Interpłciowość

Flaga dumy osób interseksualnych. Fioletowy pierścień kołowy symbolizuje pełnię i kompletność.
Uczestnicy trzeciego Międzynarodowego Forum Osób Interpłciowych na Malcie w grudniu 2013 r.

Osoby interpłciowe (łac. inter „między”, sexualis „płciowy”) – osoby urodzone z dowolną liczbą różnic w zakresie cech dotyczących płci, w skład których wchodzą chromosomy, gonady, hormony płciowe lub narządy rozrodcze, które według wysokiego komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw praw człowieka „nie odpowiadają typowym definicjom męskich i żeńskich ciał”[1][2]. Takie zróżnicowanie może obejmować niejednoznaczność narządów płciowych oraz kombinacje genotypu i fenotypu płciowego innego niż mężczyzna XY i kobieta XX[3][4].

Osoby interpłciowe określano dawniej terminami „hermafrodyci” lub „wrodzeni eunuchowie”[5][6]. W literaturze medycznej z XIX i XX wieku interpłciowość nazywano obojnactwem prawdziwym, obojnactwem rzekomym żeńskim i obojnactwem rzekomym męskim co odzwierciedla pierwsze próby sklasyfikowania cech interpłciowych[7]. Pojęcia te przestały być powszechnie używane: terminy takie jak „hermafrodyta” uważane są za mylące, stygmatyzujące oraz naukowo przestarzałe[8]. Hermafrodyta jest obecnie definiowany jako „zwierzę lub roślina posiadające męskie i żeńskie organy rozrodcze”. W 1917 roku Richard Goldschmidt stworzył termin „interpłciowość”, aby opisać rozmaitość wieloznaczności płci biologicznej[7]. W środowisku klinicznym termin „zaburzenia rozwoju płci” (DSD) jest stosowany od 2006 roku[9]. Zmiana ta budziła kontrowersje już od czasu wprowadzenia tej etykiety[10][11][12].

Osoby interpłciowe narażone są na stygmatyzację i dyskryminację od urodzenia lub odkrycia zróżnicowanych cech płciowych / cech interpłciowych, np. w okresie dojrzewania. Może ona obejmować dzieciobójstwo, porzucenie oraz napiętnowanie bliskich[13][14][15]. Na całym świecie wiele niemowląt i dzieci interpłciowych, jak np. te z nieodpowiadającymi żadnej płci narządami rozrodczymi, jest poddawanych operacjom chirurgicznym bądź terapii hormonalnej w celu nadania im bardziej akceptowalnych społecznie cech płciowych. Jest to uważane za kontrowersyjne, ponieważ nie ma mocnych dowodów potwierdzających korzystne dla nich rezultaty[16]. Takie leczenie może obejmować sterylizację. Dorośli, włączając w to elitarne sportsmenki, również byli poddawani takiemu leczeniu[17][18]. Coraz częściej zagadnienia te są uważane za łamanie praw człowieka, co potwierdzają oświadczenia międzynarodowych[19][20] i krajowych instytucji zajmujących się prawami człowieka i etyką[21]. Organizacje osób interpłciowych wydały również oświadczenia dotyczące łamania praw człowieka, w tym deklarację Malty wydaną przez trzecie Międzynarodowe Forum Osób Interpłciowych(ang.)[22].

Pierwsza znana sprawa sądowa, w której osoba interpłciowa pozwała o odszkodowanie za interwencję chirurgiczną bez zgody pacjenta, odbyła się w 2011 roku i dotyczyła Christiane Völling[23]. W kwietniu 2015 r. Malta jako pierwsza zdelegalizowała działania medyczne podejmowane bez zgody pacjenta i służące modyfikacji anatomii płci, w tym anatomii osób interpłciowych[24][25].

Część osób interpłciowych może być przypisana i wychowana jako dziewczyna lub chłopiec, ale następnie identyfikować się z inną płcią w późniejszym okresie życia, podczas gdy większość nadal identyfikuje się z przypisaną im płcią[4][26][27]. Jednak osoby o kariotypie 46, XY z przypuszczalnie typowo męskim środowiskiem prenatalnym i ciężkimi nieprawidłościami w obrębie narządów płciowych znacznie częściej decydują się na korektę płci, przy przypisaniu im płci żeńskiej przy narodzeniu[28].

Modelka Hanne Gaby Odiele sfotografowana przez Eda Kavishe dla Fashionwirepress. W 2017 roku Odiele ujawniła, że ma cechy interpłciowe i zespół niewrażliwości na androgeny.

Definicje

Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka:

Osoby interpłciowe rodzą się z cechami płciowymi (włączając w to genitalia, gonady i struktury chromosomów), które nie mieszczą się w typowych pojęciach binarnych męskiego lub żeńskiego ciała. Interpłciowość jest ogólnym terminem opisującym szeroki zakres naturalnej różnorodności w budowie ciała. W niektórych przypadkach cechy interpłciowe są widoczne przy urodzeniu, podczas gdy w innych nie są widoczne aż do okresu dojrzewania. Niektóre chromosomalne zmiany interpłciowe mogą nie być w ogóle widoczne fizycznie.

Pod względem biologicznym płeć może być określona przez szereg czynników obecnych przy urodzeniu, w tym[29]:

  • liczba i rodzaj chromosomów płciowych,
  • rodzaj gruczołów płciowych – jajniki lub jądra,
  • poziom hormonów płciowych,
  • wewnętrzna anatomia rozrodcza (taka jak macica u kobiet), oraz
  • zewnętrzne narządy płciowe.

Osoby, których cechy charakterystyczne nie są albo wszystkie typowo męskie, albo wszystkie typowo żeńskie w chwili urodzenia są osobami interpłciowymi[30]. Niektóre cechy interpłciowe nie zawsze są widoczne przy urodzeniu; niektóre dzieci mogą urodzić się z nietypowymi genitaliami, podczas gdy inne mogą mieć nietypowe organy wewnętrzne (jądra i jajniki, gonady o utkaniu mieszanym, brak gonad lub gonady które nie mają charakteru ani jąder ani jajników). Inni nie zdają sobie sprawy, że są osobami interpłciowymi, chyba że zostaną poddani badaniom genetycznym, ponieważ nie przejawia się to w ich fenotypie.

Hermafrodyta w malowidle ściennym z Herkulanum (pierwsza połowa I wieku n.e.)

Podłoże medyczne

Historia

Niezależnie od tego, czy było tolerowane społecznie, czy akceptowane przez konkretną kulturę, istnienie osób interpłciowych było znane wielu starożytnym i przednowoczesnym społecznościom. Grecki historyk Diodor Sycylijski napisał o hermafrodycie w pierwszym stuleciu p.n.e., że „rodzi się z ciałem fizycznym, które jest połączeniem ciała mężczyzny i kobiety” oraz z nadnaturalnymi właściwościami[31].

W społeczeństwach europejskich prawo rzymskie, prawo kanoniczne a później prawo zwyczajowe określało płeć osoby jako mężczyznę, kobietę lub hermafrodytę, przyznając im prawa przysługujące mężczyźnie lub kobiecie w zależności od cech, które wydawały się dominujące[32]. W XII-wiecznym Decretum Gratiani stwierdza się, że „to, czy hermafrodyta może zeznawać w sądzie, zależy od tego, która płeć przeważa”[33][34][35]. XVII-wieczne Instytuty Prawa Anglii(ang.), będące podstawą common law, opisywały, w jaki sposób hermafrodyta mógł dziedziczyć „albo jako mężczyzna, albo kobieta, według tej płci, która dominuje”[36][37].

W pewnych społeczeństwach spoza Europy, ze względu na systemy podziału płci biologicznej lub kulturowej, w których występują więcej niż dwie kategorie, można było dopuścić inne formy integracji osób zarówno interpłciowych, jak i transseksualnych. Takie społeczeństwa zostały scharakteryzowane jako „prymitywne”, podczas gdy Morgan Holmes(ang.) stwierdza, że następująca analiza była uproszczona lub romantyzowana, nie biorąc pod uwagę sposobu traktowania osób ze wszystkich kategorii[38].

W epoce wiktoriańskiej twórcy literatury wprowadzili pojęcia „obojnak prawdziwy” dla osoby posiadającej zarówno tkankę jajnikową, jak i jądrową, „obojnak rzekomy męski” dla osoby z tkanką jądrową, ale albo kobiecą, albo niejednoznaczną anatomią płciową, oraz „obojnak rzekomy żeński” dla osoby z tkanką jajnikową, ale albo męską, albo niejednoznaczną anatomią płciową. Pewne późniejsze zmiany terminologiczne odzwierciedlały postęp w genetyce, podczas gdy inne zmiany zasugerowano z uwagi na pejoratywne skojarzenia[39].

Termin „interpłciowość” został sformułowany przez Richarda Goldschmidta w 1917 roku[40]. Pierwsza propozycja zastąpienia terminu „hermafrodyta” terminem „interpłciowość” została wysunięta przez Cawadiasa w latach czterdziestych XX wieku[41].

Odkąd pojawiła się nowoczesna medycyna, część osób interpłciowych z nietypowymi zewnętrznymi genitaliami miała swoje genitalia zmodyfikowane chirurgicznie tak, aby przypominały genitalia żeńskie lub męskie. Chirurdzy uważali dzieci interpłciowe za „zagrożenie społeczne”, gdy się rodziły[42]. W „optymalnej polityce dotyczącej płci”, pierwotnie opracowanej przez Johna Moneya, stwierdzono, że wczesna interwencja pomagała uniknąć niepewności związanej z tożsamością płciową, lecz brakuje na to dowodów[43], a wczesne interwencje mogą mieć negatywne skutki dla zdrowia psychicznego i fizycznego[44]. Odkąd postęp w chirurgii umożliwił zamaskowanie zróżnicowanych cech płciowych, wiele osób nie jest świadomych tego, jak często występują one u ludzi lub że występują w ogóle[45].

