Iwan Antanowicz

Iwan Antanowicz

Іван Антановіч

Pełne imię i nazwisko	Iwan Iwanawicz Antanowicz
Data i miejsce urodzenia	3 kwietnia 1937 Domasze
Minister spraw zagranicznych Republiki Białorusi
Okres	od 13 stycznia 1997 do 4 grudnia 1998
Poprzednik	Uładzimir Siańko
Następca	Urał Łatypow
Zastępca ministra spraw zagranicznych Republiki Białorusi
Okres	od 18 września 1995 do 13 stycznia 1997
Deputowany do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR X kadencji
Okres	od 1980 do 1985
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Białorusi
Sekretarz i członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Rosyjskiej FSRR
Okres	od 1990 do 1991
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Rosyjskiej FSRR
Poprzednik	stanowisko utworzone
Następca	stanowisko zlikwidowane
Odznaczenia

Iwan Iwanawicz Antanowicz (biał. Іван Іванавіч Антановіч, ros. Иван Иванович Антонович, Iwan Iwanowicz Antonowicz; ur. 3 kwietnia 1937 w Domaszach w gminie Darewo) – radziecki, białoruski i rosyjski językoznawca, filozof, wykładowca i polityk, w latach 1995–1997 zastępca ministra, a w latach 1997–1998 minister spraw zagranicznych Republiki Białorusi. Posiada obywatelstwo Białorusi i Rosji, oceniany jako polityk powiązany z Federacją Rosyjską. Doktor nauk filozoficznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora habilitowanego), profesor; zajmuje się badaniem historii filozofii społecznej, socjologii, teorii polityki.

Życiorys

Młodość i działalność w Związku Radzieckim

Urodził się 3 kwietnia 1937 roku we wsi Domasze, w gminie Darewo powiatu baranowickiego województwa nowogródzkiego II Rzeczypospolitej. W 1960 roku ukończył Miński Państwowy Instytut Pedagogiczny Języków Obcych^[1][2], uzyskując wykształcenie tłumacza^[3]. W 1973 roku uzyskał stopień doktora nauk filozoficznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora habilitowanego). W 1977 roku otrzymał tytuł profesora^[1][2]. W latach 1959–1960^[2] pracował w Instytucie Filozofii i Prawa Akademii Nauk Białoruskiej SRR, w Białoruskiej Encyklopedii Radzieckiej. Był pracownikiem Sekretariatu ONZ, stałym przedstawicielem Białoruskiej SRR w UNESCO^[1][2]. Od 1967 roku należał do Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR)^[4]. W latach 1977–1987 oddelegowany był do pracy partyjnej^[4][2]. Od 1979 roku pełnił funkcję szefa Wydziału Kultury Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Białorusi^[1]. W latach 1980–1985 był deputowanym do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR X kadencji^[4]. Od 1987 roku pracował jako prorektor Akademii Nauk Społecznych przy KC KPZR. W latach 1990–1991 pełnił funkcję sekretarza i członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Rosyjskiej FSRR^[1][2].

Działalność w niepodległej Białorusi

Po rozpadzie ZSRR i zakazie działalności KPZR Iwan Antanowicz wrócił na Białoruś^[1][3]. W latach 1993–1995 pracował jako dyrektor Białoruskiego Naukowo-Technicznego Instytutu Informacji i Prognozowania^[1][2]. Wchodził w skład gremium kierowniczego białorusko-amerykańskiej spółki Międzynarodowa Izba Informacyjna. W czasie kampanii wyborczej poprzedzającej wybory prezydenckie w 1994 roku był aktywnym członkiem sztabu premiera Wiaczasłaua Kiebicza i występował przeciwko jego kontrkandydatowi Alaksandrowi Łukaszence^[2]. 7 czerwca 1994 roku w czasie audycji w białoruskim radiu oskarżył Łukaszenkę o nacjonalizm, argumentując, że ten rzekomo wystąpił kiedyś w języku białoruskim. Zdaniem politologa Andreja Lachowicza tego rodzaju ataki medialne były mało profesjonalne i przynosiły skutek odwrotny od zamierzonego^[5].

Mimo to, 18 września 1995 roku^[6] prezydent Łukaszenka mianował Antanowicza zastępcą ministra spraw zagranicznych Białorusi^[4][2]. Od 13 stycznia 1997^[7] do 4 grudnia 1998 roku^[8] pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych Białorusi^[1]. Będąc na tym stanowisku, w 1997 roku starał się usprawiedliwić w oczach społeczności międzynarodowej stanowisko Białorusi w sprawie aresztowania grupy dziennikarzy rosyjskiej stacji telewizyjnej ORT. W 1998 roku sprzyjał rozwiązaniu konfliktu wokół osiedla letniskowego Drozdy. Po przejściu w stan spoczynku pracował jako wykładowca w Białoruskim Uniwersytecie Kultury^[4]. Następnie wyjechał do Federacji Rosyjskiej^[3].

Poglądy

Iwan Antanowicz określa się mianem komunisty i podkreśla, że nigdy nie należał do żadnej innej partii politycznej^[9].

Jego zdaniem tylko dwa państwa „naprawdę” brały udział w II wojnie światowej – ZSRR i Stany Zjednoczone. Pierwszy z tych krajów miał walczyć na kontynencie, a drugi – na Oceanie Spokojnym. Antanowicz bardzo pozytywnie ocenił świat dwubiegunowy z czasów zimnej wojny. Jego zdaniem panujący wówczas porządek zabezpieczał Ziemię przed wojną jądrową, a oba ówczesne supermocarstwa chciały uniknąć „niepotrzebnych ofiar”. Rozpad ZSRR Antanowicz ocenił jako tragedię i klęskę Wschodu, przy czym jego zdaniem Zachód również nie odniósł zwycięstwa. Antanowicz ma jednoznaczne negatywne zdanie o prezydencie ZSRR Michaile Gorbaczowie (którego nazywa oszustem) i prezydencie Federacji Rosyjskiej Borysie Jelcynie (którego nazywa pijakiem). Jego zdaniem ci dwaj politycy doprowadzili do upadku Związku Radzieckiego^[9].

Iwan Antanowicz negatywnie ocenia sytuację Unii Europejskiej. Jego zdaniem Niemcy podporządkowały pozostałych członków i celowo wprowadzają ich w spiralę długów, czego przykładem jest Grecja. Antanowicz ma nieprzychylny stosunek do kanclerz Niemiec Angeli Merkel, którą nazywa „łachudrą”. Jego zdaniem kraje byłego bloku wschodniego, które wybrały drogę integracji z Unią Europejską, poniosły klęskę gospodarczą i polityczną. Według niego mają one bardzo niewielką suwerenność i w drugiej dekadzie XXI wieku żadne z nich nie zdołało osiągnąć poziomu rozwoju gospodarczego z roku 1991. Jako przykład podał Estonię, gdzie rzekomo „sytuacja wygląda jak tuż po wojnie”. Zdaniem Antonaua Europę z kryzysu może wyprowadzić tylko bardzo mocny autorytaryzm^[9].

Antanowicz pozytywnie ocenił okres historii Białoruskiej SRR od 1945 do 1990 roku. Według niego republika rozwijała się wówczas na równi z przodującymi krajami Europy, powstawały w niej uniwersytety, laboratoria, teatry. Określił Białoruś mianem „radzieckiego projektu”. Jego zdaniem współczesna, niepodległa Białoruś jest politycznie i gospodarczo najbardziej konsekwentna wśród krajów byłego ZSRR. Antanowicz nie jest jednak zwolennikiem realizacji w niej socjalistycznego modelu rozwoju. Według niego Białoruś znajduje się w stanie poważnej zależności gospodarczej od Federacji Rosyjskiej, lecz zachowuje pełną suwerenność polityczną. Antanowicz uważa, że język polski jest na Białorusi obcy i nie należy dopuszczać do jego rozprzestrzeniania się. Potępił m.in. obecność napisów po polsku w Kościele św. Szymona i św. Heleny w Mińsku. Nie ma jednak nic przeciwko temu, by na Białorusi używane były języki rosyjski, białoruski i „żydowski”. Antanowicz uważa również, że kraju na miejsce „agresywne propagowanie katolicyzmu”^[9].

