicznym. Ten model ukształtował się w czasie rządów Jawaharlala Nehru[50]. Od 1991 r. rozpoczęły się w Indiach liberalne reformy gospodarcze. Zmniejszona została kontrola państwa nad gospodarką, przeprowadzono również prywatyzację szeregu przedsiębiorstw państwowych. W rezultacie, od lat 90. gospodarka indyjska dynamicznie się rozwija (w ostatnich latach w tempie około 8% rocznie). W 2006 r. gospodarka Indii była czwartą pod względem wielkości gospodarką świata (po gospodarkach USA, Chin i Japonii), z produkcją sięgającą 4042 miliarda USD (według parytetu siły nabywczej – PPP), przy czym wielkość PKB na mieszkańca wynosi zaledwie 3,8 tysiąca USD (PPP). Według danych indyjskich, 25% ludności żyje poniżej granicy ubóstwa.

Podstawą gospodarki Indii przez długi czas było rolnictwo[51]. Obecnie w rolnictwie pracuje wciąż około 60% spośród liczącej około 510 milionów osób siły roboczej. Jednocześnie rolnictwo wytwarza zaledwie 20% PKB Indii (2006). Sektor przemysłowy zatrudnia około 12% siły roboczej Indii i wytwarza około 20% PKB, natomiast najdynamiczniej rozwijający się sektor usług, zatrudniający 28% siły roboczej – około 60% PKB.

W 2006 roku eksport Indii wyniósł około 112 miliardów USD, a głównymi dobrami eksportowymi były tekstylia, biżuteria i oprogramowanie. Import Indii w 2006 roku wyniósł około 188 miliardów USD i obejmował głównie surowce energetyczne i maszyny. Głównymi partnerami handlowymi Indii są USA, kraje UE, Chiny i Zjednoczone Emiraty Arabskie.

Turystyka

W 2015 roku kraj ten odwiedziło 8,027 mln turystów (4,5% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 21,013 mld dolarów[52].

Transport

Sieć autostrad

W Indiach istniało (w 2006) 63 221 km linii kolejowych (w tym: 46 807 km szerokotorowych 1676 mm, z czego 17 343 km zelektryfikowanych), co odpowiada wskaźnikowi gęstości sieci 1,92 km/100 km² powierzchni. Nieco lepiej przedstawia się indyjska sieć dróg. Ich łączna długość (w 2006) wynosiła 3 316 452 km, co daje wskaźnik 100,9 km/100 km² powierzchni.

Kultura

Literatura

Zabytki Indii

Tadź Mahal

Sport

Mecz w kabaddi

Popularnym sportem w Indiach jest hokej na trawie. Reprezentacja Indii jest najbardziej utytułowaną drużyną w historii tego sportu. Na Igrzyskach Olimpijskich sportowcy z Indii wywalczyli dotychczas łącznie 9 złotych medali, z czego 8 z nich zdobyto właśnie w tej dyscyplinie drużynowej.

Dużym uznaniem, podobnie jak w wielu byłych koloniach brytyjskich, cieszy się również krykiet.

W Indiach uprawia się wiele dyscyplin sportowych które nie zyskały szerokiego uznania poza Azją, a często nawet poza Indiami. Zaliczają się do nich:

  • Kabaddi – gra zespołowa
  • Gilli danda – gra wywodząca się ze starożytności, pierwowzór baseballu, jedną z jej odmian jest klipa
  • Kho kho – rozgrywana na świeżym powietrzu gra logiczna z elementami zabawy w berka
  • Liczne indyjskie sztuki walki takie jak Thang-ta, Silambam czy azjatyckie zapasy Pehlwani

Piłka nożna cieszy się w Indiach umiarkowanym zainteresowaniem. Reprezentacja Indii w piłce nożnej mężczyzn raz w swojej historii uzyskała awans na Mundial po wycofaniu się innych państw azjatyckich z eliminacji. Ostatecznie drużyna narodowa nie pojechała na mistrzostwa ze względu na nakaz gry w obuwiu sportowym (indyjscy piłkarze chcieli grać boso)[53]. W Pucharze Azji drużyna grała nieregularnie, najczęściej kończąc swój udział już na fazie grupowej turnieju. Wyjątkiem był turniej z roku 1964, gdzie reprezentacja zajęła drugie miejsce.