Dyskusja między dawniej antagonistycznymi grupami aktywistów i klinicystów doprowadziła do jedynie niewielkich zmian w polityce medycznej oraz tego, jak w niektórych miejscach traktowani są osoby interpłciowe i ich rodziny[46]. W 2011 r. Christiane Völling była pierwszą osobą interpłciową, o której wiadomo, że z powodzeniem wytoczyła powództwo o odszkodowanie z tytułu interwencji chirurgicznej wykonywanej bez uzyskania zgody uprawnionego pełnomocnika[23]. W kwietniu 2015 r. Malta jako pierwsza zdelegalizowała interwencje medyczne mające na celu zmianę w obrębie anatomicznych cech płci bez uprzedniej zgody, włączając w to przypadki osób interseksualnych[24]. Liczne pozarządowe organizacje i instytucje zajmujące się prawami człowieka domagają się zaprzestania zbędnych interwencji „normalizujących”, między innymi poprzez deklarację maltańską[47][1].

Prawa człowieka i aspekty prawne

Edward Coke, pierwsza część instytutów prawa Anglii (1 wyd. 1628, strona tytułowa)
Aktywiści Interpłciowi na łodzi w Utrecht Canal Pride w Holandii 16 czerwca 2018 r.

Instytucje zajmujące się prawami człowieka kładą coraz większy nacisk na zwalczanie szkodliwych praktyk i kwestie dyskryminacji osób interpłciowych. Kwestiami tymi zajęła się szybko rosnąca liczba instytucji międzynarodowych, w tym, w 2015 r., Rada Europy, Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka i Światowa Organizacja Zdrowia. Wydarzeniom tym towarzyszyły Międzynarodowe Fora Osób Interpłciowych oraz zwiększona współpraca między organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Jednakże wdrażanie, kodyfikacja i egzekwowanie praw człowieka przysługujących osobom interpłciowym w krajowych systemach prawnych przebiega powoli.

Przedmiotem troski są m.in. niekonsensualne interwencje medyczne; stygmatyzacja, dyskryminacja i równouprawnienie; możliwość uzyskania rekompensaty i pomocy prawnej; dostępność informacji i wsparcia oraz uznanie prawne.

Integralność fizyczna i autonomia cielesna

Napiętnowanie i dyskryminacja począwszy od urodzenia mogą obejmować dzieciobójstwo, porzucenie i stygmatyzację rodzin. Jak odnotowano na stronie „Prawa człowieka interpłciowego”, narodziny dziecka interpłciowego były często postrzegane jako klątwa lub oznaka matki wiedźmy, głównie w niektórych regionach Afryki[13][14]. Zgłaszano przypadki porzucenia i dzieciobójstwa w Ugandzie[13], Kenii[48], Azji Południowej[49] i Chinach[15].

Niemowlęta, dzieci i młodzież doświadczają również „normalizujących” interwencji, które nie są konieczne z medycznego punktu widzenia, oraz patologizowania zróżnicowania cech płci. W krajach, w których badano prawa człowieka przysługujące osobom interpłciowym, interwencje medyczne mające na celu modyfikację cech płciowych osób interpłciowych nadal miały miejsce bez zgody osób interpłciowych[50][51]. Ingerencje zostały opisane przez obrońców praw człowieka jako pogwałcenie wielu praw, w tym (ale nie wyłącznie) nienaruszalności cielesnej, braku dyskryminacji, ochrony prywatności i eksperymentów[52]. Zabiegi te były często wykonywane za zgodą rodziców osoby interpłciowej, podczas gdy osoba ta była prawnie zbyt młoda, aby mogła wyrazić na to zgodę. Tego typu interwencje były krytykowane przez Światową Organizację Zdrowia, inne organy ONZ, takie jak Biuro Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka oraz coraz większą liczbę instytucji regionalnych i krajowych ze względu na ich negatywne konsekwencje, włączając w to traumę, negatywny wpływ na funkcjonowanie i doznania seksualne oraz łamanie prawa do integralności fizycznej i psychicznej[1]. Organizacje Narodów Zjednoczonych orzekły, że ingerencje u niemowląt nie powinny być dozwolone, zamiast tego należy czekać, aż dziecko dojrzeje na tyle, aby mogło uczestniczyć w procesie decyzyjnym. Pozwala to na decyzję zapadającą przy pełnej zgodzie[53]. W kwietniu 2015 r. Malta jako pierwsza zakazała interwencji chirurgicznej bez uzyskania zgody pacjenta[24][25]. W tym samym roku Rada Europy stała się pierwszą instytucją, która stwierdziła, że osoby interpłciowe mają prawo nie poddawać się procedurom związanym z tożsamością płciową[24][25][54][55][56].