Według Antanowicza aneksja Krymu przez Federację Rosyjską była aktem zemsty na Zachodzie za oderwanie Kosowa od Serbii. Wojnę na Donbasie ocenia z kolei jako rezultat „ucisku rasowo-etnicznego” dokonywanego na miejscowej ludności. Antanowicz ocenia, że Ukraina i Rosja znalazłyby wyjście z kryzysu, ale nie chcą do tego dopuścić Stany Zjednoczone^[9]. To ostatnie państwo zdaniem Antanowicza rządzone jest nie przez prezydenta, lecz przez grupy masonów^[9].

Oceny

W opinii politologa Piotra Natczyka wyznaczenie Iwana Antanowicza, który na początku lat 90. był sekretarzem Komunistycznej Partii Rosji, na stanowisko ministra spraw zagranicznych, było dowodem na umocnienie się w tamtym okresie czynnika rosyjskiego w białoruskiej polityce^[10]. Natczyk zwrócił uwagę, że jednocześnie z Antanowiczem mianowany został na różne stanowiska cały szereg zwolenników ścisłych więzi Białorusi z Federacją Rosyjską. Ponadto tego rodzaju zmiany kadrowe miały świadczyć o potrzebie Łukaszenki zabezpieczenia propagandowego jego polityki wschodniej^[11].

Prace

Iwan Antanowicz zajmuje się badaniem historii filozofii społecznej, socjologii, teorii polityki^[2]. Jest autorem publikacji:

• Amierikanskaja burżuaznaja aksiołogija na służbie imprierializma. Mińsk: Nauka i tiechnika, 1967. (ros.)
• Sowriemiennaja „fiłosofskaja antropołogija”: kriticzeskij oczerk. Mińsk: Nauka i technika, 1970. (ros.)* Socyjalnaja patołogija kapitalizma: konkriet.-ist. analiz. Mińsk: Biełaruś, 1974. (ros.)
• Socyalnoje kriedo burżuaznogo gumanizma. Mińsk: Wyszejszaja szkoła, 1976. (ros.)
• Socyołogija SSZA: problemy i poiski rieszenij. Mińsk: Wydawnictwo Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego, 1976. (ros.)
• Licznost' i socyalnoje prognozirowanije: (kritika futuroł. koncepcyj). Mińsk: Akademia Nauk BSRR, Instytut Filozofii i Prawa, 1977. (ros.)
• Socyalnoje razwitije i problema progriessa: kritika nowiejsz. burżuaz. koncepcyj. Mińsk: Biełaruś, 1977. (ros.)
• Kapitalizm i socyalnyj kontrol: (kritika tieorii i praktiki soc. kontrola w budżuaz. socyołogii. Moskwa: Mysl, 1978. (ros.)
• Antimonopolisticzeskaja bor'ba w stranach kapitała na sowriemiennom etapie. Mińsk: Wydawnictwo Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego, 1979. (ros.)
• Burżuzaznaja socyołogiczeskaja tieorija: krit. oczerk osnow. naprawlenij, koncepcyj, katiegorij. Cz. 1: Etapy ewolucyi. Mińsk: Wyszejszaja szkoła, 1980. (ros.)
• Burżuzaznaja socyołogiczeskaja tieorija: krit. oczerk osnow. naprawlenij, koncepcyj, katiegorij. Cz. 1: Dialektika krizisa. Mińsk: Wyszejszaja szkoła, 1981. (ros.)
• Sowriemiennyj kapitalizm: socyołogija krizisa: proizwodstwo. Mińsk: Wyszejszaja szkoła, 1987. (ros.)
• Sowriemiennyj kapitalizm: socyodinamika własti. Moskwa: Akademika Nauk Społecznych przy KC KPZR, 1990. (ros.)
• Socyodinamika idieołogij. Mińsk: Nawuka i technika, 1995. (ros.)
• Polse sowriemiennosti: oczerk cywilizacyi modiernizma i postmodiernizma. Mińsk: Biełaruskaja nawuka, 1997. (ros.)
• Jewrosojuz, „Nowaja Jewropa”, SSZA i Rossija: stratiegija intiegracyi i dobrososiedstwa. Moskwa: MAKS Press, 2007. (ros.)
• Gieopoliticzeskije wyzowy Rossii i miroporiadok XXI wieka. Moskwa: MAKS Press, 2007. (ros.)
• Socyołogija modiernizacyi kurs lekcyj. Moskwa: MAKS Press, 2010. (ros.)
• Biełaruś w głobalnom mirie: dialektika stanowlenija i intiegracyi. Mińsk: Kniżnyj Dom, 2014. (ros.)

Nagrody i odznaczenia

• Order „Znak Honoru” (ZSRR)^[4];
• Medal Franciszka Skaryny (1 kwietnia 1997) – za aktywną działalność na rzecz realizacji strategii polityki zagranicznej, umocnienia suwerenności państwowej i znaczny wkład w rozwój nauk humanistycznych^[12];
• Honorowy Tytuł „Zasłużony Działacz Nauki Republiki Białorusi”;
• Gramota Pochwalna Rady Najwyższej Białoruskiej SRR^[4].

Życie prywatne

Iwan Antanowicz jest żonaty, ma córkę^[4]. Posiada obywatelstwa Białorusi i Rosji^[13]. Twierdzi, że przyjaźnił się z białoruskim pisarzem Wasilem Bykauem, z którym prowadził korespondencję. Odmawia jednak opublikowania jej treści. Poza znajomością języków rosyjskiego i białoruskiego^[9] doskonale włada też trzema językami obcymi^[1], m.in. angielskim^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Антановіч Іван Іванавіч. W: Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.: Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. T. 1: А — Аршын. Mińsk: Biełaruskaja Encykłapiedyja, 1996, s. 381. ISBN 985-11-0036-6. (biał.)
• Centrum Naukowo-Analityczne „Białoruska Perspektywa”: Kto jest kim w Białorusi. Białystok: Podlaski Instytut Wydawniczy, 2000, s. 313, seria: Biblioteka Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Białoruś. ISBN 83-913780-0-4.
• Андрэй Ляховіч: Увядзеньне пасады прэзыдэнта Беларусі: перадумовы і наступствы. W: Пад агульнай рэд. В. Булгакава: Палітычная гісторыя незалежнай Беларусі (да 2006 г.). Wyd. 2. Białystok, Wilno: Białoruskie Towarzystwo Historyczne, Instytut Białorutenistyki, 2011, s. 123–128. ISBN 80-86961-16-8. (biał.)
• Пётра Натчык: Беларуская намэнклатура і лініі разлому ў яе асяродзьдзі. Кадравая палітыка Лукашэнкі. W: Пад агульнай рэд. В. Булгакава: Палітычная гісторыя незалежнай Беларусі (да 2006 г.). Wyd. 2. Białystok, Wilno: Białoruskie Towarzystwo Historyczne, Instytut Białorutenistyki, 2011, s. 265–276. ISBN 80-86961-16-8. (biał.)
• Алесь Пяткевіч, Вольф Рубінчык: Кароткія зьвесткі аб некаторых беларускіх палітыках, актыўных у 1991—2006 гадах. W: Пад агульнай рэд. В. Булгакава: Палітычная гісторыя незалежнай Беларусі (да 2006 г.). Wyd. 2. Białystok, Wilno: Białoruskie Towarzystwo Historyczne, Instytut Białorutenistyki, 2011, s. 1178–1213. ISBN 80-86961-16-8. (biał.)