Ireneusz Wierzejewski

Ireneusz Wierzejewski
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

23 marca 1881
Kozłowo

Data i miejsce śmierci

8 marca 1930
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1919–1922

Siły zbrojne

Kaiserstandarte.svg Armia Cesarstwa Niemieckiego
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Formacja

Orzełek Wojsk Wielkopolskich.svg Armia Wielkopolska

Stanowiska

naczelny lekarz armii wielkopolskiej

Główne wojny i bitwy

powstanie wielkopolskie

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920-1941, dwukrotnie)

Ireneusz Wierzejewski (ur. 23 marca 1881 w Kozłowie, zm. 8 marca 1930 w Warszawie) – polski ortopeda, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, polityk, senator II kadencji w II RP, generał brygady Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się w rodzinie leśniczego Władysława oraz Marii z Mojzykiewiczów. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Buku. Ukończył Gimnazjum Bergera w Poznaniu i zdał maturę, następnie przez rok pracował w fabryce Cegielskiego. Począwszy od 1903 studiował medycynę w Gryfii, Berlinie, Würzburgu oraz Monachium. Przez cały okres studiów działał w organizacjach filaretów. Dyplom otrzymał w 1908 na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Początkowo pracował w sanatoriach, a następnie klinice chirurgii i ortopedii w Monachium. W 1909 został asystentem w Berlińsko-Brandenburskim Zakładzie Leczniczo-Wychowawczym dla Kalek w Berlinie. W 1910 uzyskał w Lipsku tytuł doktora za pracę O wrodzonym ubytku kości łokciowej. W 1911 przeniósł się do Poznania, gdzie objął stanowisko dyrektora i naczelnego lekarza w powstającym Poznańskim Zakładzie Ortopedycznym im. Gąsiorowskich, pierwszym szpitalu ortopedycznym na ziemiach polskich. Zakład ostatecznie otwarto w 1913.

Gdy wybuchła I wojna światowa, niemieckie ministerstwo obrony mianowało Wierzejewskiego doradczym ortopedą przy V Korpusie. Piastując to stanowisko, kierował szpitalem, specjalizując się w leczeniu amputacji i urazów szczękowych. Sam Wierzejewski specjalizował się natomiast w leczeniu postrzałowych uszkodzeń nerwów obwodowych zostając światowym autorytetem w tej dziedzinie.

Począwszy od listopada 1918 stał na czele lekarsko-wojskowej organizacji związanej z Polską Organizacją Wojskową zaboru pruskiego. W tym okresie kierował również założonym przez siebie Towarzystwem Czerwonego Krzyża w Poznaniu. W 1918 zapobiegł ewakuacji z Poznania zapasów medycznych w głąb Rzeszy. W momencie wybuchu powstania wielkopolskiego stanął na czele akcji pomocy medycznej w Poznaniu. W późniejszym okresie Komisariat NRL mianował go naczelnym lekarzem armii wielkopolskiej, a 8 maja 1919 awansował go do stopnia generała podporucznika. Podczas powstania odpowiadał za organizację korpusu sanitarnego.

1 kwietnia 1920 został szefem sanitarnym 1 Armii. Na tym stanowisku 29 maja 1920 został zatwierdzony w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 kwietnia 1920 w Korpusie Lekarskim, w grupie żołnierzy byłej armii niemieckiej[1]. 23 września 1920 Minister Spraw Wojskowych, generał porucznik Kazimierz Sosnkowski zezwolił mu korzystać z tytułu generała podporucznika lekarza[2]. 9 października 1920 został wyznaczony na stanowisko inspektora sanitarnego Dowództwa Okręgu Generalnego „Poznań” i „Pomorze”. W 1923, w rezerwie, został zweryfikowany w stopniu generała brygady ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie generałów[3].

W 1921 Rada Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego zleciła doktorowi Wierzejewskiemu zorganizowanie pierwszej w kraju kliniki ortopedii. W 1922 Wierzejewski uzyskał habilitację, a w 1923 Uniwersytet Poznański mianował go profesorem nadzwyczajnym. W 1928 założył Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne (PTOiTR) oraz współorganizował jego pierwszy zjazd w Poznaniu. Założył również, i był redaktorem naczelnym (do 1930) czasopisma Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska (zob. też sekcja PTOiTR w Adolf Wojciechowski)[4][5][6]. Był również członkiem założycielem Towarzystwa Chirurgów i Ortopedów Polski Zachodniej. Opublikował około 30 prac, oraz skonstruował aparat subluksacyjny do usuwania nadwichnięć w stawie kolanowym.