Statystyki demograficzne

Dane można znaleźć w CIA Factbook[54]

Ćennaj
(lipiec 2012)
Liczba ludności1 205 073 612
Ludność według wieku
0 – 14 lat29,3% (mężczyzn 187 386 162/kobiet 165 345 284)
15 – 64 lat65,2% (mężczyzn 406 071 850/kobiet 379 152 490)
65 lat i więcej5% (mężczyzn 31 892 823/kobiet 35 225 003)
Średnia wieku
W całej populacji26,5 lat
Mężczyzn25,9 lat
Kobiet27,2 lat
Przyrost naturalny1,312‰
Współczynnik urodzeń20,6 urodzeń/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów7,43 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji–0.05 imigrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu1,12 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat1,13 mężczyzn/kobiet
15 – 64 lat1,07 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat0,9 mężczyzn/kobiet
w całej populacji1,08 mężczyzn/kobiet
Umieralność niemowląt
W całej populacji46,07 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej44,71 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej47,59 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji67,14 lat
Mężczyzn66,08 lat
Kobiet68,33 lat
Rozrodczość2,58 urodzeń/kobietę
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS0.3% (2009)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS2 400 000 (2009)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS170 000 (2009)
Liczba oficjalnych języków22

Zobacz też

Historia

Kultura

Religia

Uwagi

  1. ↑ W Indiach działa jeszcze Komunistyczna Partia Indii (Marksistowska), zaś w 2008 zdelegalizowaną maoistowską Komunistyczną Partię Indii.

Przypisy

  1. ↑ Constitution of India. [dostęp 2017-09-01].
  2. ↑ Władcy Indii w serwisie rulers.org.
  3. ↑ Narendra Modi Sworn In as India’s New Prime Minister.
  4. ↑ Narendra Modi government: Full list of portfolios and ministers.
  5. ↑ The World Factbook, cia.gov (ang.).
  6. ↑ The World Factbook, cia.gov (ang.).
  7. ↑ a b c d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2018. [dostęp 2018-05-04]. (ang.).
  8. ↑ Propozycję sformułowała Komisja Ustalania nazw Geograficznych Instytutu Geografii Polskiej Akademii Nauk w książce Lech Ratajski, Joanna Szewczyk, Zwoliński Przemysław: Polskie nazewnictwo geograficzne świata. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959. Książka zawierała oświadczenie Prezydium i Komisji Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa PAN stwierdzające, że przedstawione w książce zasady zasługują na uznanie i ze stanowiska językoznawczego należałoby je przyjąć jako normę obowiązującą wydawnictwa geograficzne w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej; oświadczenie podpisali: Zenon Klemensiewicz jako przewodniczący Komisji Kultury Języka i Kazimierz Nitsch jako przewodniczący Komitetu Językoznawstwa.
  9. ↑ Indie, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-01-31].
  10. ↑ World Economic Outlook Database, October 2017 – Report for Selected Countries and Subjects, imf.org [dostęp 2018-03-26] (ang.).
  11. ↑ 2017 Military Strength Ranking [dostęp 2018-03-26] (ang.).
  12. ↑ Kanczendzanga, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-01-31].
  13. ↑ Według zaleceń Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Polski, przyjętych na 71.posiedzeniu 71. posiedzenie KSNG (30 maja 2012 roku), nazwa Mumbaj to polska nazwa główna miasta, nazwą wariantową pozostaje zaś Bombaj.
  14. ↑ Spis powszechny w Indiach. censusindia.gov.in. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-11)].: Cities having population 1 lakh and above, Census 2011.
  15. ↑ Demographia: World urban areas.
  16. ↑ Dawniej Madras.
  17. ↑ Indie. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-01-31].
  18. ↑ Indie – perła w brytyjskiej koronie uzyskuje niepodległość.
  19. ↑ Przegląd orientalistyczny – Wydania 73-80 1970 s. 308.
  20. ↑ Erckel, Sebastian (2011). India and the European Union – Two Models of Integration, GRIN Verlag, ISBN 3-656-01048-X, s. 128.
  21. ↑ Guy Arnold The A to Z of the Non-Aligned Movement and Third World, 2010, s. 39.
  22. ↑ Ranabir Samaddar Refugees and the State:Practices of Asylum and Care in India, 1947-2000, 2003, s. 285.
  23. ↑ IV.18. Chiny zdradzaja Nehru. W: Durga Das: Indie. Od Cruzona do Nehru i później. Wstęp Zakir Hussain. Wyd. 1. Warszawa: India EU Council, 2009, s. 376–383. ISBN 978-83-9289-490-2.
  24. ↑ „Was Mr Shastri murdered”. bbc.co.uk.
  25. ↑ Nayak, Pulin; Bishwanath Goldar, Pradeep Agrawal (2010). India’s Economy and Growth. SAGE Publications. s. 8–9. ISBN 978-8132104520.
  26. ↑ Kapila, Raj; Uma Kapila (2004). Understanding India’s economic Reforms. Academic Foundation. S. 126. ISBN 978-8171881055.
  27. ↑ Robert W Oliver, George Woods and the World Bank, Boulder: Lynne Rienner, 1995, s. 144, ISBN 978-1555875039, OCLC 30036119.
  28. ↑ Jason A Kirk, India and the World Bank: The Politics of Aid and Influence, London: Anthem Press, 2011, s. 20–21, ISBN 978-0857284129, OCLC 751741392.
  29. ↑ Gupta, K. L.; Harvinder Kaur (2004). New Indian Economy and Reforms. Deep and Deep Publications. s. 7. ISBN 978-8176295598.
  30. ↑ a b Rosser, J. Barkley; Marina V. Rosser (2004). Comparative Economics in Transforming the World Economy. MIT Press. s. 468–470. ISBN 978-0262182348.
  31. ↑ Yogendra Kumar Malik (1988). India: The Years of Indira Gandhi. Brill Publishers. ISBN 978-9004086814. s. 120–121.
  32. ↑ Bajpai, G. S. (1999). China’s Shadow Over Sikkim: The Politics of Intimidation. Lancer Publishers. s. 210. ISBN 978-1897829523.
  33. ↑ Nair, P. Sukumaran (2008). Indo-Bangladesh Relations. APH Publishing. s. 47. ISBN 978-8131304082.
  34. ↑ Kelly, D. David A.; Ramkishen S. Raj, Gillian H.L. Goh (2010). Managing Globalisation: Lessons from China And India. World Scientific. s. 62. ISBN 978-981-256-494-8.
  35. ↑ Lal, Deepak (2004). The Hindu Equilibrium: India c.1500 B.C. – 2000 A.D. Oxford University Press. s. 314. ISBN 978-0199275793.
  36. ↑ John Waterbury, Exposed to Innumerable Delusions: Public Enterprise and State Power in Egypt, India, Mexico, and Turkey, Cambridge [England] ; New York, NY, USA: Cambridge University Press, 1993, s. 58, ISBN 978-0521434973, OCLC 27225317.
  37. ↑ L.N. Dash (2000). World bank and economic development of India. APH Publishing. s. 375.
  38. ↑ Rodney Castleden, Morderstwa polityczne, spiski, tajne zmowy, Bellona, s. 298.
  39. ↑ „Rajiv Gandhi aimed at value based education in rural India through JNVs”. Pressbrief. basearticles.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-11)]..
  40. ↑ „Rajiv Gandhi Biography – Rajiv Gandhi Life & Profile”. Culturalindia.net.
  41. ↑ „Sri Lankan in Honor Guard Attacks Gandhi”. Los Angeles Times. Text „Associated Press”.
  42. ↑ „Nation special”. Nation. 1987-07-30. Retrieved 2013-01-19. nation.lk. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]..
  43. ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-03-25].
  44. ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The. [dostęp 2014-03-25].
  45. ↑ Fragment konstytucji na stronie wiceprezydenta. vicepresidentofindia.nic.in. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-12)]..
  46. ↑ System polityczny Indii.
  47. ↑ Indie. Partie polityczne, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-01-31].
  48. ↑ Andrzej Antoszewski, Ryszard Herbut, Systemy polityczne współczesnego świata, wyd. ARCHE, Gdańsk 2004.
  49. ↑ Orissa is now Odisha, Oriya is Odia – The Times of India. timesofindia.indiatimes.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-12)]..
  50. ↑ Centrum Studiów Polska-Azja: Przyczyny niekorzystnej sytuacji gospodarczej w Indiach po odzyskaniu niepodległości. polska-azja.pl. [dostęp 2009-12-06].
  51. ↑ Centrum Studiów Polska-Azja: Rozwój Indii a bezpośrednie inwestycje zagraniczne – czy Indie to miejsce, gdzie warto inwestować?. [dostęp 2009-12-06].
  52. ↑ UNWTO Tourism Highlights, 2016 Edition. UNWTO, 2016. s. 9. [dostęp 2016-10-04]. (ang.).
  53. ↑ Prem Panicker: Barefoot in Bengal and Other Stories. yahoo.com, 2010-06-14. [dostęp 2013-08-10]. (ang.).
  54. ↑ CIA Factbook. cia.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-11)]..