Antydyskryminacja i równe traktowanie

     Wyraźna ochrona ze względu na cechy płciowe

     Wyraźna ochrona ze względu na status interpłciowości

     Wyraźna ochrona ze względu na interpłciowości w ramach atrybutu płci

Osoby urodzone z cechami interpłciowymi postrzegane są jako odmienne. Wobec tego interpłciowe niemowlęta, dzieci, młodzież i dorośli podlegają często stygmatyzacji, narażone są na liczne naruszenia praw człowieka, w tym dyskryminację w edukacji, opiece zdrowotnej, zatrudnieniu, sporcie i usługach publicznych[1][57]. Jak dotąd kilka krajów objęło te osoby wyraźną ochroną przed dyskryminacją. Zaliczają się doń między innymi Afryka Południowa[25][58], Australia[59][60] i, najbardziej kompleksowo, Malta[61][62][63][64][65].

Reparacje i sprawiedliwość

Ułatwianie dostępu do wymiaru sprawiedliwości i prawa do rekompensaty. Dostęp do naprawiania szkód wydaje się ograniczony, gdyż odnotowano niewielką liczbę spraw sądowych, takich jak przypadek Christiane Völling w Niemczech z 2011 r.[23][66] Kolejna sprawa została rozstrzygnięta w Chile w 2012 r. na korzyść dziecka i jego rodziców[67][68]. W 2015 r. odnotowano kolejny skuteczny wniosek w Niemczech, podjęty przez Michaela Raab[69]. W Stanach Zjednoczonych, postępowanie sądowe w sprawie „M.C.”, prowadzone przez Interact Advocates for Intersex Youth with the Southern Poverty Law Centre, jest nadal rozpatrywane przez sądy[70][71].

Informacje i wsparcie

Wraz z rozwojem nowoczesnych nauk medycznych w społeczeństwach zachodnich przyjęto model oparty na zachowaniu tajemnicy, w przekonaniu, że jest to konieczne dla zapewnienia „normalnego” rozwoju fizycznego i psychospołecznego[21][44][72][73][74].

Rozpoznawalność prawna

Wedle Forum Krajowych Instytucji Praw Człowieka Azji i Pacyfiku (Asia Pacific Forum of National Human Rights Institutions) rozpoznawalność prawna osób interpłciowych polega przede wszystkim na tym, że takie osoby, którym wydano męski lub żeński akt urodzenia, mogą korzystać z tych samych praw, co inni mężczyźni i kobiety[22]. W niektórych obszarach świata problemem może być uzyskanie jakiejkolwiek formy aktu urodzenia. Wyrok sądu w Kenii w 2014 r. przyznał interpłciowemu chłopcu nazywanemu „Baby A” prawo do aktu urodzenia[75].

Podobnie jak wszystkie dzieci, niektóre osoby interpłciowe mogą być wychowywane jako przynależące do jednej z płci (męskiej lub żeńskiej), ale w późniejszym okresie życia identyfikują się z inną płcią, jednak większość z nich takiej identyfikacji nie rozwija[3][4][27][76]. Rozpoznawalność trzeciej kategorii płci ma miejsce w kilku państwach[77][78][79][80], jednak budzi ona kontrowersje, gdy jest domniemana lub narzucona, jak to ma miejsce w przypadku niektórych niemieckich niemowląt[81][82]. Na podstawie badań socjologicznych w Australii, kraju z trzecią klasyfikacją płci „X”, 19% osób urodzonych z nietypowymi cechami płci wybrało opcję „X” lub „inne”, podczas gdy 52% stanowią kobiety, 23% mężczyźni i 6% osoby niepewne[26][83].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d UN Committee against Torture i inni, Intersex Awareness Day – Wednesday 26 października. End violence and harmful medical practices on intersex children and adults, UN and regional experts urge, 24 października 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-11-21] (ang.).
  2. ↑ Free & Equal Campaign Fact Sheet: Intersex (ang.). United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights, 2015. [dostęp 2016-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2016)].
  3. ↑ a b John Money, Ehrhardt, Anke A.: Man & Woman Boy & Girl. Differentiation and dimorphism of gender identity from conception to maturity. USA: The Johns Hopkins University Press, 1972. ISBN 978-0-8018-1405-1. (ang.)
  4. ↑ a b c Alice Domurat Dreger: Hermaphrodites and the Medical Invention of Sex. USA: Harvard University Press, 2001. ISBN 978-0-674-00189-3. (ang.)
  5. ↑ Mason, H.J. Favorinus’ Disorder: Reifenstein’s Syndrome in Antiquity?. „Janus”. 66, s. 1–13, 1978. 
  6. ↑ Nguyễn Khắc Thuần: Việt sử giai thoại (History of Vietnam’s tales). T. 8. Vietnam Education Publishing, 1998, s. 55.
  7. ↑ a b Kenneth J. Zucker, Susan J. Bradley, Claire B. Lowry Sullivan. Gender Identity Disorder in Children. „Annual Review of Sex Research”. 3 (1), s. 73–120, marzec 1992. DOI: 10.1080/10532528.1992.10559876. ISSN 1053-2528 (ang.). 
  8. ↑ Alice D. Dreger, Cheryl Chase, Aron Sousa, Phillip A. Gruppuso i inni. Changing the Nomenclature/Taxonomy for Intersex: A Scientific and Clinical Rationale. „Journal of Pediatric Endocrinology and Metabolism”. 18 (8), 18 sierpnia 2005. DOI: 10.1515/JPEM.2005.18.8.729 (ang.). 
  9. ↑ C.P. Houk, I.A. Hughes, S.F. Ahmed, P.A. Lee i inni. Summary of Consensus Statement on Intersex Disorders and Their Management. „Pediatrics”. 118 (2), s. 753–757, sierpień 2006. DOI: 10.1542/peds.2006-0737. ISSN 0031-4005. PMID: 16882833 (ang.). 
  10. ↑ Georgiann Davis: Contesting Intersex: The Dubious Diagnosis. New York University Press, 11 września 2015, s. 87–89. ISBN 978-1479887040. (ang.)
  11. ↑ Morgan Holmes. The Intersex Enchiridion: Naming and Knowledge. „Somatechnics”. 1 (2), s. 388–411, wrzesień 2011. DOI: 10.3366/soma.2011.0026. ISSN 2044-0138 (ang.). 
  12. ↑ Diamond M, Beh H G. Variations of sex development instead of disorders of sex development. „Archives of Disease in Childhood”. Electronic Letter, 27 lipca 2006, 2006. 
  13. ↑ a b c Uganda Report of Violations based on Sex Determination, Gender Identity, and Sexual Orientation (ang.). 2014. [dostęp 2017-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 maja 2015)].
  14. ↑ a b Helen Grady & Anne Soy: The midwife who saved intersex babies (ang.). BBC, 4 maja 2017. [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 maja 2017)].
  15. ↑ a b Beyond the Boundary – Knowing and Concerns Intersex: Intersex report from Hong Kong China, and for the UN Committee Against Torture: the Convention against Torture and Other Cruel Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (ang.). październik 2015. [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 marca 2017)].Sprawdź autora:1.
  16. ↑ Submission 88 to the Australian Senate inquiry on the involuntary or coerced sterilisation of people with disabilities in Australia. Australasian Paediatric Endocrine Group (APEG), 27 czerwca 2013. [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 września 2015)].
  17. ↑ R.M. Jordan-Young, P.H. Sonksen, K. Karkazis. Sex, health, and athletes. „BMJ”. 348 (apr28 9), s. –2926–g2926, April 2014. DOI: 10.1136/bmj.g2926. ISSN 1756-1833. PMID: 24776640 (ang.). 
  18. ↑ Fighting for the Body She Was Born With (ang.). The New York Times, 6 października 2014. [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 stycznia 2015)].
  19. ↑ Report of the UN Special Rapporteur on Torture. Office of the UN High Commissioner for Human Right, luty 2013. [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 sierpnia 2016)].
  20. ↑ Eliminating forced, coercive and otherwise involuntary sterilization, An interagency statement. World Health Organization, maj 2014. [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (11 lipca 2015)].
  21. ↑ a b Senate of Australia, Community Affairs References Committee: Involuntary or coerced sterilisation of intersex people in Australia. Canberra: 2013. ISBN 978-1-74229-917-4. (ang.)Sprawdź autora:1 oraz 2.
  22. ↑ a b Asia Pacific Forum of National Human Rights Institutions: Promoting and Protecting Human Rights in relation to Sexual Orientation, Gender Identity and Sex Characteristics. czerwiec 2016. ISBN 978-0-9942513-7-4. (ang.)Sprawdź autora:1.
  23. ↑ a b c International Commission of Jurists: In re Völling, Regional Court Cologne, Germany (6 lutego 2008) (ang.). [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 stycznia 2016)].
  24. ↑ a b c d Reuters: Surgery and Sterilization Scrapped in Malta’s Benchmark LGBTI Law (ang.). 1 kwietnia 2015. [dostęp 2019-04-28].Sprawdź autora:1.
  25. ↑ a b c d Star Observer: Malta passes law outlawing forced surgical intervention on intersex minors (ang.). 2 kwietnia 2015. [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 sierpnia 2015)].Sprawdź autora:1.
  26. ↑ a b New publication „Intersex: Stories and Statistics from Australia” (ang.). 3 lutego 2016. [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 sierpnia 2016)].
  27. ↑ a b Furtado P. S. Gender dysphoria associated with disorders of sex development. „Nat. Rev. Urol.”. 9 (11), s. 620–627, 2012. DOI: 10.1038/nrurol.2012.182. PMID: 23045263 (ang.). 
  28. ↑ Heino F. L. Meyer-Bahlburg. Gender Identity Outcome in Female-Raised 46,XY Persons with Penile Agenesis, Colacal Exstrophy of the Bladder, or Penile Ablation. „Archives of Sexual Behavior”. 34 (4), s. 423-438, 2005. Cytat: "The majority of 46,XY individuals with presumably normal-male prenatal hormonal milieu, non-hormonal anatomic abnormalities of the genitals, and female gender assignment at birth or in early childhood, have not changed gender to male and, for those living as females, gender dysphoria or an explicit wish to change gender have rarely been reported or suspected. This is so across all age categories, although there is a modest trend of an increasing number of such individuals switching to male with advancing age. Even by adulthood, however, at least about half maintained their female gender, including patients who were fully aware of their medical history.". 
  29. ↑ Knox, David; Schacht, Caroline.: Choices in Relationships: An Introduction to Marriage and the Family. Wyd. 11. Cengage Learning, 2015, s. 64. ISBN 978-1-111-83322-0.
  30. ↑ What is intersex? (ang.). Intersex Society of North America. [zarchiwizowane z tego adresu (10 listopada 2013)].
  31. ↑ Diodorus Siculus: Library of History (Book IV). C H Oldfather (trans.). Cambridge, MA: Harvard University Press, 1935, seria: Loeb Classical Library Volumes 303 and 340. (ang.)
  32. ↑ Lynn E. Roller. The Ideology of the Eunuch Priest. „Gender & History”. 9 (3), s. 558, 1997. 
  33. ↑ Decretum Gratiani, C. 4, q. 2 et 3, c. 3.
  34. ↑ Decretum Gratiani (Kirchenrechtssammlung) (łac.). 5 lutego 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (20 grudnia 2016)].
  35. ↑ Ida Raming, Gary Macy, Cook Bernard J: A History of Women and Ordination. Scarecrow Press, 2004, s. 113. (ang.)
  36. ↑ E Coke, The First Part of the Institutes of the Laws of England, Institutes 8.a. (1st Am. Ed. 1812) (16th European ed. 1812).
  37. ↑ Julie Greenberg. Defining Male and Female: Intersexuality and the Collision Between Law and Biology. „Arizona Law Review”. 41, s. 277–278, 1999 (ang.). 
