Ita Kozakiewicz

Ita Maria Kozakiewicz

Data i miejsce urodzenia	3 lipca 1955 Ryga
Data i miejsce śmierci	28 października 1990 Gaeta
Przewodnicząca Związku Polaków na Łotwie
Okres	od 1989 do 1990
Poprzednik	Włodzimierz Ihnatowicz (do 1940 przewodniczący ZPŁ, następnie brak działalności polonijnej na Łotwie)
Następca	Robert Seliszka
Deputowana do Rady Najwyższej Łotewskiej SRR/Republiki Łotewskiej
Okres	od 18 marca 1990 do 28 października 1990
Przynależność polityczna	Łotewski Front Ludowy
Odznaczenia

Ita Maria Kozakiewicz (łot. Ita Marija Kozakeviča; ur. 3 lipca 1955 w Rydze, zm. 28 października 1990 w Gaecie) – polska działaczka społeczna na Łotwie związana z Łotewskim Frontem Ludowym, deputowana do Rady Najwyższej Łotwy, założycielka i pierwsza prezes Związku Polaków na Łotwie (1989-1990).

Życiorys

Urodziła się w rodzinie Kozakiewiczów (Kazakiewiczów), która po powstaniu 1863 związała swoje losy z Łotwą. Jej ojciec Jerzy był Polakiem, matka Rita zaś Łotyszką. W latach 1962–1974 uczęszczała do francuskojęzycznej szkoły średniej im. Henri Barbisa w Rydze. Naukę kontynuowała w Państwowym Uniwersytecie Łotewskim na Wydziale Romanistyki i Literatury Francuskiej (1974–1981).

Po ukończeniu studiów podjęła pracę w roli korektora w ryskim wydawnictwie "Liesma". Pracowała również jako dziennikarka w piśmie "Twórczość Ludowa". Uzdolniona lingwistycznie, obok języków łotewskiego, rosyjskiego i polskiego, władała również hiszpańskim, niemieckim, białoruskim, ukraińskim i gruzińskim. Zajmowała się pracą tłumacza z polskiego i francuskiego na łotewski. Już w czasie studiów zaangażowała się w działalność, wówczas jedynie półoficjalną, mniejszości polskiej na Łotwie. W 1989 została prezesem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Polaków na Łotwie powstałego w listopadzie 1988. Była współzałożycielką jakubowskiego (jēkabpilskiego) oddziału Związku Polaków na Łotwie w 1990, następnie stanęła na czele odnowionego po 50 latach okupacji sowieckiej Związku Polaków na Łotwie. Była jednocześnie współprzewodniczącą Związku Stowarzyszeń Narodowo-Kulturalnych Łotwy, skupiającego mniejszości narodowe zamieszkałe w kraju nad Dźwiną. Związek ten nosi dziś imię Ity Kozakiewicz.

W 1988 związała się z Łotewskim Frontem Ludowym, działającym na rzecz odrodzenia narodowego, autonomii, a następnie niepodległości Łotwy. Bez powodzenia kandydowała w wyborach do Rady Najwyższej Związku Radzieckiego w 1989 w okręgu Jēkabpils, a także w wyborach do łotewskiego samorządu. W wyborach 18 marca 1990 wybrano ją w skład Rady Najwyższej Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej jako reprezentantkę okręgu wyborczego nr 129 w Jēkabpils. W parlamencie zajmowała się sprawami mniejszości narodowych, stała na czele Komisji Praw Człowieka i Spraw Narodowych. Zasiadała w Prezydium Rady Najwyższej. W głosowaniu z 4 maja 1990 wraz z pozostałymi deputowanymi LTF opowiedziała się za niepodległością kraju od ZSRR. Została wybrana kobietą roku 1990 na Łotwie.

W 1978 zawarła małżeństwo z Polakiem Stanisławem Ryszardem Lipcem, które szybko uległo rozwiązaniu – do końca życia pozostała wolna. Zginęła tragicznie w falach Morza Tyrreńskiego w czasie kąpieli, w drodze powrotnej z konferencji pod hasłem "Kraj – Emigracja", na której po raz pierwszy Polacy ze Związku Sowieckiego spotkali się z rodakami z różnych zakątków świata.

Postać otoczona pamięcią i szacunkiem wśród Polaków na Łotwie, jest patronką polskiej szkoły średniej w Rydze. Ceniona również po dziś dzień przez Łotyszy, prezydent Łotwy Vaira Vīķe-Freiberga nazwała ją "symbolem wolności i niezależności Łotwy". Jej postaci poświęcono film dokumentalny pod tytułem "Ita" (autorzy: Nora Ikstena, Harijs Beķeris), a także publikację "Zvaigznei tikai stunda" (pol. Tylko jedna godzina dla gwiazdy) autorstwa Armandsa Melnalksnisa (2004), przetłumaczoną i wydaną w 2007 w języku polskim.

Odznaczona pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi RP (2001)^[1]. Została pochowana na ryskim cmentarzu św. Michała.

Została patronką polskiej szkoły w Rydze.

Przypisy

Bibliografia

• Armands Melnalksnis, Godzina dla gwiazdy, Szczecin 2007 (książka poświęcona Icie Kozakiewicz)
• Valija Berkina, Saglabāsim «Sievietes Latvijas» Itas Kozakevičas piemiņu!, diena.lv z 8 grudnia 2009 (łot.)
• Helena Deruk, Wzór gorącej patriotki i wspaniałego człowieka, "Nasz Czas", nr 21 (560).

Linki zewnętrzne

• Sylwetka na stronie Sejmu Republiki Łotewskiej (łot.)