Ion Neculce

Ion Neculce
Data i miejsce urodzenia	ok. 1672 Prigorenii
Data i miejsce śmierci	1745 Târgu Frumos
Narodowość	Mołdawia
Dziedzina sztuki	kronikarz

Ion Neculce [jon nekulcze] (ur. ok. 1672 w Prigorenii, zm. 1745 w Târgu Frumos), mołdawski kronikarz; dowódca wojsk mołdawskich w powstaniu antytureckim z 1710 i 1711 roku.

Życie

Ion Neculce pochodził z wpływowej rodziny bojarskiej o greckich korzeniach. Urodził się w małej miejscowości Prigorenii Mici, przemianowanej później na jego cześć na Ion Neculce. Ojciec Iona – Enache Neculce był skarbnikiem hospodara mołdawskiego Bazylego Lupu. O matce Iona Neculce nie zachowało się do naszych czasów wiele informacji. W 1678 roku ojciec Iona Neculce został zabity przez polską bandę w miejscowości Târgu Ocna^[1]. Od 1693 roku Ion Neculce piastował różne urzędy na mołdawskim dworze książęcym. Za panowania Dymitra Kantemira, w latach 1710-1711, został dowódcą wojsk mołdawskich i najbliższym doradcą księcia. Po porażce rosyjsko-mołdawskich wojsk w bitwie stoczonej z Turkami pod Stănileşti musiał emigrować z kraju. Przebywał w Rosji i Polsce, w 1720 roku powrócił do rodzimej Mołdawii.

Twórczość

Ion Neculce w swojej kronice pdt. Latopis Mołdawii od Dabiji Vody do panowania Jana Mavrocordata (mołd., rum. Letopiseţul Ţării Moldovei de la Dabija Vodă până la domnia lui Ioan Mavrocordat) opisuje wydarzenia, które miały miejsce w Mołdawii od 1661 roku (czyli od momentu, w którym kończy się kronika Mirona Kostyna) aż do drugiego panowania Konstantyna Mavrocordata (1743). Najobszerniejszą część kroniki tworzy opis krótkich, ale "rewolucyjnych" rządów księcia Dymitra Kantemira, który walczył o niepodległość Mołdawii. Szczególną wartość literacką mają portrety mołdawskiego księcia i cara Rosji Piotra I Wielkiego, a także opisy atmosfery panującej przy ich spotkaniach oraz bitew stoczonych z Turkami. Kronika została napisana w "żywym języku" za pomocą "barwnego słownictwa" i jest bardzo dokładna pod względem faktograficznym^[2].

Wydania

Kronika Iona Neculce została po raz pierwszy wydana dopiero w 1845 roku przez mołdawskiego historyka Mihaila Kogălniceana.

• 1845 – Letopiseţul Ţării Moldovei şi O samă de cuvinte, w: Mihail Kogălniceanu (red.), Letopiseţele Ţării Moldovei, Tom II (wydany jako pierwszy; Jassy).
• 1894 – Letopiseţul Ţerei Moldovei (Bukareszt: Ediţiune şcolară, 208 str.). Wydanie II – 1897.
• 1936 – O seamă de cuvinte şi Cronica (Bukareszt: Editura Universală. Alcalay, 176 str.).
• 1938 – Letopiseţul Ţerei Moldovei şi O seamă de cuvinte, redakcja – Ion Pilat (Bukareszt, 48 str.). Wydanie II – 1943.
• 1942 – Cronica lui I. Neculce, redakcja – Al. Procopovici, 2 tomy (Krajowa: “Scrisul românesc“, tom I – 255 str., tom II – 263 str.).
• 1955 – Letopiseţul Ţării Moldovei şi O samă de cuvinte, redakcja – Iorgu Iordan (Bukareszt: E.S.P.L.A, 461 str.).
• 1986 – Letopiseţul Ţării Moldovei, redakcja Gabriel Ştrempel (Bukareszt: Minerva, 528 str.).
• 1993 – Cronica copiată de Ioasaf Luca, redakcja – Zamfira i Paul Mihail (Kiszyniów: Ştiinţa, 320 str.).
• 1996 – O samă de cuvinte. Letopiseţul Ţării Moldovei de la Dabija Vodă până la a doua domnie a lui Constantin Mavrocordat, posłowie i tabela chronologiczna – George Muntean (Bukareszt: Editura 100+1 GRAMAR; 184 str.). Wydanie II – 1997.
• 1997 – Cronicari moldoveni: Grigore Ureche, Miron Costin, Ion Neculcae. Antologie, wstęp, komentarze, nota krytyczna, słownik i bibliografia – Dan Horia Mazilu (Bukareszt: Editura HUMANITAS, 175 str.).

Bibliografia

• Sasu, Aurel i Tănăsescu, Manuela: Neculce Ion, w: Dicţionarul biografic al literaturii române (M-Z), tom 2 (Ploieşti: PARARELA 45, 2006; str. 192).
• Şchiau, Octavian: Letopiseţul Ţării Moldovei de la Dabija Vodă până la domnia lui Ioan Mavrocordat, w: Dicţionar analitic de opere literare româneşti (Kluż: Casa Cârţii de Ştiinţă, 2002; Tom 2, strony 368-370).
• Valentová, Libuše: Ion Neculce, w: Slovník rumunských spisovatelů (Praga: Nakladatelství Libri, 2001, strona 167).
• Velicu, D.: Ion Neculce (Bukareszt: 1968).

Przypisy