Iwan Fedorowicz

Własnoręczny podpis z 1583

Iwan Fedorowicz (Fedorow) (ur. ok. 1510 w Moskwie, zm. 15 grudnia 1583 we Lwowie) – działacz kultury wschodniosłowiańskiej, jej pierwszy znany z imienia drukarz, grawer, majster odlewnictwa czcionek.

Życiorys

W 1532 r. zdobył stopień bakałarza Akademii Krakowskiej. W latach 50. XVI w. diakon cerkwi pw. św. Mikołaja Hostuńskiego w moskiewskim Kremlu. Od kwietnia 1563 do marca 1564 r. razem z Piotrem Mścisławcem pracował nad przygotowaniem tekstu, odlaniem czcionek i przygotowaniem grawiur w celu wydania księgi liturgicznej „Apostoł” (1564). W posłowiu do „Apostoła” bezpośrednim inicjatorem stworzenia drukarni został wymieniony car Iwan Groźny. Do 1565 r. wraz z Piotrem Mścisławcem wydrukował kilka cerkiewnosłowiańskich ksiąg liturgicznych. Po pewnym czasie z nieznanych przyczyn obydwaj drukarze opuścili Moskwę i osiedli w Zabłudowie na Podlasiu w majątku hetmana litewskiego Grzegorza Chodkiewicza. Drukarze ci wydali w 1569 r. „Ewangelie Uczitielnoje”, stanowiącą zbiór religijnych nauk pomocniczych do poznania tekstów biblijnych, oraz „Psałterz z Czasosłowem”. Ewangelia zabłudowska, odpowiednik katolickich i protestanckich „Postylii”, ukazała się w 12 lat po „Postyli” Mikołaja Reja i cztery lata przed wydaniem „Postyli” ks. Jakuba Wujka.

W 1572 r. Fedorowicz wyjechał do Lwowa, gdzie w latach 1573–1574 w monasterze św. Onufrego kontynuował pracę drukarską – „drukowanie zaniedbane obnowił”. We Lwowie w 1574 r. ukazało się nowe wydanie „Apostoła” i „Bukwar” – pierwszy wschodniosłowiański elementarz. W 1575 r. Fedorowicz przeszedł na służbę do księcia Konstantego Wasyla Ostrogskiego. W latach 1575–1576 był zarządcą monasteru w Dermaniu. W 1577 r. przenosił się do Ostroga, gdzie założył Drukarnię Ostrogską. Swoista symbioza akademii i drukarni ostrogskiej leżała u podstaw sukcesu tej ostatniej. Pod jego kierownictwem zostały wydane następujące księgi: nowe wydanie „Bukwara” (1578), „Nowy Testament” z indeksem i „Psałterz” (1580), „ChronologiaAndrzeja Rymszy (1581), Biblia ostrogska (1581). Brał udział w redagowaniu i ozdobieniu ksiąg i jest autorem posłowia. Po rozejściu się z księciem K.W. Ostrogskim wyjechał w 1583 r. do Lwowa, gdzie nie udało mu się odnowić drukarni. W tymże roku odwiedził także Kraków i Wiedeń. Jego drukarnia przeszła na własność lwowskiego Bractwa Zaśnięcia Matki Bożej (Uspienskiego), późniejszego Instytutu Stauropigialnego, który korzystał z ornamentów I.F. aż do początku XIX wieku. Zmarł 15 grudnia 1583 r. we Lwowie i został pochowany w miejscowym monasterze św. Onufrego.

Jego pamięć jest szczególnie czczona w Moskwie – gdzie od 1976 r. ukazują się „Fedorowskie Czytania”, publikacja ciągła poświęcona starodrukom – oraz w Ostrogu, w Narodowym Uniwersytecie „Akademia Ostrogska”. Jest tu również jego pomnik.

Bibliografia

  • Jarosława Bondarczuk Biblia Ostrogska (1581), [w:] Wołanie z Wołynia nr 4 (23) z lipca-sierpnia 1998 r., s, 47-48.
  • Jarosława Bondarczuk, «Bukwar» («Elementarz»), Ostróg 1578 (tłum. Zalewska Łucja), [w:] Wołanie z Wołynia nr 4 (17) z lipca-sierpnia 1997 r., s. 48.
  • Jarosława Bondarczuk, Księga Nowego Testamentu (1580) (tłum. Zalewska Łucja), [w:] Wołanie z Wołynia nr 6 (19) z listopada-grudnia 1997 r., s. 48.
  • Andrzej Kempfi, Biblia Ostrogska. W czterechsetlecie wydania 1581-1981, [w:] Zeszyty Historyczne (Paryż) t. 59-1982, s. 230–236.
  • Tomasz Kempa, Akademia i drukarnia Ostrogska, Biały Dunajec – Ostróg 2006.
  • Tomasz Kempa, Konstanty Wasyl Ostrogski, wojewoda kijowski i marszałek ziemi wołyńskiej, Toruń 1997.
  • Antoni Mironowicz, Kościół prawosławny w dziejach Rzeczypospolitej cz. 2 [1]
  • Запаско Я.П. Мистецька спадщина Івана Федорова. – Львів, 1974.
  • Ковалів Вітольд-Йосиф О. Острозька Біблія очима католика. Моя перша зустріч з Острозькою Біблією // Наукові записки: Виховання молодого покоління на принципах християнської моралі в процесі духовного відродження України / Остроз. акад. – Острог, 1999. – Т.2. Ч.2. – С. 338-341.
  • Першодрукар Іван Федоров і його послідовники на Україні (XVI – перша половина XVII ст.). Збірка документів. – К., 1975.
  • Немировский Е.Л. Возникновение книгопечатания в Москве: Иван Федоров, – М., 1964.
  • Начало книгопечатания на Украине: Иван Федоров. – М., 1974.
  • Иван Федоров в Белоруссии. – М., 1979.
  • Исаевич Я.Д. Преемники первопечатника. – М., 1981.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie