Iwan Iljin

Iwan Iljin

Iwan Aleksandrowicz Iljin

Iwan Iljin około 1920 roku[1]
Data i miejsce urodzenia	1883 Moskwa
Data i miejsce śmierci	1954 Zollikon (Szwajcaria)
Zawód, zajęcie	filozof, wykładowca akademicki, pisarz

Aleksander i Jekaterina Iljin, rodzicie Iwana Iljina

Iwan Iljin sportretowany na obrazie „Myśliciel” (1921) Michaiła Niestierowa. Kolekcja Państwowego Muzeum Rosyjskiego w Petersburgu^[2]

Upamiętnienie wydalonych „Statkiem filozofów”, na nabrzeżu w Petersburgu. Inskrypcja: „Wybitne osobistości rosyjskiej filozofii, kultury i nauki zostały wypędzone na emigrację z tego miejsca jesienią 1922 roku. Tablica ufundowana przez Petersburskie Towarzystwo Filozoficzne, odsłonięcie 15 listopada 2003 roku”^[3]

Iwan Aleksandrowicz Iljin (ros. Иван Александрович Ильин; ur. 28 marca^?/ 9 kwietnia 1883 w Moskwie, zm. 21 grudnia 1954 w Zollikon) – rosyjski filozof o poglądach faszystowskich, od 1922 roku na emigracji w Niemczech, później w Szwajcarii. Z racji powszechnych, publicznych odwołań do jego twórczości stosowanych przez władze rosyjskie od początku XXI wieku, zwany w literaturze i publicystyce „filozofem Putina”^[4][5][6].

Życiorys

Jego matka Caroline Louise z domu Schweikert von Stadion była rosyjską Niemką, która była luteranką do czasu zawarcia małżeństwa z ojcem Iwana Iljina w 1880 roku. Następnie dokonała konwersji na prawosławie, przyjęła wówczas imię Jekaterina Juliewna. Dziadek Iwana Iljina od strony matki – Julius Schweikert (ur. 1807 w Wittenberdze), początkowo był felczerem popularyzującym homeopatię – wówczas modną w Rosji metodę kuracji. Pod koniec życia został nadwornym medykiem, publikującym w rosyjskich periodykach medycznych. Iwan Iljin od najmłodszych lat pisał i mówił biegle po niemiecku. Jego ojciec Aleksander Iwanowicz Iljin, urodził się i spędził dzieciństwo w Wielkim Pałacu Kremlowskim. Dziadek Iwana Iljina od strony ojca był komendantem pałacu. Iwan Iljin wychowywał się w centrum Moskwy – na Zaułku Naryszkina, niedaleko Kremla. W 1901 wstąpił na wydział prawa Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego. Podczas studiów prawniczych Iljin zainteresował się filozofią pod wpływem profesora Pawła Iwanowicza Nowgorodcewa (1866-1924), chrześcijańskiego filozofa prawa i liberała politycznego. W 1906 roku Iljin ukończył studia prawnicze. W 1911 roku studiował filozofię w Getyndze, gdzie poznał Edmunda Husserla. Po powrocie pracował naukowo w Moskwie. Po rewolucji październikowej nie opuścił Rosji. Pięć lat po niej, jesienią 1922 roku na rozkaz Włodzimierza Lenina znalazł się na liście proskrypcyjnej rewolucji kulturalnej ZSRR i został wydalony z kraju wraz ze 160 innymi intelektualistami. Byli wśród nich również m.in. Nikołaj Bierdiajew, Siergiej Bułgakow, Lew Karsawin i Nikołaj Łosski. Zostali oni umieszczeni na statku, który nazwano później „Statkiem filozofów” i wydaleni z Petersburga (wówczas jeszcze Piotrogrodu) do Szczecina (wówczas Stettina) w Republice Weimarskiej.

W latach 1923–1934 Iljin pracował jako profesor Rosyjskiego Instytutu Naukowego w Berlinie. W latach 1927–1930 był wydawcą i redaktorem pisma rosyjskojęzycznego „Russkij Kolokol” (ang. Russian Bell). Wykładał w Niemczech i innych krajach Europy, z czasem stając się czołowym ideologiem rosyjskiego ruchu Białych na emigracji. Wspierał ideologię Benito Mussoliniego i podporządkowanie jednostki państwu^[7].

Iljin rozwijał ideę nacjonalizmu rosyjskiego i swoistości Rosji, która miałaby nie być związana wartościami zachodniej demokracji. W działalności antykomunistycznej szukał w Europie sojuszników na skrajnej prawicy od Mussoliniego po Hitlera. Zdobył rozgłos tomem O sprzeciwianiu się złu siłą z 1925 roku. Polemizował w nim z ideami Lwa Tołstoja. W opublikowanym w 1933 r. apologetycznym artykule o nazizmie pisał z pogardą o „liberalno-demokratycznej hipnozie niesprzeciwiania się” komunizmowi, natomiast doceniał nazizm za powstrzymanie procesu bolszewizacji w Niemczech. W 1948 r. napisał artykuł O faszyzmie, polemizujący z Trybunałem Norymberskim, a przy tym pomijający Zagładę, ludobójstwo, obozy koncentracyjne i zbrodnie przeciw ludzkości^[8].

W 1934 r. po zagarnięciu władzy przez nazistów został zwolniony z Rosyjskiego Instytutu Naukowego^[9]. Naziści umieścili Iljina pod nadzorem policji. W 1938 z pomocą finansową Siergieja Rachmaninowa udało mu się opuścić Niemcy i kontynuować pracę naukową w Genewie w Szwajcarii. Zmarł w Zollikon koło Zurychu 21 grudnia 1954 roku. Pół wieku później, prezydent Rosji Władimir Putin nakazał sprowadzenie prochów Iljina ze Szwajcarii do Rosji i w 2009 roku osobiście uczestniczył w ceremonii pogrzebowej przy Monastyrze Dońskim w Moskwie^{[5][10][11][4][12][13][14]}.

Wybrane prace

• Hegel’s philosophy as a doctrine of the concreteness of God and man (ros. Философия Гегеля как учение о конкретности Бога и человека, 1918; niem. Die Philosophie Hegels als kontemplative Gotteslehre, 1946);
• Resistance to Evil By Force (ros. О сопротивлениии злу силою, 1925);
• The Way of Spiritual Revival (1935);
• National Socialism: A New Spirit (1933);
• Foundations of Struggle for the National Russia (1938);
• The Basis of Christian Culture (ros. Основы христианской культуры, 1938);
• About the Future Russia (1948);
• On the Essence of Conscience of Law (ros. О сущности правосознания, 1956);
• The Way to Insight (ros. Путь к очевидности, 1957);
• Axioms of Religious Experience (ros. Аксиомы религиозного опыта, 1953);
• On Monarchy and Republic (ros. О монархии и республики, 1978).

Przypisy

Bibliografia

• Synder, Timothy (2018), The Road to Unfreedom: Russia, Europe, America; Nowy Jork: Tim Duggan Books ISBN 978-05-255-7446-0.
• В. И. Кураев: ИЛЬИН Иван Александрович. W: Русская философия. Энциклопедия. Под общ. ред. М. А. Маслина. Wyd. III. М.: Мир философии, 2020, s. 246–248. (ros.)