  38. ↑ Morgan Holmes. Locating Third Sexes. „Transformations Journal”. 8, July 2004. ISSN 1444-3775 (ang.). [dostęp 2014-12-28]. 
  39. ↑ Intersex Issues in the International Classification of Diseases: a revision. Mauro Cabral, Morgan Carpenter (eds.). 2014. (ang.)
  40. ↑ R. Goldschmidt. Intersexuality and the endocrine aspect of sex. „Endocrinology”. 1 (4), s. 433–456, 1917. DOI: 10.1210/endo-1-4-433 (ang.). 
  41. ↑ Cawadias, A. P.: Hermaphoditus the Human Intersex. Londyn: Heinemann Medical Books Ltd., 1943.
  42. ↑ Arnold G. Coran, Theodore Z. Polley. Surgical management of ambiguous genitalia in the infant and child. „Journal of Pediatric Surgery”. 26 (7), s. 812–820, czerwiec 1991. DOI: 10.1016/0022-3468(91)90146-K. PMID: 1895191 (ang.). 
  43. ↑ I A Hughes, C Houk, S F Ahmed, P A Lee i inni. Consensus statement on management of intersex disorders. „Archives of Disease in Childhood”. 91 (7), s. 554–563, czerwiec 2005. DOI: 10.1136/adc.2006.098319. ISSN 0003-9888. PMID: 16624884 (ang.). 
  44. ↑ a b Swiss National Advisory Commission on Biomedical Ethics NEK-CNE: On the management of differences of sex development. Ethical issues relating to „intersexuality”. Opinion No. 20/2012. Berne: November 2012, seria: 2012. (ang.)Sprawdź autora:1.
  45. ↑ Alice Domurat Dreger. „Ambiguous Sex”--or Ambivalent Medicine?. „The Hastings Center Report”. 28 (3), s. 24–35, maj 1998. DOI: 10.2307/3528648. PMID: 9669179 (ang.). 
  46. ↑ Alice Dreger. Malta Bans Surgery on Intersex Children. „The Stranger SLOG”, 3 kwietnia 2015 (ang.). 
  47. ↑ Public statement by the third international intersex forum (ang.). 2 grudnia 2013. [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 listopada 2016)].
  48. ↑ Joseph Odero: Intersex in Kenya: Held captive, beaten, hacked. Dead. (ang.). 23 grudnia 2015. [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 kwietnia 2016)].
  49. ↑ Garry L. Warne, Jamal Raza. Disorders of sex development (DSDs), their presentation and management in different cultures. „Reviews in Endocrine and Metabolic Disorders”. 9 (3), s. 227–236, wrzesień 2008. DOI: 10.1007/s11154-008-9084-2. ISSN 1389-9155. PMID: 18633712 (ang.). 
  50. ↑ Dan Christian Ghattas, Heinrich-Böll-Stiftung: Human Rights between the Sexes A preliminary study on the life situations of inter*individuals. Berlin: Heinrich-Böll-Stiftung, 2013. ISBN 978-3-86928-107-0. (ang.)Sprawdź autora:2.
  51. ↑ Intersex. Radio Netherlands Archives, 21 kwietnia 2004. [dostęp 2019-04-28].
  52. ↑ Morgan Carpenter. Intersex Variations, Human Rights, and the International Classification of Diseases. „Health & Human Rights: An International Journal”. 20 (2), s. 205, grudzień 2018 (ang.). 
  53. ↑ Julie A. Greenberg. Legal, ethical, and human rights considerations for physicians treating children with atypical or ambiguous genitalia. „Seminars in Perinatology”. 41 (4), s. 252–255, czerwiec 2017. DOI: 10.1053/j.semperi.2017.03.012 (ang.). 
  54. ↑ Human rights and intersex people, Issue Paper (ang.). Council of Europe. Commissioner for Human Rights, 12 maja 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (6 stycznia 2016)].
  55. ↑ Skyler Curtis. Reproductive Organs and Differences of Sex Development: The Constitutional Issues Created by the Surgical Treatment of Intersex Children. „McGeorge Law Review”. 42, s. 863, 2010–2011 (ang.). 
  56. ↑ Corte Constitucional de Colombia: Sentencia T-1025/02 (ang.). [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 lutego 2013)].
  57. ↑ Office of the High Commissioner for Human Rights: United Nations for Intersex Awareness (ang.). [dostęp 2019-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 listopada 2016)].Sprawdź autora:1.
  58. ↑ Government Gazette. Republic of South Africa, Vol. 487, Cape Town, 11 stycznia 2006. [zarchiwizowane z tego adresu (9 czerwca 2011)].
  59. ↑ Sex Discrimination Amendment (Sexual Orientation, Gender Identity and Intersex Status) Act 2013, No. 98, 2013. ComLaw, C2013A00098, 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (6 października 2014)].
  60. ↑ On the historic passing of the Sex Discrimination Amendment (Sexual Orientation, Gender Identity and Intersex Status) Act 2013. Organisation Intersex International Australia, 25 czerwca 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (6 października 2014)].
  61. ↑ Malta: Gender Identity, Gender Expression and Sex Characteristics Act: Final version (ang.). April 2015.Sprawdź autora:1.
  62. ↑ Mauro Cabral: Making depathologization a matter of law. A comment from GATE on the Maltese Act on Gender Identity, Gender Expression and Sex Characteristics (ang.). Global Action for Trans Equality, 8 kwietnia 2015. [dostęp 2015-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 lipca 2015)].
  63. ↑ OII Europe: OII-Europe applauds Malta’s Gender Identity, Gender Expression and Sex Characteristics Act. This is a landmark case for intersex rights within European law reform (ang.). 1 kwietnia 2015. [dostęp 2015-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 maja 2015)].Sprawdź autora:1.
  64. ↑ Morgan Carpenter: We celebrate Maltese protections for intersex people (ang.). Organisation Intersex International Australia, 2 kwietnia 2015. [dostęp 2015-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 lipca 2015)].
  65. ↑ Transgender Europe: Malta Adopts Ground-breaking Trans and Intersex Law – TGEU Press Release (ang.). 1 kwietnia 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (3 listopada 2016)].
  66. ↑ Christiane Völling: Hermaphrodite wins damage claim over removal of reproductive organs (ang.). 12 sierpnia 2009. [dostęp 2015-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 lipca 2015)].
  67. ↑ Condenan al H. de Talca por error al determinar sexo de bebé (hiszp.). [zarchiwizowane z tego adresu (15 lutego 2017)].
  68. ↑ Gabriela García: Identidad forzada (hiszp.). 2013-06-20. [zarchiwizowane z tego adresu (15 lutego 2017)].
  69. ↑ Zwischengeschlecht: Nuremberg Hermaphrodite Lawsuit: Michaela „Micha” Raab Wins Damages and Compensation for Intersex Genital Mutilations! (ang.). 17 grudnia 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (11 maja 2016)].Sprawdź autora:1.
  70. ↑ Groundbreaking SLPC Lawsuit Accuses South Carolina Doctors and Hospitals of Unnecessary Surgery on Infant (ang.). 14 maja 2013. [dostęp 2015-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 lipca 2015)].
  71. ↑ When to Do Surgery on a Child With ‘Both’ Genitalia (ang.). 16 maja 2013. [dostęp 2015-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 lipca 2015)].
  72. ↑ Intersex Society of North America: What’s wrong with the way intersex has traditionally been treated? (ang.). [zarchiwizowane z tego adresu (26 czerwca 2014)].
  73. ↑ Morgan Carpenter: Intersex and ageing (ang.). Organisation Intersex International Australia, 3 lutego 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (13 kwietnia 2015)].
  74. ↑ World Health Organization: Sexual health, human rights and the law. Geneva: World Health Organization, 2015. ISBN 978-92-4-156498-4. (ang.)
  75. ↑ Kenya takes step toward recognizing intersex people in landmark ruling (ang.). 2014-12-05. [zarchiwizowane z tego adresu (24 września 2015)].
  76. ↑ Gregorio Marañón: Los estados intersexuales en la especie humana. Madrid: Morata, 1929. (ang.)
  77. ↑ Australian Government Guidelines on the Recognition of Sex and Gender, 30 maja 2013 (ang.). [zarchiwizowane z tego adresu (1 lipca 2015)].
  78. ↑ Ingrid Holme. Hearing People’s Own Stories. „Science as Culture”. 17 (3), s. 341–344, 2008. DOI: 10.1080/09505430802280784 (ang.). 
  79. ↑ New Zealand Passports – Information about Changing Sex / Gender Identity (ang.). [zarchiwizowane z tego adresu (23 września 2014)].
  80. ↑ Third sex option on birth certificates. Deutsche Welle, 1 listopada 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (10 października 2014)].
  81. ↑ „Intersex: Third Gender in Germany” (Spiegel, Huff Post, Guardian, ...): Silly Season Fantasies vs. Reality of Genital Mutilations. Zwischengeschlecht, 1 listopada 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (24 czerwca 2017)].
  82. ↑ Sham package for Intersex: Leaving sex entry open is not an option. OII Europe, 15 lutego 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (29 sierpnia 2014)].
  83. ↑ Tiffany Jones, Bonnie Hart, Morgan Carpenter, Gavi Ansara, William Leonard: Intersex: Stories and Statistics from Australia. Cambridge, UK: Open Book Publishers, 2016. ISBN 978-1-78374-208-0. (ang.)