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Państwa Azji
Państwa
Terytoria zależne
Podmioty o ograniczonym
uznaniu międzynarodowym

Asia (orthographic projection).svg

  1. ↑ Uznawana przez 5 państw
  2. ↑ Uznawany przez 1 państwo
  3. ↑ Uznawana przez 5 państw
  4. ↑ Państwo in statu nascendi; Palestyńskie Władze Narodowe to tymczasowa struktura zarządzająca obszarem Strefy Gazy i częścią Zachodniego Brzegu do czasu uzyskania niepodległości przez Palestynę
  5. ↑ Uznawana przez 14 państw
Członkostwo w organizacjach międzynarodowych
Wspólnota Narodów (Commonwealth of Nations)
Europa
Ameryka Północna
Ameryka Południowa
Azja
Australia i Oceania
Afryka
Dawni członkowie
Światowa Organizacja Handlu (WTO)

Mapa członków WTO

Państwa G4

Flaga ONZ

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)
Państwa członkowskie
Kandydaci
Obserwatorzy
Współpracujący
Organizacje afiliowane

OECD member states map.svg

Grupa 20 najważniejszych gospodarek światowych

Media użyte na tej stronie

Flag of India.svg
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
WTO members and observers.svg
Map of World Trade Organization members and observers.
 