Na Uniwersytecie Poznańskim był pierwszym seniorem i kuratorem Korporacji Akademickiej Chrobria. Przez wiele lat był również prezesem Towarzystwa Śpiewaczego „Echo”. Założył także poradnię sportowo-lekarska, którą kierował do 1928.

Senator II kadencji wybrany w 1928 roku z województwa poznańskiego z Listy Narodowej Partii Robotniczej-Lewicy[7]. W parlamencie należał do BBWR, stanął również na czele Komitetu Regionalnego Narodowo-Państwowego Bloku Współpracy z Rządem w Wielkopolsce, przewodniczył również Zarządowi Wojewódzkiemu Federacji Polskich Związków Obrony Ojczyzny, a także należał do sanacyjnego Związku Oficerów Rezerwy RP.

Był mężem Walentyny ze Ślążyków, z którą miał troje dzieci: Izabelę (ur. 1912), Jędrzeja (ur. 1914) i Janinę (ur. 1917)[8].

Po śmierci pochowano go na cmentarzu Świętomarcińskim przy ul. Bukowskiej. Od 1962 spoczywa na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu Świętego Wojciecha w Poznaniu.

Nazywany ojcem polskiej ortopedii, pozostawił po sobie wybitnych uczniów takich jak Franciszek Raszeja i Wiktor Dega, którzy kontynuowali jego dzieło.

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Jego imię nosiło Wilkopolskie Centrum Ortopedii i Chirurgii Urazowej przy ul. Gąsiorowskich w Poznaniu.

Jest patronem ulic w Poznaniu (Junikowo) i w Opalenicy.

Przypisy

  1. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 22 z 16.06.1920 r.
  2. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 38 z 06.10.1920 r.
  3. Rocznik oficerski 1923 s. 122.
  4. Marek Krawczyk: Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby. liversymposium.files.wordpress.com, 2008. [dostęp 2013-09-28]. (pol.).
  5. Damian Kusz i wsp.: 100 lat Ortopedii Polskiej (Dni Ortopedyczne, Poznań). [w:] XVIII Polsko-Niemieckie Sympozjum Chirurgów Urazowych i Ortopedów, Poznań [on-line]. 100-latortopedii.pl/, 20-22 czerwca 2013. [dostęp 2016-01-04].
  6. Da­mian Kusz, Woj­cie­ch Mar­czyń­ski, An­drze­j No­wa­kow­ski: Historia Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. [w:] Strona internetowa PTOiTr [on-line]. ptoitr.pl. [dostęp 2016-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-31)]. (pol.).
  7. Tadeusz i Karol Rzepeccy, Sejm i Senat 1928–1933. Podręcznik zawierający wyniki wyborów w województwach, okręgach i powiatach, podobizny posłów sejmowych i senatorów, statystyki i mapy poglądowe, Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego, Poznań 1928, s. 168.
  8. a b WIERZEJEWSKI Ireneusz, Powstanie Wielkopolskie [dostęp 2021-11-28] (pol.).
  9. M.P. z 1932 r. nr 167, poz. 198 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

Bibliografia

  • Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione, s. 181.
  • Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: „Bellona”, 1994, s. 348, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159.
  • Patroni wielkopolskich ulic, zebrał i oprac. Paweł Anders, Poznań, Wydaw. Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, 2006, ISBN 83-87816-76-0.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

PL Epolet gen bryg.svg
Naramiennik generała brygady Wojska Polskiego (1919-39).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
POL Krzyż Walecznych (1920) 2r BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920) nadany dwukrotnie.
Orzełek Wojsk Wielkopolskich.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Wielkopolskich wz. 1919
Kaiserstandarte.svg

Standarte seiner Majestät des Deutschen Kaisers
„Die Standarte, 4 m im Quadrat, besteht aus goldgelber Seide und zeigt das eiserne Kreuz, belegt mit dem kleineren Wappen Sr. Majestät. In den Winkeln des Kreuzes erscheinen je eine Kaiserkrone und drei rotbewehrte, schwarze Adler. Auf dem Kreuz steht "GO TT MIT UNS 18 70". Sobald Se. Majestät sich an Bord eines Schiffes begibt, wird die Kaiserstandarte am Topp des Grossmastes gehisst und alle anderen Kommando- und Unterscheidungszeichen gestrichen“.(Ströhl: Deutsche Wappenrolle, S. 80)