Ivan Gašparovič

Ivan Gašparovič

(c) Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej , CC BY-SA 3.0 pl
Data i miejsce urodzenia	27 marca 1941 Poltár
Prezydent Słowacji
Okres	od 15 czerwca 2004 do 15 czerwca 2014
Poprzednik	Rudolf Schuster
Następca	Andrej Kiska
Przewodniczący Rady Narodowej
Okres	od 1993 do 1998
Przynależność polityczna	HZDS
Następca	Jozef Migaš
Odznaczenia

Ivan Gašparovič (ur. 27 marca 1941 w Poltárze^[1]) – słowacki polityk, prawnik i nauczyciel akademicki, profesor prawa, przewodniczący Rady Narodowej, prezydent Słowacji od 15 czerwca 2004 do 15 czerwca 2014.

Życiorys

Urodził się w miejscowości Poltár, w pobliżu Łuczeńca. Jego ojciec, Vladimir Gašparović, wyemigrował do Słowacji z Rijeki w Chorwacji pod koniec I wojny światowej i pracował jako nauczyciel w gimnazjum w Bratysławie.

W latach 1959–1964 odbył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie^[2]. Podjął pracę w prokuraturze w Martinie, a następnie w Bratysławie. Był członkiem Komunistycznej Partii Czechosłowacji, deklarował poparcie dla reform Alexandra Dubčeka. Został z wykluczony z partii komunistycznej po inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968^[1].

Od 1968 do lipca 1990 był nauczycielem akademickim w instytucie prawa karnego, kryminologii i kryminologii na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie. W międzyczasie doktoryzował się i objął stanowisko profesora. W lutym 1990 został prorektorem macierzystej uczelni. W 1989 zakładał niezależne od władz stowarzyszenie prawnicze, w którym pełnił funkcję współprzewodniczącego i z którym wspierał aksamitną rewolucję^[1][2].

W lipcu 1990 został mianowany przez prezydenta Václava Havla prokuratorem generalnym Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej. Stanowisko to zajmował do marca 1992. Dołączył do Ruchu na rzecz Demokratycznej Słowacji (HZDS), kierowanego przez Vladimíra Mečiara. Z jego listy uzyskał mandat posła do Słowackiej Rady Narodowej, obejmując funkcję jej przewodniczącego. W tym samym roku był jednym z autorów Konstytucji Republiki Słowackiej z 1 września 1992. Od 1 stycznia 1993 był przewodniczącym Rady Narodowej (powstałej z przekształcenia dotychczasowego parlamentu). W wyborach w 1994 i 1998 z powodzeniem ubiegał się o poselską reelekcję, zasiadając w Radzie Narodowej do 2002. Na czele parlamentu stał do października 1998. Od marca do października 1998 wspólnie z premierem wykonywał obowiązki głowy państwa po zakończeniu kadencji prezydenta Michala Kováča i wobec braku jego następcy. W ramach HZDS pełnił funkcję wiceprzewodniczącego^[1].

W lipcu 2002 wraz z kilkoma innymi członkami opuścił Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji. Było to efektem trwającego już konfliktu z Vladimírem Mečiarem i wykreślenia Ivana Gašparoviča z listy kandydatów w kolejnych wyborach parlamentarnych. 12 lipca wraz ze swoimi zwolennikami założył Ruch dla Demokracji, nową opozycyjną partię, której został liderem. We wrześniu tegoż roku jego ugrupowanie otrzymało w wyborach 3,3% głosów, nie przekraczając wyborczego progu^[1]. Ivan Gašparovič powrócił wówczas do działalności naukowej na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego^[1].

W 2004 wystartował w wyborach prezydenckich. Początkowo poparły go własne ugrupowanie i Unia Ludowa, a w sondażach plasował się na niższych miejscach. Do głosowania na niego wezwał w trakcie kampanii wyborczej Robert Fico, lider zyskującej popularność opozycyjnej partii SMER. W pierwszej turze głosowania z 3 kwietnia Ivan Gašparovič otrzymał 22,3% głosów, nieznacznie pokonując Eduarda Kukana. Przeszedł do drugiej tury z Vladimírem Mečiarem, którego poparło 32,7% głosujących. W głosowaniu z 17 kwietnia Ivan Gašparovič pokonał byłego premiera, otrzymując 59,9% głosów^[1]. Urząd prezydenta objął 15 kwietnia 2004^[2].

W 2009 z powodzeniem ubiegał się o reelekcje w kolejnych wyborach. W pierwszej turze dostał najwięcej głosów (46,7%)^[3]. W drugiej pokonał centroprawicową kontrkandydatkę Ivetę Radičovą, otrzymując poparcie na poziomie 55,5%. Drugą pięcioletnią kadencję zakończył 15 czerwca 2014.

Odznaczenia i wyróżnienia

Otrzymane z urzędu (2002)

• Order Andreja Hlinki I klasy
• Order Ľudovíta Štúra I klasy
• Krzyż Milana Rastislava Štefánika I klasy
• Krzyż Pribiny I klasy

Otrzymane przed rozpoczęciem kadencji

• Order Andreja Hlinki I klasy^[4]

Odznaczenia państw obcych

• Krzyż Wielki Orderu Witolda Wielkiego – 2005, Litwa^[5]
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Zasługi – 2007, Włochy^[6]
• Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej – 2007, Hiszpania^[7]
• Wielki Łańcuch Orderu Świętego Jakuba od Miecza – 2008, Portugalia^[8][9]
• Order Orła Białego – 2009, Polska^[10]
• Order Słonia – 2012, Dania^[11]
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Lwa Białego – 2013, Czechy^[12]
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – 2014, Polska^[13]

Przypisy