Interwencja humanitarna

Interwencja humanitarna – groźba lub działanie podjęte przez państwo, grupę w jego obrębie, grupę państw bądź też organizację międzynarodową, które przy użyciu siły interweniują w sprawy wewnętrzne innego państwa, głównie w celu ochrony jego obywateli przed masowymi naruszeniami uznanych międzynarodowo praw człowieka[1]. Jest to jednostkowe wydarzenie mające swój początek i koniec, wymierzone w struktury władzy danego państwa. Trudno orzekać o jego legalności, niemniej jednak stanowi ono naruszenie konwencjonalnych zasad stosunków międzynarodowych.

Argumenty na rzecz interwencji humanitarnej

  • Państwa mają nie tylko legalne prawo, ale także moralny obowiązek interwencji w sytuacjach łamania praw człowieka, ludobójstwa oraz masowych mordów, naruszających podstawowe standardy ludzkiego zachowania[2].
  • Państwo posiada wartość moralną tylko wtedy, gdy respektuje prawa jednostek i ich interesy. W sytuacji, gdy tego nie robi traci swoją suwerenność oraz może stać się obiektem agresji innych krajów.
  • Według zwolenników podejścia legalistycznego prawa człowieka są ważniejsze od praw państw do suwerenności.
  • Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Argumenty przeciw interwencji humanitarnej

  • Podstawowe przyczyny skłaniające państwa do podjęcia interwencji nie mają podłoża humanitarnego.
  • Państwo, motywowane humanitarnie, nie powinno narażać własnych sił zbrojnych na zagrożenie, ponieważ naruszona zostaje w ten sposób umowa pomiędzy państwem a obywatelami.
  • Prawo do interwencji humanitarnej mogłoby podlegać nadużyciom ze strony państw, które pod pretekstem ochrony praw człowieka uciekałyby się do realizacji swych tradycyjnych interesów narodowych.
  • Państwa stosują zasadę interwencji humanitarnej w sposób wybiórczy.
  • W obliczu braku konsensu, co do zasad rządzących podjęciem indywidualnej lub zbiorowej interwencji humanitarnej, ustanowienie prawa do niej naruszałoby ład międzynarodowy.
  • Interwencja humanitarna zawsze będzie oparta na preferencjach kulturowych silnych państw.

Aspekty prawne interwencji humanitarnej

Zgodnie z VII rozdziałem Karty Narodów Zjednoczonych każde państwo jest podmiotem suwerennym, co obliguje pozostałe kraje do nieinterwencji oraz zakazu stosowania siły wobec tego państwa jako środka rozstrzygania konfliktów zarówno o zasięgu międzynarodowym, jak i wewnętrznym. Według VII rozdziału Karty NZ, Organizacja Narodów Zjednoczonych nie ma prawa interweniować w sprawy, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa[3]. Jednakże Karta przewiduje dwa wyjątki od tej zasady. Pierwszy dotyczy możliwości użycia siły lub stosowania groźby w stosunkach międzynarodowych w sytuacji, gdy sprowadzałoby się to do akcji autoryzowanej przez Radę Bezpieczeństwa ONZ w trybie przewidzianym przez rozdział VII Karty, w przypadku zagrożenia pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Drugi wyjątek jest związany z wojnami narodowowyzwoleńczymi. Prawomocnym wyjątkiem od zakazu użycia siły jest również prawo do samoobrony zapisane w art. 51 Karty NZ.

Karta NZ zobowiązuje państwa do ochrony podstawowych praw człowieka, a zwyczajowe prawo międzynarodowe przewiduje możliwość skorzystania z interwencji humanitarnej.

Wymaga to aby państwa nie tylko działały zgodnie z zasadą, której przypisuje się status prawa zwyczajowego, ale także czyniąc w ten sposób, powinny wierzyć, że działanie to jest zgodne z prawem. Stan taki nazywa się w terminologii prawa międzynarodowego mianem opinio iuris.

Przykłady interwencji humanitarnych

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Anna Jórasz: Interwencja humanitarna - (po)mocna dłoń Zachodu?. psz.pl, 2008-09-30. [dostęp 2013-09-08].
  2. ↑ Sposób, w jaki państwo traktuje własnych obywateli nie jest wewnętrzną sprawą tego państwa - obowiązują pewne uniwersalne prawa człowieka. Co więcej, ciężkie i masowe naruszenia praw człowieka stanowią (nawet, jeżeli mają miejsce tylko w granicach jednego państwa) zagrożenie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, a to już upoważnia Radę Bezpieczeństwa do zajęcia się sprawą, w tym do posłużenia się kompetencjami z Rozdziału VII. Sytuacja komplikuje się, gdy w przypadku niemożności osiągnięcia jednomyślności stałych członków Rady Bezpieczeństwa, nie jest możliwa akcja ONZ. Można bronić tezy, że państwo, które masowo i ciężko narusza podstawowe prawa człowieka, traci ochronę wynikającą z prawa międzynarodowego, w tym prawo do poszanowania własnej integralności terytorialnej. Poza tym akcja w celu ochrony obcych obywateli nie ma na celu godzenia w “integralność terytorialną i niezawisłość polityczną” tego państwa, a zatem art. 2 ust. 4 nie ma w tym przypadku zastosowania. Ale z drugiej strony obecność obcych wojsk na terytorium państwa zawsze godzi w jego integralność terytorialną, niezależnie od intencji, jakie przyświecają interweniującemu państwu.Uzupełniające materiały do wykładów z prawa międzynarodowego s.242 - 243
  3. ↑ Rozdział VII - Akcja w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i aktów agresji Karta Narodów Zjednoczonych

Bibliografia

  • Globalizacja polityki światowej. Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych, John Baylis (red.) i inni, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, ISBN 978-83-233-2460-7, OCLC 297669892.
  • Domagała A., Interwencja humanitarna w stosunkach międzynarodowych, Bydgoszcz-Wrocław: Oficyna Wydawnicza Branta, 2008, ISBN 978-83-61668-73-2
  • Pattison J., Humanitarian Interwention and the Responsibility to Protect: Who should intervene?, Oxford: Oxford University Press, 2010, ISBN 978-0-19-956104-9
  • Agnieszka Szpak, Interwencja humanitarna. Aspekt prawny, Toruń: Wydaw. Adam Marszałek, 2005, ISBN 83-7441-161-9, OCLC 749732079.
  • Rudkowski D., Interwencja humanitarna w prawie międzynarodowym, Warszawa : Wydawnictwo Sejmowe, 2006.

Linki zewnętrzne