Iwan Demianiuk

Iwan Demianiuk
Іван Миколайович Дем'янюк
Data i miejsce urodzenia

3 kwietnia 1920
Dubowi Macharynci, USRR

Data i miejsce śmierci

17 marca 2012
Bad Feilnbach, Niemcy

Zawód, zajęcie

mechanik samochodowy

Iwan Demianiuk, również Iwan Groźny z Treblinki, Iwan Martschenko (ang. John Demjanjuk, ukr. Іван Миколайович Дем'янюк, ros. Иван Николаевич Демьянюк, ur. 3 kwietnia 1920, zm. 17 marca 2012[1] w Bad Feilnbach) – ukraiński zbrodniarz wojenny, w czasie II wojny światowej był członkiem utworzonej przez Niemców formacji SS-Wachmannschaften. Brał udział w masowych morderstwach ludności żydowskiej w Treblince, Sobiborze, Flossenburgu i Majdanku, dopuszczając się brutalnej przemocy wobec więźniów prowadzonych do komór gazowych.

Życiorys

Iwan Demianiuk urodził się w Dubowich Macharyncach koło Koziatyna w Ukraińskiej SRR jako syn Mikołaja Demianiuka oraz Olgi Marczenko (w czasie pracy w obozach miał używać właśnie nazwiska panieńskiego matki, aby później trudniej było go zidentyfikować).

Według stawianych mu zarzutów, w czasie II wojny światowej służył w Armii Czerwonej i został wzięty do niewoli niemieckiej. Jako jeniec wojenny miał zgłosić się do pomocy SS i zostać skierowany do służby w obozach koncentracyjnych, po przeszkoleniu w obozie szkoleniowym SS w Trawnikach. Demianiuk miał być strażnikiem w obozach w Trawnikach, Sobiborze, Treblince i Flossenbürgu, gdzie miał obsługiwać komory gazowe i miał być nazywany „Iwanem Groźnym” ze względu na szczególne okrucieństwo, brak jednak źródeł to potwierdzających.

Po wojnie Demianiuk uciekł do USA, gdzie zamieszkał w Seven Hills, miasteczku niedaleko Cleveland. W 1958 roku otrzymał amerykańskie obywatelstwo, którego został pozbawiony w 1983 roku. W roku 1986 został deportowany do Izraela, gdzie stanął przed sądem i w 1988 został skazany na śmierć. W roku 1993 został jednak oczyszczony z zarzutów w procesie rewizyjnym przez Sąd Najwyższy Izraela[2]. Wtedy stwierdzono, że „Ivanem Groźnym” jest inna osoba (w ustaleniu tego, pomogły zeznania strażników obozu w Treblinkach)[3], co ostatecznie zostało obalone, lecz dopiero po śmierci Demianiuka.

W 1998 roku przywrócono mu obywatelstwo amerykańskie, lecz utracił je ponownie w roku 2004.

W roku 2008 niemiecki Główny Urząd Ścigania Zbrodni Narodowosocjalistycznych wystąpił o ekstradycję Demianiuka na podstawie nowo odnalezionych dokumentów. Wynikało z nich, że Demianiuk osobiście kierował transporty Żydów do komór gazowych w Sobiborze[4][5]. 7 maja 2009 Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych odrzucił apelację Demjaniuka, 8 maja 2009 został oddany w ręce agentów imigracyjnych i dwa dni później został przewieziony ze swojego domu na przedmieściach Cleveland do budynku władz federalnych w Cleveland. Według doniesień mediów, Demjanjuk miał być niezwłocznie przewieziony specjalnym samolotem do Monachium i postawiony przed niemieckim wymiarem sprawiedliwości[6][7]. W dniu 12 maja 2009 został deportowany do Niemiec[8], a miesiąc później 13 lipca został formalnie oskarżony o współudział w 27 900 morderstwach. Lekarze zgodzili się na postawienie oskarżonego przed sądem, jednak zalecili, aby przesłuchania ograniczyły się do dwóch półtoragodzinnych sesji dziennie[9].

