Isabelle de Charrière

Isabelle de Charrière

Belle van Zuylen, Belle de Zuylen, Zélide, Abbé de la Tour

Portret Isabelle de Charrière pędzlem Maurice Quentin de La Tour, 1771 Saint-Quentin, Aisne, Musée Antoine-Lécuyer
Imię i nazwisko	Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken
Data i miejsce urodzenia	20 października 1740 Utrecht, Republika Zjednoczonych Prowincji
Data i miejsce śmierci	27 grudnia 1805 Le Pontet, Colombier, Neuchâtel, Prusy
Narodowość	holenderska
Język	francuski
Dziedzina sztuki	literatura
Epoka	Oświecenie
Strona internetowa

Zamek Zuylen z murem serpentynowym.

Le Pontet, Colombier, Neuchâtel, Szwajcaria.

Isabelle de Charrière, znana w Holandii jako Belle van Zuylen, urodzona Isabella Agneta Elisabeth z domu Tuyll van Serooskerken (ur. 20 października 1740 w zamku Zuylen, Utrecht, zm. 27 grudnia 1805 w Le Pontecie, Colombier, Neuchâtel, Prusy) – holenderska pisarka Oświecenia, tłumaczka, dramatopisarka, powieściopisarka, poetka i kompozytorka. W drugiej połowie swojego życia mieszkała w Colombier, Neuchâtel. Obecnie jest najbardziej znana ze swoich listów i powieści, chociaż pisała także broszury, muzykę i sztuki. Ostro interesowała się społeczeństwem i polityką swojego wieku, a jej praca w czasach rewolucji francuskiej jest uważana za szczególnie interesującą.

Życiorys

Isabelle van Tuyll van Serooskerken urodziła się w zamku Zuylen w Zuilen w pobliżu Utrechtu w ówczesnej Republice Zjednoczonych Prowincji, w rodzinie Didericka Jacoba van Tuyll van Serooskerken (1707–1776) i Helen Jacob de Vick (1724–1768). Była najstarszą z siedmiorga dzieci. Jej rodzice zostali opisani przez szkockiego pisarza James Boswell, a następnie studenta prawa w Utrechcie i jednego z jej zalotników, jako „jeden z najstarszych szlachciców w Siedmiu Prowincjach” i „pani z Amsterdamu, z dużą ilością pieniędzy”. Zimą mieszkali w swoim domu w Utrechcie.

W 1750 roku Isabelle została wysłana do Genewy i podróżowała przez Szwajcarię i Francję ze swoją francuskojęzyczną guwernantką Jeanne-Louise Prevost, która była jej nauczycielką w latach 1746–1753. Po rocznej rozmowie tylko po francusku musiała na nowo uczyć się holenderskiego po powrocie do Holandii. Jednak francuski pozostawał dla niej podstawowym, bardziej pożądanym językiem przez resztę życia, co pomaga wyjaśnić, dlaczego przez dłuższy czas jej praca nie była tak dobrze znana w kraju urodzenia, jak można się było spodziewać.

Isabelle cieszyła się znacznie szerszym wykształceniem niż dziewczęta w tamtym czasie dzięki liberalnym poglądom jej rodziców, którzy również pozwolili jej studiować przedmioty takie jak matematyka, fizyka i języki: łacinę, włoski, niemiecki i angielski. Pod każdym względem była utalentowaną uczennicą. Zawsze zainteresowana muzyką, w 1790 roku rozpoczęła naukę u kompozytora Nicola Antonio Zingarelliego^[1].

W wieku 14 lat zakochała się w rzymskokatolickim polskim hrabim Peterze Dönhoffie. Nie był nią zainteresowany. Rozczarowana opuściła Utrecht na 18 miesięcy^[2]. Kiedy stała się starsza, w jej życiu różni zalotnicy pojawiali się tylko po to, by zostać odrzuconymi, ponieważ obiecali ją odwiedzić, ale nie zrobili tego, lub wycofali się z dalszej walki o jej rękę i serce, ponieważ była lepsza. Widziała małżeństwo jako sposób na zdobycie wolności, ale chciała także wyjść za mąż z miłości.

Specjalnie zaproszona przez Annę Polksleffen Drake i jej męża generała porucznika George’a Eliotta do odwiedzenia ich londyńskiego domu przy Curzon Street w Mayfair Isabel przybyła łodzią z Hellevoetsluis do Harwich 7 listopada 1766 w towarzystwie swojego brata Ditie, jej służącej Doortje i jej kamerdynera Vitela.

