Iwan Łuckiewicz

Iwan Łuckiewicz

Data i miejsce urodzenia	28 kwietnia 1881 Szawle
Data i miejsce śmierci	20 grudnia 1919 Zakopane

Iwan Łuckiewicz (biał. Іва́н Луцке́віч^[1]; ur. 28 maja^?/ 9 czerwca 1881 w Szawlach, zm. 20 sierpnia 1919 w Zakopanem) – pseudonimy: Jan Michalczyk, Naszaniwiec, Szczasny, Palissander – białoruski działacz narodowy, inicjator białoruskiego ruchu narodowego, publicysta, archeolog, krajoznawca. Wraz z bratem Antonem działacz masonerii, współzałożyciel loży „Łucznaść”^[2]

Życiorys

Urodził się w rodzinie Jana Bolesława Łuckiewicza h. Nowina, naczelnika w powstaniu styczniowym 1863 roku. Od 1890 rozpoczął naukę w Gimnazjum Libowskim, w latach 1897-1902 kontynuował w Gimnazjum Mińskim. W 1905 skończył Wydział Prawa na Uniwersytecie Petersburskim, jednocześnie w 1902 Moskiewski Instytut Archeologiczny. W latach 1904–1905 kontynuował naukę na Uniwersytecie Wiedeńskim. W Petersburgu w przeddzień rewolucji 1905 roku był jednym z inicjatorów stworzenia Białoruskiej Rewolucyjnej Hramady (później Białoruska Socjalistyczna Hramada). Za polityczną działalność w 1903 roku trafił do więzienia. Aktywnie brał udział w rewolucyjnych wydarzeniach w Mińsku w szeregach Białoruskiej Socjalistycznej Hramady. Pod groźbą aresztu wyjechał na początku 1906 roku do Wilna, gdzie do 1908 roku przebywał nielegalnie. Z jego inicjatywy zostały wydane białoruskie gazety „Nasza Dola” i „Nasza Niwa” oraz stworzone spółdzielnie wydające książki, a w latach 1916–1918 wychodziła gazeta „Homan”.

Iwan Łuckiewicz został orędownikiem niepodległej Białorusi. Był jednym z pierwszych, który zrozumiał potrzebę niezawisłości Białorusi i razem ze swym bratem Antonim był inicjatorem ogłoszenia niepodległości Białoruskiej Republiki Ludowej.

W kolekcjach Iwana Łuckiewicza znajdowały się rzadkie eksponaty związane z historią i kulturą Białorusi (takie jak szable, zbroje, monety, medale, wytwory sztuki ludowej), które przez długi czas trzymano w redakcji „Naszej Niwy”, a które w roku 1921 stały się podstawą pierwszego Białoruskiego Muzeum Narodowego w Wilnie. W roku 1919 z jego inicjatywy w Wilnie otwarto pierwsze białoruskie gimnazjum, gdzie wykładał krajoznawstwo i białorutenistykę. Autor powieści Dym i popiół, opisującej znalezioną przez niego ręcznie pisaną książkę białoruskich Tatarów „Al-Kitab”.

Symboliczny grób Iwana i Antona Łuckewiczów na wileńskiej Rossie

Ciężko chorował na gruźlicę. Ukochana Juliana Witan-Dubiejkaŭskaja w 1919 roku zdołała zawieźć go do Zakopanego. Iwan Łuckiewicz zmarł 20 sierpnia 1919 r. w Zakopanem. Pochowany został 23 sierpnia na tzw. Nowym Cmentarzu przy ul. Nowotarskiej. Jego mogiła została wykreślona z rejestru cmentarnego ok. 1963 r. (pozostały natomiast odpowiednie zapisy w archiwum miejscowej parafii rzymskokatolickiej pw. św. Rodziny). W 1991 r. ziemia z grobu - symboliczne prochy Iwana Łuckiewicza - została przewieziona na Litwę i pochowana na wileńskiej Rossie.

Twórczość

• Аб беларускім мастацтве // Гоман. 1918, Nr 70 (przedruk: Скарыніч. Вып. 2. Мн., 1993);
• Ай-Кітаб // Зборнік „Наша ніва”. Wilno, 1920
• Ай-Кітаб-Кіцёп // Беларускае жыццё. 1920, 11 сак. (przedruk: Спадчына. 1992, Nr 3; Скарыніч. Вып. 2).

Przypisy

Bibliografia

• Uładzimir Arłou, Hienadź Sahanowicz. „Дзесяць вякоў беларускай гісторыі”. – Mińsk, 1997.
• Sokrat Janowicz, Witald Josip Kawalioŭ „Nasza poczta” / „Niwa” (Białystok) Nr 5(1655), 31 stycznia 1988 r. – s. 7
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. – Мн.: БЕЛТА, П15 2001. – 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.
• Marakoŭ Ł.U. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794-1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т.2. –Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.

Linki zewnętrzne

• Дзесяць вякоў беларускай гісторыі