Irena Sztachelska

Irena Sztachelska
Data urodzenia

13 stycznia 1911

Data śmierci

8 czerwca 2010

Posłanka I kadencji Sejmu PRL
Okres

od 20 listopada 1952
do 20 listopada 1956

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Grób Ireny Sztachelskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Irena Sztachelska z domu Dziewicka (ur. 13 stycznia 1911, zm. 8 czerwca 2010[1]) – polska lekarka pediatra, działaczka państwowa, posłanka na Sejm w latach 1947–1956 (na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji) i przewodnicząca Zarządu Głównego Ligi Kobiet Polskich (1945–1950), członek Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju w 1949 roku.

Życiorys

W dwudziestoleciu międzywojennym studiowała medycynę na Uniwersytecie Stefana Batorego, była współzałożycielką Społecznego Klubu Medyków[2], w latach trzydziestych zaangażowała się w ruch komunistyczny – była członkiem Związku Lewicy Akademickiej „Front”, w 1933 wstąpiła do KZMP[3]. Za działalność antypaństwową była sądzona w procesach z lat 1936–37 r. i uniewinniona w trzech kolejnych instancjach[4] (spędziła w więzieniu 4 dni, aresztowana wraz z innymi studentami i asystentami Uniwersytetu Stefana Batorego w nocy 15 lutego 1935 r.)[5][6][7][8].

Po najeździe radzieckim na Litwę zaproponowano jej mandat posła na Sejm Republiki Litewskiej z okręgu Wilno, który sprawowała od czerwca do sierpnia 1940. Później wybrano ją do Rady Najwyższej Litewskiej SRR.

Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej w 1941 została ewakuowana w głąb ZSRR, walczyła w 16 Litewskiej Dywizji Piechoty Armii Czerwonej. Później została zastępcą dowódcy batalionu platerówek ds. polityczno-wychowawczych. Jak podawała w 1996 „Gazeta Wyborcza” dzięki jej wstawiennictwu udało się zaopatrzyć polskie żołnierki w ciepłą bieliznę[5]. Po zwolnieniu z funkcji pracowała m.in. jako lekarz oraz w wydziale wojskowym ZPP[9].

W grudniu 1942 Sąd Specjalny Rzeczypospolitej wydał na Jerzego i Irenę Sztachelskich wyrok od trzech do piętnastu lat pozbawienia wolności za kolaborację z ZSRR w latach 1940–1941[9].

Po powrocie do Wilna w lipcu 1944 zakładała tam oddział Związku Patriotów Polskich, próbowała wydostać z rąk NKWD walczących w AK Polaków.

Po 1945 znalazła się w Polsce, gdzie od 1947 sprawowała mandat posła na Sejm Ustawodawczy, wybrana z listy państwowej Bloku Stronnictw Demokratycznych. Posłanką była również w I kadencji Sejmu PRL (1952–1956) – w obu kadencjach pracowała w komisji zdrowia.

Od 1945 do 1950 stała na czele Zarządu Głównego Ligi Kobiet Polskich, później pracowała m.in. jako lekarz pediatra w Instytucie Matki i Dziecka. W 1949 roku była delegatem Krajowej Rady Obrońców Pokoju na Kongres Obrońców Pokoju w Paryżu[10]. Sygnatariuszka apelu sztokholmskiego w 1950 roku[11]. W listopadzie 1949 została członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina[12].

W 1981 wystąpiła z PZPR w proteście przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. W 1999 roku w rozmowie z „Gazetą Wyborczą” broniła ideałów lewicy[5].

Życie osobiste

Córka Mariana Dziewickiego i Heleny z Jazdowskich.

Mężem Ireny Sztachelskiej był poznany na Uniwersytecie Wileńskim Jerzy, późniejszy polityk PPR i PZPR, wieloletni minister zdrowia PRL i poseł na Sejm PRL, siostrą – Maria (Muta) Dziewicka, współzałożycielka „Frontu”, w latach 70. i 80. działaczka KOR i „Solidarności”[5], bratem – Jerzy Dziewicki, do 1968 redaktor naczelny „Głosu Wybrzeża"”, w latach 80. współpracownik zdelegalizowanego w stanie wojennym SDP.

Pochowana na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera B22-6-8)[13].

Odznaczenie

Przypisy

  1. ↑ Irena Sztachelska – nekrolog w "Gazecie Wyborczej"
  2. ↑ Anna Jędrychowska, Zygzakiem i po prostu, Warszawa 1965, s. 191.
  3. ↑ Piotr Lipiński, Spod Lenino do sądu, "Gazeta Wyborcza", nr 123 z 28 maja 1996, s. 12
  4. ↑ Pierwsza rozprawa w Sądzie Grodzkim w Wilnie 8-12 stycznia 1936 r., wyrok uniewinniający 13 stycznia 1936 r.; rozprawa apelacyjna w Sądzie Okręgowym w Wilnie 18 maja 1936 r.; wyrok uniewinniający 19 maja 1936 r.; skarga kasacyjna prokuratury do Sądu Najwyższego (uznana) - listopad 1936 r.; proces przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie 14 maja 1937 r., wyrok uniewinniający 17 maja 1937 r.
  5. ↑ a b c d Jarosław Kurski, Włóczędzy i sztandary, "Gazeta Wyborcza –Magazyn", 46/1999, 18 listopada 1999, s. 36.
  6. ↑ Ada Poklewska-Koziełł, Zygzakiem ale nie po prostu, "Widomości" [Londyn] 1967, nr 1090 (19 lutego), s. 4.
  7. ↑ Anna Jędrychowska, Zygzakiem i po prostu, Warszawa 1965, s. 135-221.
  8. ↑ Eugeniusz Filipajtis, Lewica Akademicka w Wilnie 1930-pocz. 1935, Białystok 1965, s. 60, 62-63.
  9. ↑ a b Jarosław Kurski, Włóczędzy i sztandary, "Gazeta Wyborcza – Magazyn", nr 47 z 25 listopada 1999, s. 46
  10. ↑ Trybuna Robotnicza, nr 92 (1481), 9 kwietnia 1949, s. 1.
  11. ↑ Dziennik Polski, rok VI, nr 91 (1861), Kraków 1 kwietnia 1950 roku, s. 2.
  12. ↑ Życie Warszawy, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, str. 1
  13. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  14. ↑ M.P. z 1952 r. nr 28, poz. 400.

Media użyte na tej stronie

Irena Sztachelska grób.JPG
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób Ireny Sztachelskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach