Inuktitut

Ten artykuł od 2015-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ
Inuktitut

Obszar	Kanada
Liczba mówiących	około 30 tys.[1]
Pismo/alfabet	łacińskie, inuickie
Klasyfikacja genetyczna
Języki eskimo-aleuckie Języki eskimoskie Języki inuickie Inuktitut
Status oficjalny
język urzędowy	Alaska, Nunavut, Nunavik, Terytoria Północno-Zachodnie, Nunatsiavut (Kanada)
Organ regulujący	Inuit Tapiriit Kanatami
Kody języka
Kod ISO 639-1↗	iu
Kod ISO 639-2↗	iku
Kod ISO 639-3↗	iku
IETF	iu
Ethnologue	iku
GOST 7.75–97	инк 217
SIL	IKU
Występowanie
Zasięg różnych dialektów inuktitut
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Słownik języka inuktitut w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Dwujęzyczny znak drogowy w Iqaluit

Inuktitut (ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ inuktitut, dosł. język ludzi albo „nasz język”), język eskimoski – język z rodziny eskimo-aleuckiej, używany głównie w Kanadzie. Z punktu widzenia typologii jest to język aglutynacyjny.

Jako język urzędowy funkcjonuje w Nunavut i Terytoriach Północno-Zachodnich, a także częściowo w Quebecu oraz Nowej Fundlandii i Labradorze. Na Grenlandii językiem urzędowym jest kalaallisut, który jest przez niektórych uważany za jeden z dialektów inuktitut.

Fonetyka inuktitut

Samogłoski

Inuktitut posiada trzy samogłoski (a, i oraz u). Dzielą się one na długie i krótkie, tj. samogłoska może być pojedyncza, krótka /a/ lub podwojona, długa /aː/. W alfabecie łacińskim długie samogłoski są zapisywane podwójnie (aa, ii, uu). Istnieje jeszcze jedna dwugłoska, ai, która jest liczona jako jedna litera.

W języku inuktitut zróżnicowana jest wymowa samogłosek. Np. na Grenlandii literę i czyta się /i/, lecz w północnej Kanadzie jest już ona wymawiana /ə/, a na Alasce, gdzie są tylko dwie samogłoski, i jest wymawiane /a/.

Spółgłoski

W języku inuktitut występuje piętnaście spółgłosek (p, t, k, q, s, v, l, j, g, c, m, n oraz ng /ŋ/). W niektórych dialektach występują jeszcze dwie: /ɬ/, zapisywane jako ł (lub, w razie braku odpowiednich czcionek, znakiem &), oraz wydłużone ng /ŋː/, zapisywane jako nng.

S wymawia się /sl/. Spółgłoski: m, n oraz ng zaliczają się do spółgłosek nosowych.

Akcent i intonacja

W języku inuktitut bardzo ważna jest intonacja i akcent, bowiem postawienie akcentu w złym miejscu może zmienić znaczenie wypowiadanego zdania. Odpowiednia intonacja jest bardzo ważna przy zadawaniu pytań. Przedłużona głoska na końcu zdania powoduje przekształcenie go w zdanie pytające, działa tak jak polskie czy na jego początku. Przykład:

Gramatyka

Jest to język typu SOV, tj. zdanie ma konstrukcję podmiot+dopełnienie+orzeczenie. Zdanie Ja oglądałem ten film brzmiałoby Ja ten film oglądałem. Podobną konstrukcję mają m.in. języki chińskie. Inuktitut jest językiem polisyntetycznym – tworzenie zdania polega na dodawaniu do słowa – czasownika lub rzeczownika – specjalnych sufiksów albo prefiksów, które określają osobę, czas itp. Przykładowo w inuktitut nie ma słowa ja. Aby określić, że daną czynność wykonuje pierwsza osoba liczby pojedynczej, dodaje się końcówkę -nga, -ngai lub inną. Można tym sposobem tworzyć bardzo długie, praktycznie niekończące się słowa, np.:

W języku inuktitut nie ma żadnych „wyjątków”, i każde słowo tworzy się według ustalonych zasad, dlatego kiedy zna się owe zasady, gramatyka jest bardzo łatwa. Przykład odmiany czasownika:

W inuktitut, podobnie jak w języku francuskim lub języku islandzkim, występuje tak zwany puryzm; to znaczy, że nie zapożycza się wyrazów z innych języków. Jeśli do użytku wchodzi jakaś nowa rzecz, która nie posiada nazwy w inuktitut, jest ona nazywana zrozumiale dla Inuitów, np. komputer w inuktitut to qarasaujaq. Oznacza to dosłownie coś, co pracuje jak mózg, zaś helikopter to qulimiguulik – dosłownie coś, co samo przemierza przestrzeń itp.

Pismo inuktitut

Inuktikut może być zapisywany zarówno alfabetem łacińskim, jak i abugidą inuktikut, będącą odmianą sylabariusza kanadyjskiego. Dzisiaj pismem inuktitut posługują się Inuici z północnej Kanady. Pismo to jest pismem alfabetyczno-sylabicznym, w którym jeden znak oznacza jedną sylabę, ale sylaby z taką samą spółgłoską, różniące się tylko samogłoską, są pochodne w stosunku do sylaby podstawowej z tą samą spółgłoską i z samogłoską -a – powstają poprzez obrót odpowiedniej litery o odpowiedni kąt. Poniżej znajduje się transliteracja abugidy inuktitut na alfabet łaciński.

¹Dwa znaki ᖖᒉ są tu traktowane jak jedna litera.

Różne zwroty w inuktitut

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wikipedia w języku inuktitut
• Inuktitut Living Dictionary. livingdictionary.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-07)].
• Język Inuktitut na Ethnologue