Instytut Książki i Czytelnictwa

Instytut Książki i Czytelnictwa (w skrócie IKiCz) – instytut powołany w 1954 roku przy Bibliotece Narodowej na mocy uchwały Rady Ministrów. Instytut prowadzi własne prace naukowo-badawcze, koordynuje podobne inicjatywy podejmowane przez inne instytucje, współpracuje z ministerstwami, centralnymi urzędami i zarządami organizacji masowych prowadzącymi pracę kulturalno-oświatową, zajmuje się również poradnictwem, np. opracowuje wzorcowe materiały instrukcyjno-metodyczne, programowe i bibliograficzne, dotyczące działalności wydawniczej, księgarstwa, bibliotekarstwa oraz rozwijania czytelnictwa (np. wśród dzieci i młodzieży).

Powstanie instytutu

Pomysłodawczynią usytuowania IKiCz w strukturze Biblioteki Narodowej była Krystyna Remerowa (1898-1986), członkini Rady Czytelnictwa i Książki, pełniąca w tym czasie funkcję kierownika Działu Katalogów Rzeczowych BN. Projekt ten zyskał poparcie ówczesnego dyrektora Biblioteki, Władysława Bieńkowskiego, a także Czesława Kozioła z Ministerstwa Kultury i Sztuki. Instytut rozpoczął działalność 1 kwietnia 1955 r.

Przez wiele lat w Statucie Biblioteki Narodowej wymieniano jedynie zadania całej Biblioteki, nie precyzując obowiązków poszczególnych komórek organizacyjnych. Sformułowano je dopiero w 1969 roku w stosunku do IKiCz:

Instytut Książki i Czytelnictwa, który prowadzi badania w zakresie bibliotekoznawstwa, metodyki i technik pracy bibliotekarskiej, racjonalizacji i postępu technicznego oraz czytelnictwa, księgarstwa, polityki wydawniczej. kształcenia bibliotekarzy, historii książki i bibliotek w XIX i XX w., zajmuje się upowszechnianiem wyników badawczych, a także prowadzi normalizację bibliotekarską oraz poradnictwo w zakresie powyższej problematyki[1].

Kierunki badań naukowych

Instytut Książki i Czytelnictwa prowadzi badania z zakresu[2]:

  • bibliotekoznawstwa i bibliotekarstwa – obejmujące zagadnienia związane z funkcjonowaniem bibliotek publicznych i współpracy między nimi, bibliotekarstwem i piśmiennictwem dla dzieci i młodzieży, egzemplarzem obowiązkowym, kształceniem bibliotekarzy i użytkownikami bibliotek,
  • czytelnictwa w Polsce współczesnej – dotyczące problemów czytelnictwa, realizowanego za pomocą różnych środków przekazu, wybory czytelnicze w różnych grupach społecznych, wybór czytelnictwa spośród innych form uczestniczenia w kulturze,
  • historii czytelnictwa na tle dzieje kultury polskiej (od 1795 roku do końca II wojny światowej) – w tym badania mecenatu kulturalnego w XIX i XX wieku, problemy kanonu lektur, cenzury oraz rozpowszechniania druków przez tzw. „drugi obieg” i funkcjonowania instytucji kulturowych w tym okresie.

Struktura organizacyjna

Instytut Książki i Czytelnictwa składa się z trzech pracowni[2]:

Pracownia Badań Czytelnictwa
Pracownia prowadzi badania kultury czytelniczej w Polsce rozumianej jako całokształt powiązanych ze sobą zjawisk wyznaczających miejsce książki i lektury w szerzej pojętej kulturze współczesnej. Prowadzi również badania społecznego zasięgu książki, czytelnictwa młodzieży, społecznej definicji książki u progu cyfryzacji oraz uczestnictwa w kulturze druku w kontekście funkcjonowania Internetu. Kierownikiem Pracowni jest dr hab. Roman Chymkowski.
Pracownia Historii Bibliotek i Czytelnictwa
Tematyka badawcza tej pracowni to historia książki, prasy, rynku księgarskiego, bibliotek, zbiorów bibliotecznych oraz czytelnictwa na ziemiach polskich i wśród emigracji. Kierownikiem Pracowni jest dr Jacek Kordel.
Pracownia Bibliotekoznawstwa
Badania pracowni koncentrują się wokół społeczno-kulturowych uwarunkowań funkcjonowania bibliotek publicznych. Podejmowane tematy pozwalają na obserwowanie, diagnozowanie i opisywanie przemian w bibliotekarstwie publicznym, będących konsekwencją przeobrażeń cywilizacyjnych, technologicznych, ustrojowych oraz ich wpływu na procesy okołobiblioteczne. Kierownikiem Pracowni jest dr Barbara Budyńska.


Kierownicy Instytutu Książki i Czytelnictwa

Krystyna Remerowa (1954-1965)

Józef Kądzielski (1965-1968)

Jadwiga Kołodziejska (1968-2000)

Oskar Czarnik (2001-2008)

Katarzyna Wolff (2008-2009)

Marcin Drzewiecki (2009-2012)

Roman Chymkowski (2012-2018)

Tomasz Szwaciński (2018-)

Wyniki badań czytelnictwa

Z badań Instytutu Książki i Czytelnictwa w 2002 wynikało, że wbrew utartym opiniom internauci są grupą ponadprzeciętnie zainteresowaną tradycyjną książką[3]. W 2008 książki czytała ponad połowa (51%) internautów i 26% osób niekorzystających z internetu. Z badań w 2006 wynikało, że kontakt z przynajmniej jedną książką rocznie miało 50% badanych, a w 2008 ilość ta spadła do 38%, stanowiąc najniższy wskaźnik czytelnictwa zanotowany od początku prowadzenia badań (1992)[4]. W 2008 ok. 25% respondentów czytało ponad 6 książek rocznie, a blisko 11% badanych – ponad 7 książek rocznie.

Przypisy

  1. ↑ Statut Biblioteki Narodowej, Warszawa 1969, § IV pkt 5.
  2. ↑ a b Instytut Książki i Czytelnictwa. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-12-01]. (pol.).
  3. ↑ Rynek książki – kolejne ogniwa. Kongres Kultury Polskiej. [dostęp 2013-01-28]. (pol.).
  4. ↑ Katarzyna Wolff: Społeczny zasięg książki w Polsce w 2008 roku – komunikat z badań Biblioteki Narodowej. Biblioteka Narodowa, 2008. [dostęp 2013-01-28]. (pol.).

Bibliografia

  • Nina Kraśko: Instytut Książki i Czytelnictwa – kształtowanie się struktury i zakresu zainteresowań [w:] Ludzie i książki. Janusz Kostecki (red.). Warszawa: 2006, s. 203–232. (pol.).

Linki zewnętrzne