30 listopada 2009 w Monachium rozpoczął się proces[10][11], podczas którego obrońca Demianiuka zarzucił sędziom i prokuraturze stronniczość[11]. 12 maja 2011 Demianiuk został uznany za winnego współudziału w masowej zagładzie Żydów w obozie w Sobiborze, za co został skazany przez sąd na pięć lat więzienia przy wniosku prokuratury o sześć lat pozbawienia wolności. Demianiuk był obecny na ogłoszeniu wyroku[12]. Iwan Demianiuk zmarł 17 marca 2012 w bawarskim domu opieki[1], przed zakończeniem postępowania apelacyjnego, dlatego zgodnie z niemieckim prawem pozostaje on niewinny zarzucanych mu czynów.

W 2020 roku odkryto wcześniej niepublikowanie zdjęcia z tzw. Topografii Terroru, które przedstawiają niemiecki obóz koncentracyjny w Sobiborze, gdzie w latach 1942-43 zamordowano ok. 170 tys. Żydów. Demianiuk występuje na co najmniej jednym zdjęciu z tej kolekcji[13].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b mig, John Demjanjuk nie żyje. Nadzorca z Sobiboru miał 92 lata, Gazeta Wyborcza, 17 marca 2012 [dostęp 2012-03-17].
  2. ↑ wyborcza.pl z 13 maja 2009 r.
  3. ↑ Iwan Grozny z Treblinki S1:01 Diabeł mieszka w Cleveland film na netflix.com
  4. ↑ mm, PAP, Niemiecki prokurator wystąpił o ekstradycję Demjaniuka, wiadomosci.gazeta.pl, 11 listopada 2008 [dostęp 2008-11-11].
  5. ↑ IAR, Może dojść do ekstradycji „Iwana Groźnego”., Onet.pl, 15 marca 2009 [dostęp 2009-03-15].
  6. ↑ Deportacja Demjaniuka. Czy to jest „Iwan Groźny”?, Reuters, PAP, Gazeta.pl, 11 maja 2009 [dostęp 2009-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2009-05-14].
  7. ↑ Final Hours: Accused Nazi Death Camp Guard Dodges Deportation For the Last Time., WOIO, 11 maja 2009 [dostęp 2009-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2009-05-14].
  8. ↑ bw, John Demjaniuk przyleciał do Niemiec, Gazeta Wyborcza, 12 maja 2009 [dostęp 2009-05-12].
  9. ↑ Demjaniuk formalnie oskarżony o współudział w 27 900 morderstwach, Gazeta Wyborcza, 13 lipca 2009 [dostęp 2009-07-13].
  10. ↑ Ruszył proces o mord 28 tys. Żydów. tvn24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-03)]..
  11. ↑ a b Szokujące słowa obrońcy 89-latka oskarżonego o zagładę tysięcy ludzi, [w:] PAP [online], Wirtualna Polska, 30 listopada 2009 [dostęp 2009-11-30].
  12. ↑ 5 lat więzienia dla hitlerowskiego zbrodniarza, „Gazeta Wyborcza”, 12 maja 2011 [dostęp 2011-05-17].
  13. ↑ Odnaleziono nieznane zdjęcia Iwana Demianiuka. "Mała sensacja", „Do Rzeczy”, 20 stycznia 2020.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Trial of John Demjanjuk in Jerusalem, 1986 Dan Hadani Archive.jpg
(c) Efi Sharir / Photographer: Israel Press and Photo Agency (I.P.P.A.) / Dan Hadani collection, Biblioteka Narodowa Izraela / CC BY 4.0
Demjaniuk trials opens at the District Court in East Jerusalem. "I am not Ivan the Terribile" - claims Demjaniuk. "I am innocent! They want to hang me! John Demjaniuk shouted in Ukrainian as he went on trial in Jerusalem for his alleged role in the murder of 850,000 Jews. According to the charge sheet, the Ukrainian-born Denjaniuk was recruit into the SS auxilaries during Warld War II and was stationed at the Treblinka death camp, where he allegedly forced Jews into the gas chambers. He also allegedly tortured prisoners and earned the name "Ivan the terrible "for his cruelty.". Photo shows: John Demjaniuk brought to Court.