Iskrzynia
| Artykuł | 49°41′1″N 21°51′21″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 49°41'1.0"N, 21°51'20.9"E, 49°42'N, 21°56'E |
| - błąd | 14 m |
| Odległość | 0 m |
| wieś | |
 Zapora na Wisłoku w Iskrzyni | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) | 1282[1] |
| Strefa numeracyjna | 13 |
| Kod pocztowy | 38-422[2] |
| Tablice rejestracyjne | RKR |
| SIMC | 0354608[3] |
Położenie na mapie gminy Korczyna _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Korczyna") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego _location_map.png "Mapa lokalizacyjna powiatu krośnieńskiego") | |
 49°41′01″N 21°51′21″E/49,683611 21,855833 | |
.jpg)
.jpg)
Iskrzynia – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Korczyna[3][4]. Leży nad rzeką Wisłok. Miejscowość graniczy od zachodu z Krościenkiem Wyżnym, od północy – z Kombornią, od wschodu – z Jabłonicą Polską (przysiółek Budzyń) i Haczowem oraz od południa – z Pustynami.
Wieś królewska położona na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[5], w drugiej połowie XVII wieku należała do starostwa sanockiego[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0354614 | Na Górce | część wsi |
| 0354637 | Siciny | część wsi |
| 0354643 | Wygoda | część wsi |
| 0354666 | Zagórze | przysiółek |
| 0354650 | Zamorwana[7] | część wsi |
Historia
Wieś lokowana na prawie magdeburskim w 1352 roku, dokumentem wystawionym w Sanoku przez Kazimierza Wielkiego, na miejscu wczesnopiastowskiej osady Obrwinowo (Obrwynowo, Obrwinów?). Zasadźcą i pierwszym sołtysem wsi był Jakub Iskra, od którego nazwiska pochodzi nazwa miejscowości. Król Zygmunt I Stary potwierdza ten przywilej Adamowi Mysłowskiemu w 1530 r.
W Iskrzyni w XVI wieku na dworze Krzysztofa Boboli (1517-1559) i Elżbiety z Wielopolskich h. Starykoń (1520–1615), gościli jadący do Lwowa Jezuici, tacy jak; Stanisław Hozjusz, czy Piotr Skarga[8]. Następnie Iskrzynię dziedziczył syn Krzysztofa Boboli; Andrzej Bobola (podkomorzy).
Po I rozbiorze Polski Iskrzynia stała się częścią Imperium Habsburgów. W latach 1782–1784 wybudowano przebiegający przez wieś historyczny Trakt Węgierski, z Przemyśla na Przełęcz Dukielską, który tu przekraczał rzekę Wisłok. W 1786 r. notował Ewaryst Andrzej, hr. Kuropatnicki w swym "Opisaniu królestw Galicyi i Lodomeryi": Iskrzynia. Wieś dziedziczna JW. Franciszka hrabi Bukowskiego; sławna murowanym mostem na arkadach na Wisłoku rzece na gościńcu z Węgier do Lwowa[9]. W 1849 r. traktem tym maszerowały na Węgry rosyjskie wojska feldmarszałka Iwana Paskiewicza, idące z pomocą dla żołnierzy Franciszka Józefa I dławiących powstanie węgierskie podczas Wiosny Ludów. Unikatowy kryty most na Wisłoku został zniszczony dopiero podczas wojen światowych przez wycofujące się wojska.
W XIX w. Iskrzynia była własnością Urbańskich. W czasie powstania krakowskiego w 21 lutego 1846 r., w momencie napaści podburzonych poddanych na dwór powstańczy w Kombornii, żonę Feliksa Urbańskiego uratowali chłopi z Iskrzyni; Ignacy Fakadej (Takadaj) i Pelc, którzy przenieśli ją na plecach do swojej miejscowości i tu wójt ukrył Emilię Urbańską. Najpierw w małym domku, dając straż z 20 chłopów, potem w chacie Piotra Stepka. Gdy dowiedział się, że chłopi w Sanoku uradzili by ją uwięzić, odstawił Urbańską w przebraniu do Dukli.