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Płeć, tożsamość płciowa i orientacja seksualna
Płeć biologiczna
Zgodność tożsamości płciowej
z płcią przypisaną przy narodzinach
Tożsamości płciowe (gender)
Binarne
Trzecia płeć
Inne
Orientacje i tożsamości seksualne
Orientacje seksualne
Alternatywne określenia
Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Hanne Gaby Odiele Photographed by Ed Kavishe for Fashionwirepress.jpg
Autor: Ed Kavishe/fashionwirepress.com, Licencja: CC BY 1.0
Hanne Gaby Odiele backstage at Marc Jacobs
Utrechtpride-intersexboat.jpg
Autor: Paul2, Licencja: CC BY-SA 4.0
Boat of people with intersex condition participating in the secnd edition of the Utrecht Canal Pride on June 16, 2018.
Edward Coke, The First Part of the Institvtes of the Lawes of England (1st ed, 1628, title page) - 20131124.jpg
Autor: Smuconlaw., Licencja: CC BY-SA 3.0
Title page of Edward Coke (1628) The First Part of the Institutes of the Lawes of England. Or, a Commentarie upon Littleton, Not the Name of a Lawyer Onely, but of the Law it selfe (Wyd. 1), Londyn: Printed [by Adam Islip] for the Societe of Stationers OCLC: 84760833.

