Irlandzka Armia Republikańska

Irish Republican Army
Óglaigh na hÉireann

IRA
Państwo	Irlandia
Data sformowania	styczeń 1919
Data rozformowania	marzec 1922 (kontynuacja działalności w podziemiu do 1969)
Dane podstawowe

Irlandzka Armia Republikańska (ang. Irish Republican Army, IRA, irl. Óglaigh na hÉireann) – tajna irlandzka organizacja wojskowa.

Historia

Oddział IRA w 1921 roku

Powstała w wyniku fuzji Irlandzkich Ochotników z Irlandzką Armią Obywatelską w 1916 roku^[1]. Po zakończeniu powstania wielkanocnego stanowiła wojskowe skrzydło irlandzkiego ruchu niepodległościowego^[1]. Celem formacji było wówczas odłączenie Irlandii od Wielkiej Brytanii^[1]. W latach 1919–1921 IRA prowadziła z Brytyjczykami wojnę o niepodległość^[2]. Niepodległość Irlandii stała się faktem w 1921 roku^[1]. Poza granicami państwa irlandzkiego znalazła się Irlandia Północna^[1] – odtąd celem IRA było włączenie regionu do reszty kraju^[1].

W 1922 roku doszło do podziału IRA. Część członków formacji przystąpiła do regularnego irlandzkiego wojska, reszta, domagając się rewizji brytyjsko-irlandzkiego traktatu z 1921 roku, wywołała wojnę domową. Radykalne skrzydło IRA określane było jako nieregularna IRA^[2]. W 1923 roku wojna zakończyła się porażką nieregularnej IRA^[2]. Pokonana formacja powróciła do pierwotnej nazwy i zaangażowała się w działalność polityczną w Irlandii i Irlandii Północnej^[2]. Politycznym skrzydłem ugrupowania była partia Sinn Féin^[2].

W latach 30. członkowie IRA brali udział w hiszpańskiej wojnie domowej, w której poparli republikanów^[3]. W 1934 r. od IRA oderwał się marksistowski Kongres Republikański. W 1936 r. IRA została zdelegalizowana po serii zamachów^[4].

W styczniu 1939 r. IRA wznowiła antybrytyjską kampanię terrorystyczną^[5]. W trakcie II wojny światowej podjęła się bezowocnej współpracy z III Rzeszą^[2].

W 1956 r. IRA rozpoczęła „Operację Żniwa“ atakując szereg celów w Irlandii Północnej, jednak wobec niewielkiego odzewu katolickiej ludności Ulsteru zakończyła ją w 1962 r.^[6]

Rozpadła się w 1969 roku^[7]. Większość dotychczasowego kierownictwa IRA przystąpiło do umiarkowanej Oficjalnej IRA (OIRA)^[8]. Radykalni rozłamowcy założyli Prowizoryczną IRA (PIRA)^[7], która zdominowała irlandzki ruch republikański^[7]. Członkowie Oficjalnej i Prowizorycznej IRA wzajemnie się zwalczali^[7].

Wobec narastającego się od czerwca 1968 r. napięcia między ludnością katolicką i protestancką w Ulsterze w sierpniu 1969 r. IRA postanowiła włączyć się w konflikt^[9]. 30 stycznia 1972 roku brytyjskie służby krwawo stłumiły protest republikanów w Londonderry. W masakrze, która przeszła do historii jako krwawa niedziela zginęło 13 osób. Wydarzenie stanowiło iskrę zapalną do nasilenia się konfliktu w Irlandii Północnej^[1]. Po stłumieniu protestów Prowizoryczna IRA rozpoczęła serię zamachów terrorystycznych, których obiektem stali się brytyjscy policjanci, żołnierze, urzędnicy i lojaliści^[1].

W kolejnych latach z PIRA wyłamały się Kontynuacja IRA (CIRA) i Prawdziwa Irlandzka Armia Republikańska (RIRA)^[1].

W latach 90. PIRA rozpoczęła negocjacje pokojowe z brytyjskim rządem^[7]. W lipcu 2005 roku ogłosiła zakończenie walki zbrojnej i zapowiedziała kontynuowanie walki tylko metodami politycznymi^[7]. We wrześniu 2005 roku zakończył się proces rozbrojenia PIRA kontrolowany przez Międzynarodową Niezależną Komisję Rozbrojeniową^[7].

Działalność terrorystyczną kontynuują CIRA i RIRA^[7] oraz Nowa IRA^[10].

Pomnik poświęcony bojownikom IRA z lat 1916–1921 w Athlone

Ideologia

Była formacją nacjonalistyczną o lewicowym zabarwieniu^[2]. Do 1921 roku jej celem było wyzwolenie Irlandii spod rządów brytyjskich, a od 1921 roku zjednoczenie Irlandii Północnej i Irlandii^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Wilhelm Dietl, Rolf Tophoven, Kai Hirschmann: Terroryzm. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-16019-7.
• Jarosław Tomasiewicz: Terroryzm na tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny). Katowice, 2000. ISBN 83-907096-2-7.