Inwazja na Polskę w 1939 roku - chronologicznie

Poniższy artykuł opisuje najważniejsze wydarzenia związane z agresją III Rzeszy na II Rzeczpospolitą Polską oraz zaangażowaniem ZSRR i Armii Czerwonej, w szczególności tzw. kampanię wrześniową (znaną także jako wojna obronna Polski 1939 roku), wydarzenia które bezpośrednio do niej doprowadziły oraz jej bezpośrednie skutki.

Preludium

1939

marzec

• 

  Expose ministra spraw zagranicznych Józefa Becka na zerwanie przez Niemcy paktu o nieagresji z Polską
  21 marca – Adolf Hitler żąda zwrotu Wolnego Miasta Gdańsk do Niemiec.
• 31 marca – Wielka Brytania i Francja oferują Polsce gwarancję niepodległości^[1].

kwiecień

• 3 kwietnia – Hitler nakazuje rozpoczęcie planowania inwazji na Polskę, pod kryptonimem Fall Weiss. Początek operacji jest planowany na 25 sierpnia 1939^[2].
• 6 kwietnia – minister spraw zagranicznych Józef Beck podpisuje w Londynie dwustronne porozumienie polsko-brytyjskie o gwarancjach wzajemnej pomocy wojskowej na wypadek agresji niemieckiej^[3].
• 28 kwietnia – w przemówieniu w Reichstagu Hitler potępia polsko–niemiecką deklarację o niestosowaniu przemocy, widząc sojusz polsko–francuski jako złamanie deklaracji^[4].

(c) Bundesarchiv, Bild 183-H27337 / CC-BY-SA 3.0

Józef Stalin i Joachim von Ribbentrop. Moskwa 23 sierpnia 1939

czerwiec

• 10 czerwca – premier Wielkiej Brytanii Neville Chamberlain ponawia wsparcie dla Polski i deklaruje, że Wielka Brytania nie postrzega Wolnego Miasta Gdańsk jako wewnętrzną sprawę polsko-niemiecką i w przypadku konfliktu zbrojnego poparłaby Polskę^[5].

sierpień

• 23 sierpnia – pakt Ribbentrop–Mołotow zostaje podpisany przez III Rzeszę i ZSRR^[6]. Zawarty w nim jest tajny protokół dotyczący podziału terytorialnego wschodniej Europy: wspólną okupację Polski oraz sowiecką okupację Estonii, Łotwy i Litwy, Finlandii i Besarabii^[7]. Tym samym ryzyko sowieckiej interwencji w trakcie niemieckiej inwazji na Polskę zostaje zażegnane.
• 25 sierpnia – w odpowiedzi na wiadomość od Mussoliniego zawiadamiającą Niemcy o odmowie Włoch zaangażowania się w inwazję Polski^[8], Hitler decyduje się opóźnić atak o pięć dni, aby zagwarantować neutralność Wielkiej Brytanii i Francji.
• 31 sierpnia
  • zostaje wydane niemieckie ultimatum wobec Polski. III Rzesza domaga się otrzymania korytarza polskiego oraz Wolnego Miasta Gdańsk.
  • o godzinie 20:00 ma miejsce prowokacja gliwicka^[9], mająca na celu zniechęcenie sojuszników Polski do udziału w potencjalnym konflikcie. Wydarzenie zostanie wykorzystane przez III Rzeszę jako casus belli^[10].

wrzesień

• 1 września – w wyniku braku odpowiedzi strony polskiej na ultimatum z 31 sierpnia, III Rzesza rozpoczyna inwazję Polski.

Kampania wrześniowa

Żołnierze niemieccy zdejmujący godło Polski ze szlabanu granicznego, wrzesień 1939

wrzesień

• 1 września – o świcie o godz. 4:45 (czasu środkowoeuropejskiego zimowego) rozpoczyna się niemiecka inwazja na Polskę^[a], znana także jako kampania wrześniowa lub wojna obronna Polski 1939. Ataki wojsk niemieckich na terytorium Polski na całej długości granicy polsko–niemieckiej. Początek tzw. bitwy granicznej.
  • około 4:45 pancernik „Schleswig-Holstein” zaczyna ostrzał polskiej składnicy wojskowej na Westerplatte, w Wolnym Mieście Gdańsku^[11],
  • około 5:00 zaczyna się bombardowanie Wielunia^[12], prawdopodobnie pierwszy atak bombowy na miasto w trakcie kampanii^[13][14],
  • początek bombardowania Warszawy^[15],
  • początek bitwy pod Mławą^[16], bitwa pod Krojantami^[17], bitwa pod Mokrą^[18].
• 2 września – zbombardowany dzień wcześniej Wieluń przechodzi w ręce sił niemieckich.
• 

  Droga zablokowana uciekającą ludnością cywilną
  3 września – Wielka Brytania i Francja wypowiadają wojnę III Rzeszy^[19][20], jednocześnie nie podejmując działań zbrojnych - początek tzw. dziwnej wojny.
• 4 września – Armia "Modlin" wycofuje się z pozycji granicznych, koniec bitwy pod Mławą^[16].
• 5 września – oddziały polskie w rejonie Piotrkowa Trybunalskiego zostają rozbite^[21].
• 6 września
  • marszałek Edward Rydz-Śmigły, prezydent Ignacy Mościcki oraz rząd opuszczają Warszawę; od tego momentu polskie władze będą systematycznie wycofywać się w kierunku terytorium Rumunii^[22].
  • wojska niemieckie wkraczają do Krakowa^[23].
• 7 września – kończy się oblężenie Westerplatte^[24].
• 8 września
  • zaczyna się obrona Wizny, nazywana "polskimi Termopilami"^[25],
  • wojska niemieckie wkraczają na warszawską Ochotę i Wolę, początek oblężenia Warszawy^[26].
• 

  Warszawa, wrzesień 1939 - Żołnierz WP i cywile
  9 września – początek bitwy nad Bzurą^[27], polskiej kontrofensywy oraz największej bitwy kampanii wrześniowej^[28].

