International Docking Adapter

IDA-1 podczas przygotowań do startu

International Docking Adapter (IDA) (po ang. Międzynarodowy Adapter Dokujący) – adapter dokujący Międzynarodowej Stacji Kosmicznej pozwalający na współpracę systemów APAS i IDSS. Adaptery IDA są przeznaczone do zamontowania na Pressurized Mating Adapter (PMA) nr 2 i 3, które z kolei będą umieszczone na module Harmony[1].

Konstrukcja i montaż

Adapter IDA-2 przed wyniesieniem na orbitę

Porty PMA, które były wykorzystywane podczas lotów wahadłowców, wyposażone są w technologię dokującą APAS-95. Jednak nowe statki kosmiczne, które będą wykorzystywane podczas misji Commercial Crew Program, wyposażone będą w nową technologię IDSS. W związku z tym konieczne stało się stworzenie adapterów, które umożliwią współdziałanie obu systemów, aby nowe pojazdy kosmiczne mogły wykorzystywać te porty cumownicze. IDA pozwala na transfer ładunku, zasilania i danych oraz przemieszczanie się załogi pomiędzy statkiem a stacją[2]. Adapter ma cylindryczny kształt, waży 526 kg, ma 110 cm wysokości i 160 cm szerokości. Średnica zewnętrzna, z uwzględnieniem wszystkich urządzeń potrzebnych podczas dokowania, wynosi około 240 cm[2][3][4].

Boeing jest głównym wykonawcą adapterów, które zostały wyprodukowane w centrum produkcyjnym w Houston. Części wykorzystane w procesie produkcji pochodziły od dostawców z 25 amerykańskich stanów, a podstawowa struktura została stworzona przez rosyjską korporację rakietowo-kosmiczną Energia[2][5].

Dostarczenie adapterów IDA na Międzynarodową Stację Kosmiczną zlecono firmie SpaceX, która wykorzystuje do tego celu statek transportowy Dragon. Adaptery umieszczane są w niehermetycznej ładowni statku Dragon[6]. Po dotarciu na stację kosmiczną przeniesienie adapterów na odpowiedni Pressurized Mating Adapter jest wykonywane przez manipulator Canadarm2 z wykorzystaniem końcówki Dextre. Ostateczny montaż adapterów odbywa się podczas spaceru kosmicznego, w którym astronauci podłączają niezbędne przewody[1].

IDA-1

IDA-1 był pierwszym adapterem skonstruowanym przez Boeinga i miał zostać umieszczony na PMA-2. Wyniesienie na orbitę miało się odbyć w ramach misji SpaceX CRS-7. Po przetransportowaniu adaptera do Centrum Kosmicznego imienia Johna F. Kennedy’ego został on poddany miesięcznym testom, w których sprawdzano funkcjonowanie wszystkich systemów[7]. Następnie został on umieszczony w ładowni statku Dragon, który wystartował na rakiecie Falcon 9 z Cape Canaveral Air Force Station 28 czerwca 2015 roku. Jednak w 139. sekundzie lotu doszło do gwałtownego rozszczelnienia zbiornika ciekłego tlenu w drugim stopniu rakiety. Skutkiem tego była eksplozja, która zniszczyła całą rakietę. Statek Dragon odłączył się od rozpadającej się rakiety i zaczął opadać do Atlantyku. Przeciążenie, które zadziałało na statek transportowy w momencie jego uderzenia o wodę doprowadziło do jego zniszczenia i utraty całego ładunku, w tym również adaptera IDA-1[8].

IDA-2

IDA-2 to drugi adapter skonstruowany na potrzeby Commercial Crew Program. Pierwotnie planowano umieścić go na porcie PMA-3, jednak w związku z utratą IDA-1 postanowiono, że IDA-2 zastąpi utracony adapter na PMA-2. IDA-2 został wyniesiony na orbitę 18 lipca 2016 roku w ramach misji SpaceX CRS-9[9]. Statek Dragon zadokował do ISS dwa dni później o 14:03 UTC[10]. 19 sierpnia 2016 roku odbył się spacer kosmiczny, w czasie którego astronauci Jeffrey Williams i Kathleen Rubins przytwierdzili adapter IDA-2 do portu PMA-2 i podłączyli jego okablowanie[11].

IDA-3

Decyzja o skonstruowaniu adaptera IDA-3 została podjęta w następstwie utraty IDA-1. Zostanie on umieszczony na PMA-3 na module Harmony, gdzie wcześniej planowano umieścić IDA-2. W związku z tym, że pierwotnie nie planowano zbudować trzeciego adaptera, zostanie on skonstruowany z wykorzystaniem części zapasowych dwóch poprzednich adapterów. IDA-3 ma zostać wyniesiony na orbitę w 2018 roku w czasie misji SpaceX CRS-14[12].

Galeria

  • Grafika prezentująca umieszczenie adapterów PMA i IDA na module Harmony

  • Grafika prezentująca sposób podłączenia IDA-2 do PMA-2

Przypisy

  1. ↑ a b Meet the International Docking Adapter, NASA [dostęp 2016-08-20].
  2. ↑ a b c Docking Adapter Sets Stage for Commercial Crew Craft, NASA [dostęp 2016-08-19].
  3. ↑ SpaceX CRS-7 Mission Overview, NASA [dostęp 2016-08-19].
  4. ↑ International Docking Adapter, Spaceflight 101 [dostęp 2016-08-19].
  5. ↑ Boeing borrows from inventory to speed docking adapter delivery, Spaceflight Now [dostęp 2016-08-19].
  6. ↑ IDA 1, 2, 3, Gunter's Space Page [dostęp 2016-08-19].
  7. ↑ Space Station International Docking Adapter Undergoes Tests for Starliner and Crew Dragon, America Space [dostęp 2016-08-20].
  8. ↑ SpaceX, CRS-7 Investigation Update, 20 lipca 2015 [dostęp 2016-07-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-26].
  9. ↑ Dragon cargo craft reaches port at International Space Station, Spaceflight Now [dostęp 2016-08-20].
  10. ↑ Dragon Attached to Station’s Harmony Module, NASA [dostęp 2016-08-20].
  11. ↑ Spacewalk Concludes After Commercial Crew Port Installation, NASA [dostęp 2016-08-20].
  12. ↑ Boeing borrows from inventory to speed docking adapter delivery, Spaceflight Now [dostęp 2016-08-20].
Moduły i systemy Międzynarodowej Stacji Kosmicznej
Moduły
Podsystemy
Pojazdy zaopatrzeniowe

ISS configuration 2021-07 en.svg

  1. ↑ elementy odłączone od stacji
  2. ↑ a b c d e f g elementy anulowane
  3. ↑ a b elementy jeszcze nie dostarczone do stacji

Media użyte na tej stronie

ISS configuration 2021-07 en.svg
Configuration of the International Space Station as of 29 July 2021 when Nauka was attached.
IDA-1 side view.jpg
Engineers in the Space Station Processing Facility measure specifics of the International Docking Adapter. The adapter will be launched on CRS-7 and placed on the International Space Station and used by future crewed vehicles when they arrive at the orbiting laboratory.
IDA planned locations on ISS.png
Expedition 42 U.S. Spacewalk Briefing Graphics for Tomas Gonzalez-Torres, Lead Expedition 42 Flight Director.