The text on the title page is as follows:

"THE / FIRST PART / OF THE INSTITVTES / OF THE LAWES OF / ENGLAND. / OR, / A COMMENTARIE / vpon LITTLETON, not / the name of a Lawyer onely, / but of the Law it ſelſe.
"MARTIAL. / Quid te vana iuuant miſeræ ludibria cartæ, / hoc lege, quod poſſis dicere iure meum eſt. [Martial, Epigrams, book X, no. IV, lines 7–8: "Quid te vana iuvant miserae ludibria chartae? / Hoc lege, quod possit dicere vita 'Meum est'." – "What do the empty tales of such frivolous writings profit you? Read in this book of mine of real life, of which you may say, 'It is mine'."]
"CICERO. / Maior hæreditas venit unicuq, noſtrum a Iure / & Legibus, quam a Parentibus. [Cicero: "Maior hæreditas venit unicuique nostrum a Iure et Legibus, quam a Parentibus." – "A greater inheritance comes to each of us from our Rights and Laws than from our Parents."]
"Hæc ego grandæuus poſui tibi candide lector. / Authore EDW. COKE Milite. [Hence I, who am very old, have put this before thee, innocent reader. / Author Edward Coke Knight.]
"LONDON, / Printed for the Societe of / Stationers.
"Anno 1628."
Inclusion of sex characteristics in anti-discrimination law.svg
Autor: Trankuility, Licencja: CC0
This image shows information on countries known to protect people on grounds of sex characteristics or intersex status in anti-discrimination law, using information at en:Intersex human rights.
  Explicit protection on grounds of sex characteristics
  Explicit protection on grounds of intersex status
  Explicit protection on grounds of intersex within attribute of sex
Intersex Pride Flag.svg
Autor: Morgan Carpenter (SVG file simplification by AnonMoos), Licencja: CC0
Intersex flag, using "hermaphrodite" colors, non-derivative of gendered pink and blue. The circle symbolises wholeness.