W 1863 r. w Iskrzyni mieszkało 760 osób. W roku 1878, samorząd wiejski zakupił budynek dawnego dworu i parcelę o powierzchni 67 arów z przeznaczeniem na szkołę.
OSP w Iskrzyni założona została w 1912 roku. W tym roku wybudowano również prowizoryczną remizę. W czasie I wojny światowej toczyły się tu walki nacierających wojsk w kierunku przemyskiej twierdzy, czego dowodem są dwie zbiorowe mogiły żołnierskie położone: nad Wisłokiem i obok drogi krajowej nr 19.
Najważniejszym dziełem, które opisuje dzieje Iskrzyni jest kronika napisana w 2002 r. przez Józefa Lorensa.
Komunikacja
Przez wieś przebiega Droga Krajowa nr 19 łącząca Barwinek na granicy ze Słowacją z Kuźnicą Białostocką na granicy z Białorusią (trasa międzynarodowa E371). Międzynarodowy charakter drogi powoduje duży ruch tranzytowy, którego znaczną część stanowią samochody ciężarowe z różnych państw (Bałkany, Węgry, państwa bałtyckie, a ostatnio także Rosja). W najbliższych latach DK19 ma zostać zastąpiona drogą ekspresową S19 wchodzącą w skład tzw. Via Carpathia. Odcinek Rzeszów Południe – Barwinek ma już wydaną decyzję środowiskową, trwa wykonanie koncepcji programowej (termin realizacji – lata 2019–2020). Trasa planowanej drogi ekspresowej przebiega pomiędzy Iskrzynią i Haczowem. W południowej części wsi planuje się węzeł Iskrzynia (jeden z dwóch przeznaczonych do obsługi miasta Krosna), natomiast w północnej – Miejsce Obsługi Podróżnych „Zagórze”.
Poza DK19 na sieć drogową wsi składa się droga powiatowa Iskrzynia-Haczów-Trześniów, a także szereg dróg gminnych. Położenie Iskrzyni nad dwoma rzekami wymusiło budowę mostów – najważniejszy to most na Wisłoku w ciągu drogi krajowej, zbudowany w latach 70. XX wieku, tuż obok historycznej przeprawy Traktu Węgierskiego. Ponadto istnieje most na Morwawie w ciągu drogi powiatowej oraz wiszący most linowy na Wisłoku (tzw. kładka).
Najbliższa stacja kolejowa – Targowiska (4 km).
Miejscowość jest obsługiwana przez kilku prywatnych przewoźników, wykonujących kursy na trasie Krosno – Brzozów. Kursuje także autobus PKS Rzeszów relacji Rzeszów-Dukla.
Wspólnoty wyznaniowe
- zbór (obecnie nieczynny)[10].
Ludzie związani z Iskrzynią
Przypisy
- ↑ Raport o stanie gminy. Stan ludności w dn. 31.12.2020 s. 5 [dostęp 2022.01.08]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 358 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie , [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 4.
- ↑ Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 266.
- ↑ Właściwie Zamorwawa (część położona za rzeką Morwawą). Nazwa "Zamorwana" pojawia się na mapach austriackich, zapewne w wyniku przekręcenia nazwy przez niepolskojęzycznych autorów mapy
- ↑ Wspomina o tym, ks. Jan Poplatek w Błogosławiony Andrzej Bobola.
- ↑ Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: "Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi", Przemyśl 1786, s. 61
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2019-03-05].
Bibliografia
- Encyklopedia powszechna, 1863 – t. 12, s. 748
Linki zewnętrzne
- Iskrzynia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 305.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 50.9 N
- S: 48.95 N
- W: 21.03 E
- E: 23.66 E
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Flaga województwa podkarpackiego
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
wieś Iskrzynia
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
wieś Iskrzynia