• 10 września – powstaje Front Środkowy pod dowództwem gen. Kazimierza Sosnkowskiego.
• 

  Wehrmacht wkracza do Warszawy, 1 października 1939
  11 września – powstaje Front Północny (dowódca gen. Stefan Dąb-Biernacki) oraz Front Środkowy (dowódca gen. Tadeusz Piskor), składający się z oddziałów Armii „Lublin”.
• 

  Polscy żołnierze w trakcie bitwy pod Kockiem
  12 września – siły III Rzeszy znajdują się pod Lwowem.
• 

  Wojska sowieckie wkraczające do Polski, wrzesień 1939
  13 września
  • Niemcy przekraczają linię Wisły na południe od Warszawy,
  • początek ewakuacji złota Banku Polskiego do Rumunii (zakończy się 16 września).
• 14 września
  • Warszawa zostaje okrążona przez wojska niemieckie,
  • wojska niemieckie wkraczają do Gdyni.
• 16 września – Białystok zostaje zajęty przez wojska niemieckie^[29].
• 17 września – wojska ZSRR wkraczają na terytorium Polski^[30]. Z powodu braku jasnych rozkazów Wojsko Polskie nie podejmuje jednolitych działań przeciwko Armii Czerwonej, w zależności od miejsca, żołnierze podejmowali działania od dobrowolnego poddania się do walki zbrojnej^[31].
• 17–18 września – późnym wieczorem i w nocy władze polskie – w tym marszałek Edward Rydz-Śmigły i prezydent Ignacy Mościcki – opuszczają kraj, przekraczając granicę z Rumunią^[32].
• 17–26 września – Front Środkowy prowadzi walki pod Tomaszowem Lubelskim, od czasu inwazji ZSRR te zgrupowanie stanowi główny ośrodek oporu przeciwko wojskom niemieckim.
• 22 września – kapitulacja Lwowa, miasto zostaje zajęte przez Armię Czerwoną^[33].
• 27 września – utworzona zostaje Służba Zwycięstwu Polski^[34], organizacja konspiracyjna mająca na celu kontynuację oporu wobec sił wroga. 13 listopada 1939 zostanie zastąpiona Związkiem Walki Zbrojnej, który 14 lutego 1942 zostanie przemianowany na Armię Krajową^[35].
• 28 września
  • dowództwo obrony Warszawy decyduje się zakończyć walkę, miasto kapituluje i znajduje się pod kontrolą niemiecką^[36],
  • podpisany zostaje traktat o granicach i przyjaźni przez przedstawicieli III Rzeszy i ZSRR, określający m.in. podział ziem polskich po zakończeniu kampanii wrześniowej.
• 29 września – załoga twierdzy Modlin kapituluje^[37].

październik

• 2 października – obrońcy Helu kapitulują^[38].
• 6 października – bitwa pod Kockiem, wojska pod dowództwem gen. Franciszka Kleeberga toczą ostatnią bitwę kampanii wrześniowej przed kapitulacją^[39]. Koniec inwazji na Polskę.

Epilog

1939

październik

• 

  (c) Bundesarchiv, Bild 146-1974-132-33A / Mensing / CC-BY-SA 3.0

  Adolf Hitler odbiera defiladę Wehrmachtu w zajętej Warszawie. Aleje Ujazdowskie, 5 października 1939
  5 października – Adolf Hitler odbiera defiladę Wehrmachtu na Alejach Ujazdowskich w Warszawie.
• 22 października – wybory do nowo powstałych Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi i Zgromadzenia Narodowego Ukrainy Zachodniej na terenie okupacji sowieckiej^[40].
• 26 października
  • na podstawie dekretu Adolfa Hitlera z 12 października powstaje Generalne Gubernatorstwo ze stolicą w Krakowie^[41].
  • ZSRR przekazuje Litwie Wilno^[42], później miasto przejdzie w ręce Związku Radzieckiego po włączeniu Litwy do ZSRR w 1940 roku.
• 26-28 października – w lwowskim gmachu Teatru Wielkiego obraduje Zgromadzenie Narodowe Ukrainy Zachodniej. Ich efektem będzie rezolucja w sprawie przyłączenia do Ukraińskiej SSR^[43].
• 28-30 października – obrady Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi. Zgromadzenie wystąpi z prośbą o przyłączenie Zachodniej Białorusi do Białoruskiej SSR^[43].

listopad

• 1 listopada – Ukraina Zachodnia zostaje przyłączona do Ukraińskiej SSR^[40].
• 2 listopada – Zachodnia Białoruś zostaje przyłączona do Białoruskiej SSR^[40].

1940

• 30 kwietnia – pod Anielinem ginie mjr. Henryk Dobrzański ps. "Hubal", żołnierz kampanii wrześniowej, który nie zdecydował się złożyć broni po kapitulacji wojsk polskich^[44].

Uwagi

Przypisy