Members
 
Members, dually represented by the European Union
 
Observers
 
Non-members
OECD member states map.svg
Autor: Cflm001 (dyskusja), Licencja: CC BY-SA 2.0
Państwa członkowskie OECD.
Flag of Indonesia.svg
bendera Indonesia
Flag of Canada (Pantone).svg
Flag of Canada introduced in 1965, using Pantone colors. This design replaced the Canadian Red Ensign design.
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Indiarivers 2.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Indira Gandhi in 1967.jpg
Cropped from Defense Department, US government (DSD.LBL.gov). Indira Gandhi and Dr. Seaborg (cropped out).
Indie 2006.png
(c) Aotearoa, CC-BY-SA-3.0
Podział administracyjny Indii w 2000 roku. Podano polskie nazwy jednostek administracyjnych i ich stolic w formie zalecanej przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych (http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/wpngs_azja.pdf), w przypadku braku takich nazw, podano nazwy angielskie
Emblem of India.svg
The National Emblem of India is derived from the time of the Emperor Ashoka. The emblem is a replica of the Lion of Sarnath, near Varanasi in Uttar Pradesh. The Lion Capital was erected in the third century BC by Emperor Ashoka to mark the spot where Buddha first proclaimed his gospel of peace and emancipation to the four quarters of the universe. The national emblem is thus symbolic of contemporary India’s reaffirmation of its ancient commitment to world peace and goodwill. The four lions(one hidden from view ) – symbolising power, courage and confidence- rest on a circular abacus. The abacus is girded by four smaller animals—Guardians of the four directions: The Lion of the North, The Horse of the West, The Bull of the South and The Elephant of the East. The abacus rests on a lotus in full bloom, exemplifying the fountainhead of life and creative inspiration. The motto 'Satyameva Jayate' inscribed below the emblem in Devanagari script means 'truth alone triumphs'.
CPIM Tamilnadu 2014 Election Campaign.jpg
Autor: Jaffar Theekkathir, Licencja: CC BY-SA 3.0
CPI(M) North Chennai Candidate U.Vasuki Election Campaign with T.K.Rangarajan
Taj Mahal, India, 2013-03 (11551341305).jpg
Autor: Edmund Gall, Licencja: CC BY-SA 2.0
The inimitable, unforgetable, breath-taking architectural wonder that is the Taj Mahal...
Khajuraho Devi Jagadambi Temple 2010.jpg
Autor: Marcin Białek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Świątynia Dewi Dźagadamba w zachodniej grupie świątyń w Khajuraho w Indiach.
India roadway map.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gathering during Ch Malla Reddy Campaign for General Elections 2014 2014-05-30 18-28.jpg
Autor: User:Jeevanreddy007, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gathering during Ch Malla Reddy Campaign for General Elections 2014
Battle of ferozeshah(H Martens).jpg
Battle of Ferozeshah. Picture appears to portray the second day. The unit in the painting may be the 62nd Regiment based on their buff facings and the buff colour of the regimental flag. The British figures in the foreground appear to members of the light company.
Pushkar, Rajasthan - India (15789530689).jpg
Autor: A Vahanvati, Licencja: CC BY-SA 2.0
Pushkar, Rajasthan | India
India - Delhi Jama masjid - 5142.jpg
© Jorge Royan / http://www.royan.com.ar, CC BY-SA 3.0
Jama Masjid the main mosque in Delhi India
India - Chennai - busy T. Nagar market 2 (3059483658).jpg
Autor: McKay Savage from London, UK, Licencja: CC BY 2.0

The T. Nagar market area is Chennai's busiest. As well as being the main hub for silk saris and gold in the region, one can also get all jumbled in most anything from housewares and furniture to plastic do-dads and vegetables.

This alley is certainly the busiest and this packed scene is normal throughout most days.
En-us-India.ogg
(c) I, EncycloPetey, CC BY-SA 3.0
Pronunciation of the term in US English
PecheurVarkala.jpg
Autor: Philippe Raffard, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fishermen near Varkala (Kerala)
Game-asia-kabadi.jpg
Autor: த*உழவன் (talk), Licencja: CC0
one of the Asian game viz 'kabadi',India
தமிழ்: ஆசிய விளையாட்டுப் போட்டியில் கபடி/சடுகுடு
Ambubachi Mela at Kamakhya Temple by Vikramjit Kakati.jpg
Autor: Vikramjit Kakati, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ambubachi Mela, also known as Ambubasi festival, is held annually during monsoon in the Kamakhya Devi Temple at Guwahati, Assam. In 2010, the beginning date of Ambubachi Mela is June 22nd and the festival ends on June 26.
India (orthographic projection).svg
Autor: Ssolbergj (talk), Licencja: CC BY-SA 3.0
India. Area controlled by India in dark green; claimed but not controlled areas in light green.
Bombay22.jpg
Khetwadi, Sikka Nagar. Old parts of the city of Mumbai/Bombay. Note the numerous thatched roofs. These are slowly being replaced by skyscrapers.
View from terrace of Thiksey.jpg
Autor: Neilsatyam, Licencja: CC BY-SA 3.0
This is a photo of ASI monument number 
Rajput wedding feast.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Sikh pilgrim at the Golden Temple (Harmandir Sahib) in Amritsar, India.jpg
Autor: Paulrudd, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pielgrzym Sikh przy Harmandir Sahib (Złota Świątynia), Amritsar, India.