W końcu w 1771 roku wyszła za mąż za Charles’a-Emmanuela de Charrière de Penthaz’a (1735–1808), byłego prywatnego nauczyciela jej brata Willema René za granicą w latach 1763–1766. Następnie została znana jako Isabelle de Charrière. Osiedlili się w majątku Le Pontet w Colombier (w pobliżu Neuchâtel), kupionemu przez jego dziadka Béat’a Louis’a de Muralta, wraz z teściem François (1697–1780) i jej dwiema niezamężnymi szwagierkami Louise (1731–1810) i Henriette (1740–1814). Małżeństwo spędziło też sporo czasu w Genewie i Paryżu.

Korespondencja

Isabelle de Charrière prowadziła szeroką korespondencję z wieloma osobami, w tym z intelektualistami takimi jak David-Louis Constant d’Hermenches, James Boswell, Benjamin Constant i jej tłumacz języka niemieckiego Ludwig Ferdinand Huber.

W 1760 roku Isabelle spotkała Davida-Louis’a Constanta d’Hermenches’a (1722–1785), żonatego szwajcarskiego oficera uważanego w społeczeństwie za Don Juana. Po wielu wahaniach potrzeba wyrażenia siebie przez Isabelle pokonała jej skrupuły i po drugim spotkaniu dwa lata później rozpoczęła z nim intymną i tajną korespondencję przez około 15 lat. Constant d'Hermenches miał być jednym z jej najważniejszych korespondentów.

Szkocki pisarz James Boswell spotykał się z nią często w Utrechcie i Zamku Zuylen w latach 1763–1764, kiedy studiował prawo na Uniwersytecie w Utrechcie. Nazywał ją „Zélide”. Stał się stałym korespondentem przez kilka lat po opuszczeniu Holandii, idąc na Grand Tour. Napisał do niej, że nie był w niej zakochany. Ona odpowiedziała: „Zgadzamy się, ponieważ nie mam talentu do podporządkowania”. W 1766 r. wysłał warunkową propozycję do ojca po spotkaniu z jej bratem w Paryżu, ale ojcowie nie zgodzili się na małżeństwo.

W 1786 r. Mme de Charrière spotkała w Paryżu siostrzeńca Constanta d'Hermenchesa, pisarza Benjamina Constanta. Kilka razy odwiedzał ją w Colombier. Tam napisali razem powieść epistolarną i rozpoczęła się wymiana listów, która potrwa do końca jej życia.

Miała także interesującą korespondencję ze swoim tłumaczem niemieckiego Ludwigiem Ferdinandem Huberem.

Utwory

Isabelle de Charrière pisała powieści, broszury i sztuki teatralne oraz komponowała muzykę. Jej najbardziej wydajny okres nastąpił dopiero po wielu latach pobytu w Colombier. Tematy obejmowały jej wątpliwości religijne, szlachetność i wychowanie kobiet.

Jej pierwsza powieść, „Le Noble”, została opublikowana w 1763 r.^[3] To była satyra przeciwko szlachcie i chociaż została opublikowana anonimowo, jej tożsamość została wkrótce odkryta i jej rodzice wycofali dzieło ze sprzedaży. Potem napisała portret siebie dla swoich przyjaciół: „Portret de Mll de Z., sous le nom de Zélide, fait par elle-même. 1762.” W 1784 roku opublikowała dwie powieści „Lettres neuchâteloises” i „Lettres de Mistress Henley publiée par son amie”. Obie były epistolarne – forma, którą nadal faworyzowała. W 1788 roku opublikowała swoje pierwsze pamflety na temat sytuacji politycznej w Holandii, Francji i Szwajcarii.

Jako wielbicielka filozofa Jeana-Jacques’a Rousseau pomagała w pośmiertnej publikacji jego dzieła „Wyznania” w 1789 roku. Mniej więcej w tym czasie napisała również własne pamflety na temat Rousseau.

Rewolucja francuska spowodowała, że wielu szlachciców uciekło do Neuchâtel, a Mme de Charrière zaprzyjaźniła się z niektórymi z nich. Ale opublikowała także prace krytykujące postawy arystokratycznych uchodźców, z których większość, jak czuła, nic się nie nauczyła z rewolucji.

