Iris (1934)

Iris (Q188)

Jednostka siostrzana „Iris” – „Junon”
Klasa	okręt podwodny
Typ	Minerve
Projekt	T2
Historia
Stocznia	Chantiers Dubigeon, Nantes
Położenie stępki	1 lipca 1932
Wodowanie	23 września 1934
Marine nationale
Wejście do służby	15 września 1936
Wycofanie ze służby	1 lutego 1950
Los okrętu	złomowany
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	662 tony 856 t
Długość	68,1 m
Szerokość	5,62 m
Zanurzenie	4,03 m
Zanurzenie testowe	80 m
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1800 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	14,5 węzła 9 w.
Zasięg	powierzchnia: 4000 Mm przy 10 w. zanurzenie: 85 Mm przy 5 w.
Sensory
hydrofony
Uzbrojenie
1 działo kal. 75 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm (2 x I) 9 torped
Wyrzutnie torpedowe	6 × 550 mm 3 × 400 mm
Załoga	42

Iris (Q188) – francuski dwukadłubowy okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z sześciu zbudowanych jednostek typu Minerve. Okręt został zwodowany 23 września 1934 roku w stoczni Chantiers Dubigeon w Nantes, a w skład Marine nationale wszedł 15 września 1936 roku. Pełnił służbę na Morzu Śródziemnym i Atlantyku, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdował się pod kontrolą rządu Vichy. 27 listopada 1942 roku okręt uniknął samozatopienia w Tulonie, uciekając do Hiszpanii, gdzie został internowany. Po wojnie powrócił do Francji, a w lutym 1950 roku został sprzedany na złom.

Projekt i budowa

„Iris” zamówiona została w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1930 roku^[1][2]. Oficjalny, sygnowany przez marynarkę projekt (o oznaczeniu T2), stworzony przez inż. Jeana-Jacquesa Roqueberta, stanowił ulepszenie 600-tonowych typów Sirène, Ariane i Circé, uwzględniając też doświadczenia stoczni prywatnych przy budowie okrętów typów Argonaute, Diane i Orion^[3][4]. Usunięto większość wad poprzedników: okręty charakteryzowały się wysoką manewrowością i krótkim czasem zanurzenia; poprawiono też warunki bytowe załóg^[3]. Na jednostkach powiększono też liczbę wyrzutni torped do dziewięciu, jednak bez możliwości zabierania torped zapasowych^[4].

„Iris” zbudowana została w stoczni Chantiers Dubigeon w Nantes^[4][5]. Stępkę okrętu położono 1 lipca 1932 roku^[6][a], a zwodowany został 23 września 1934 roku^[3][4].

Dane taktyczno-techniczne

„Iris” była średniej wielkości dwukadłubowym okrętem podwodnym^[3]. Długość między pionami wynosiła 68,1 metra, szerokość 5,62 metra i zanurzenie 4,03 metra^[4][5][b]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 662 tony, a w zanurzeniu 856 ton^[3][4][c]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Normand–Vickers o łącznej mocy 1800 KM^[3][4]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM^[3][4]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14,5 węzła na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu^[3][4][d]. Zasięg wynosił 2500 Mm przy prędkości 13 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 10 węzłów) oraz 85 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu^[3][1][e]. Zbiorniki paliwa mieściły 60 ton oleju napędowego^[4][f]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów^[5].

Okręt wyposażony był w dziewięć wyrzutni torped: cztery stałe kalibru 550 mm na dziobie, dwie kalibru 550 mm na rufie oraz potrójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 400 mm^[3][5]. Łącznie okręt przenosił dziewięć torped, w tym sześć kalibru 550 mm i trzy kalibru 400 mm^[5]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 75 mm L/35 M1928 oraz dwa pojedyncze wielkokalibrowe karabiny maszynowe Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76^[3][4]. Jednostka wyposażona też była w hydrofony^[5].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 39 podoficerów i marynarzy^[1][3][g].

Służba

„Iris” weszła do służby w Marine nationale 15 września 1936 roku^[6]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q188^[5]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, będąc jednostką flagową 15. dywizjonu 5. eskadry 1. Flotylli okrętów podwodnych w Tulonie (w skład którego wchodziły siostrzane okręty „Vénus”, „Pallas” i „Cérès”)^[7]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kmdr ppor. (fr. capitaine de corvette) R.A.H.J. Mourral („Iris” przechodziła remont, który zakończył się 10 września)^[7]. 18 listopada dowództwo okrętu objął kmdr ppor. R.D.M. Antoine^[7].

22 lutego 1940 roku wszystkie okręty 15. dywizjonu dotarły na Martynikę, zastępując powracające do metropolii jednostki 8. dywizjonu („Agosta”, „Bévéziers”, „Ouessant” i „Sidi Ferruch”)^[8]. 1 maja „Iris”, „Vénus”, „Pallas” i „Cérès” wyruszyły w drogę powrotną, 31 maja przechodząc przez Cieśninę Gibraltarską i docierając 3 czerwca do Tulonu^[8][9]. W czerwcu 1940 roku okręt był jednostką flagową 15. dywizjonu w Tulonie, a jego dowódcą był nadal kmdr ppor. Antoine^[10][11]. 10 czerwca, po wypowiedzeniu wojny przez Włochy jednostka opuściła bazę, udając się na patrol na Morze Tyrreńskie (wraz z „Vénus”, „Pallas” i „Archimède”)^[12][13]. 14 czerwca cztery okręty podwodne patrolowały wody nieopodal Savony, gotowe do wzajemnego wsparcia^[12]. 22 czerwca, w dniu zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami, „Iris” stacjonowała w Hyères^[14]. W listopadzie 1940 roku rozbrojona „Iris” znajdowała się w Tulonie w składzie 4. grupy okrętów podwodnych (wraz z „Vénus”, „Pallas” i „Cérès”) pod kontrolą rządu Vichy^[15].

6 lutego 1941 roku „Iris”, „Vénus”, „Pallas” i „Cérès” wyszły z Tulonu i 9 lutego dopłynęły do Oranu, skąd dwa dni później w eskorcie uzbrojonego trawlera „La Havraise” udały się w rejs do Casablanki, docierając do portu docelowego 13 lutego^[16].

Później „Iris” znalazła się w Tulonie. 27 listopada 1942 roku, podczas ataku Niemców na tę bazę, jednostka stacjonowała w basenie Maurillon^[17][18]. Ponieważ na pokładzie nie było dowódcy, rozkaz odbicia od nabrzeża i ucieczki wydał jego zastępca, kpt. mar. Dege^[17][18]. Uciekające z portu okręty podwodne (prócz „Iris” były to „Vénus”, „Marsouin”, „Casabianca” i „Le Glorieux”) stały się celem ataku bombowców Ju 88^[17][18]. Mimo otwarcia ognia przeciwlotniczego przez okręty podwodne „Iris” w wyniku nalotu doznała uszkodzeń^[17][19]. Załodze udało się jednak doprowadzić okręt do pobliskiej Barcelony, gdzie wobec braku paliwa i niemożliwych do usunięcia uszkodzeń „Iris” została internowana^[17][20]. Później jednostkę przeholowano do Kartageny, gdzie doczekała końca działań wojennych^[17][20].

W 1945 roku okręt otrzymał nowy numer taktyczny – S05^[5]. Jednostka została sprzedana na złom 1 lutego 1950 roku^[4][6].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Wojna się rozpoczyna. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65495-67-9.
• Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Ivan Gogin: Minerve 2nd class submarines (1936–1939). Navypedia. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: FR Iris. Allied Warships. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS SEPTEMBER 1939 (Part 2 of 2) Friday 15th - Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 4 of 4) Wednesday 22nd – Friday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 2 of 4) Saturday 8th – Friday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 4 of 4) Saturday 22nd - Sunday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, FEBRUARY 1941 (Part 1 of 2) Saturday 1st – Friday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
• Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1937. London: Sampson Low, Marston & Co., 1937. (ang.).
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
• Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789–1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
• Jürgen Rohwer: Seekrieg 1940, Juni. Chronik des Seekrieges 1939–1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).