Napisała lub przynajmniej zaplanowała słowa i muzykę do kilku utworów muzycznych, ale żaden nie przetrwa poza fragmentami. Wysłała libretto „Les Phéniciennes” do Mozarta, mając nadzieję, że to postawi, ale nie jest znana żadna odpowiedź. Wszystkie jej utwory muzyczne znajdują się w tomie 10 jej „Œuvres complètes”; obejmują one sześć menuet na kwartet smyczkowy, dziewięć sonat fortepianowych i dziesięć arii i romansów^[1][4].

Zobacz też

• (9604) Bellevanzuylen

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Madame de Charrière (nid. i fr.)
• Strona internetowa Belle van Zuylen (nid. i fr.)

Przypisy

Bibliografia

• Philippe Godet, Madame de Charrière et ses amis, d’après de nombreux documents inédits (1740-1805) avec portraits, vues, autographes, etc.. Genève, A. Jullien, 1906 (xiii) Genève, Slatkine Reprints, 1973.
• Geoffrey Scott, The portrait of Zélide. London, Constable, 1925. xiii, Scott on Zélide: the portrait of Zélide. London, Flamingo, 2002. Reprint Turtle Point Press, New York, 2010.
• Constance Thompson Pasquali, Madame de Charrière à Colombier : iconographie, Neuchâtel, Bibliothèque de la Ville, 1979.
• C.P. Courtney, A preliminary bibliography of Isabelle de Charrière (Belle de Zuylen). Oxford, Voltaire Foundation, 1980.
• C.P. Courtney, Isabelle de Charrière (Belle de Zuylen). A secondary bibliography. Oxford, Voltaire Foundation, 1982.
• C.P. Courtney, Isabelle de Charrière and the 'Character of H.B. Constant'. A false attribution. W: French Studies (Oxford), 36 (1982), no. 3, s. 282-289.
• C.P. Courtney, Isabelle de Charrière (Belle de Zuylen). A biography. Oxford, Voltaire Foundation, 1993. ISBN 978-0-7294-0439-6
• Kathleen M. Jaeger, Male and Female Roles in the Eighteenth Century. The Challenge to Replacement and Displacement in the Novels of Isabelle de Charrière, New York, Peter Lang, 1994. XI. ISBN 978-0-8204-2179-7
• C.P. Courtney, Belle van Zuylen and Philosophy. Utrecht, Universiteit Utrecht, 1995.
• Jacquline Letzter, Intellectual tacking. Questions of education in the works of Isabelle de Charrière. Amsterdam, Rodopi, 1998. ISBN 978-9042002906
• Jacquline Letzter and Robert Adelson, Women Writing Opera: Creativity and Controversy in the Age of the French Revolution. Berkeley, University of California Press, 2001. xvii. ISBN 978-0520226531
• Carla Alison Hesse, The other enlightenment: how French women became modern. Princeton NJ, Princeton University Press, 2001. – XVI. ISBN 978-0691114804
• Vincent Giroud and Janet Whatley, Isabelle de Charrière. Proceedings of the international conference held at Yale University, 2002. New Haven CT. The Beinecke rare book and manuscript library, 2004. v. ISBN 978-0845731604
• Jelka Samsom, Individuation and attachment in the works of Isabelle de Charrière New York, Peter Lang, 2005. ISBN 978-3039101870
• Monique Moser-Verrey, Isabelle de Charrière and the Novel in the 18th century. Utrecht, Universiteit Utrecht, 2005.
• Nicole Pellegrin, Useless or pleasant? Women and the writing of history at the time of Belle van Zuylen (1740–1805). Utrecht, University Utrecht, 2005.
• Suzan van Dijk, Valérie Cossy, Monique Moser, Madeleine van Strien, Belle de Zuylen/Isabelle de Charrière: Education, Creation, Reception. Amsterdam, Rodopi, 2006. ISBN 978-90-420-1998-0
• Gillian E. Dow, Translators, interpreters, mediators: women writers 1700-1900. [Mary Wollstonecraft, Isabelle de Charrière, Therese Huber, Elizabeth Barrett Browning, Fatma Aliye, Anna Jameson, Anne Gilchrist] Oxford, Peter Lang, 2007. ISBN 978-3-03911-055-1
• Heidi Bostic, The fiction of enlightenment: women of reason in the French eighteenth century [Francoise de Graffigny, Marie-Jeanne Riccoboni, Isabelle de Charrière]. Newark DE, University of Delaware Press, 2010. ISBN 978-1611491302