Iwo Wesby

Iwo Wesby
Ignatz Singer, J. Wesby, Ivo Wesby
Data i miejsce urodzenia

2 marca 1902
Kraków

Data i miejsce śmierci

24 września 1961
Nowy Jork

Narodowość

żydowska

Język

polski

Dziedzina sztuki

muzyka

Epoka

XX w.

Iwo Wesby (właśc. Ignacy Singer[1], znany też jako Ignatz Singer, J. Wesby, Ivo Wesby; ur. 2 marca 1902 w Krakowie, zm. 24 września 1961 w Nowym Jorku) – polski i amerykański kompozytor i dyrygent pochodzenia żydowskiego.

Wykształcenie i rodzina

Był synem Ignacego i Olimpii Singerów[2]. Studiował muzykę w Wiedniu[3]. W 1926 zmienił nazwisko na Wesby. 20 stycznia 1929 roku ożenił się w Warszawie z Eleonorą Berliner – urodzoną 10 marca 1907 roku, córka Mosesa Berlinera i Sary Wola. Żona była nauczycielką tańca, córka – Olga Maria Wesby – urodziła się w Warszawie 17 stycznia 1931 roku, zmarła 24 czerwca 2001 w Nowym Jorku jako Olga Maria Benavie. Ludwik Lawiński w artykule Dlaczego o nich zapomniałem wspomina: Iwo Wesby kapelmistrz z temperamentem i niepoprawny zdobywca serc niewieścich [jedną z nich była] kiedyś w Qui Pro Quo, tancerką zespołu Tacjanny Wysockiej.

Kariera do 1939

Zajmował się muzyką w wielu polskich filmach. Dyrygował orkiestrą w Co mój mąż robi w nocy? (1934) i Fredek uszczęśliwia świat (1936). Był autorem muzyki m.in. w filmach Skłamałam (1937), Parada Warszawy (1937), Serce matki (1938), Moi rodzice rozwodzą się (1938), Gehenna (1938), Rena (1938), Gehenna (1938) i U kresu drogi (1939). Pod jego kierownictwem powstała muzyka do filmów Wacuś (1935), Królowa przedmieścia (1938) i Mateczka (1938)[4].

Był dyrektorem muzycznym (kapelmistrzem) kabaretu Qui Pro Quo pomiędzy 1927–1930, m.in. w przedstawieniach Kochajmy się, Bernard, czyli nie bój się mamy, kapelmistrzem w Teatrze Rex Andrzeja Własta w premierze Zjazd Gwiazd jaka odbyła się 14 czerwca 1933 roku, a później w rewii Dzieje śmiechu[5].

Był dyrygentem (1937–1939) teatru muzycznego Wielka Rewia na Karowej w Warszawie[6]. W Kurjerze Warszawskim w 1937 pisano: Pod kierunkiem reżyserskim Konrada Toma, odbywają się w teatrze Wielka Rewia próby z głośnej operetki Oskara Strausa Czar walca, która po raz pierwszy ukaże się w dn. 31 b.m. [1937] na Sylwestra. Powiększoną orkiestrą kieruje Iwo Wesby[7]. W 1939 roku był kapelmistrzem programu Wielkiej Rewii Szukamy gwiazdy!, którego premiera odbyła się 21 stycznia. W 1939 roku skomponował tango Serenada Miłości do filmu Moi rodzice rozwodzą się ze słowami Andrzeja Własta, skomponował też shimmy Apaszka ze słowami M. Cort’iego (z repertuaru Hanki Ordonówny).

Getto

W 1939 mieszkał wraz z żoną i córką na ulicy Chmielnej. W listopadzie 1940 rodzina została zmuszona do przeniesienia się na ulicę Pańską do tzw. małego getta.

Na jesieni 1940 uczestniczył w spotkaniu zwołanym przez Andrzeja Własta w sprawie zorganizowania teatru (wraz z Jerzym Jurandotem, Michałem Zniczem, Edmundem Minowiczem). Napisał muzykę do komedii pióra Jurandota Miłość szuka mieszkania – sztuka zachowała w archiwum Ringelbluma. Sztuka była grana od 16 stycznia w Teatrze Femina (ul. Leszno 35)[8]. Reklamowano ją jako pierwszą dzielnicową komedię w 3 aktach. Recenzent Gazety Żydowskiej[9] pisał, że po drugim akcie publiczność zgotowała gorące owacje pp. Jurandotowi i Iwo Wesby’emu, autorom sztuki na których cześć, z racji ich wieloletniej pracy na polu scenicznym, odbyło się przedstawienie. Był kierownikiem muzycznym Teatru Femina[9].

Od września 1942 do wybuchu powstania warszawskiego w 1944 roku ukrywał się w Warszawie po „aryjskiej” stronie. Po ucieczce z getta posługiwał się kenkartą na nazwisko Stefan Kasprzak (urodzony 2 lutego 1902 w Lamberg, urzędnik) z datą wyrobienia 27 września 1942. Jego żona – Eleonora Singer – miała kenkartę na nazwisko Marianna Kowalska (z datą wyrobienia w marcu 1943), córka na nazwisko Olga Kowalska. Mieczysław Fogg wspomina, że ukrywał w swoim mieszkaniu Wesbiego, jego żonę i córkę po ich ucieczce z getta, a później brał udział w pomocy przy zdobyciu fałszywych dokumentów, dzięki którym Wesby mógł wyjechać do Wiednia[10]. To m.in. za pomoc udzieloną rodzinie Wesbiego Mieczysław Fogg otrzymał odznaczenie Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[1]. Żona wspomina, że w ukryciu musieli przebywać tygodniami w ciemnej i wilgotnej piwnicy. Jego żona i córka od 1944 do stycznia 1945 przebywała w obozie pracy [11]. W 1945 rodzina uciekła z obozu do Wiednia. Wesby połączył się z rodziną w Wiedniu w 1945 roku, był wówczas bezpaństwowcem[12].

USA

Do Stanów Zjednoczonych przyjechał wraz z żoną i córką 21 grudnia 1948 roku na statku Mariner Flasher pod nazwiskiem Ignatz Singer[13]. Po przyjeździe do USA zamieszkał do końca życia w Nowym Jorku[14]. 11 listopada 1954 uzyskał obywatelstwo amerykańskie; zmienił wtedy nazwisko z Ignatz Singer na Ivo Wesby[15]. W Stanach Zjednoczonych napisał m.in. piosenki Believe me oraz You and me (Darling let us always be together) za słowami Marie-Anne Stork.

Zmarł 24 września 1961 roku w Nowym Jorku, a pogrzeb odbył się w Riverside Chapel.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b The Righteous Among The Nations. Fogg, Mieczysław. yadvashem.org. [dostęp 2018-11-18]. (ang.).
  2. ↑ Iwo Wesby, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2018-11-18].
  3. ↑ Tomasz Lerski: Encyklopedia Kultury Polskiej XX Wieku. Muzyka-Teatr-Film. Polskie Wydawnictwo Naukowo-Encyklopedyczne, 2008. ISBN 83-917189-0-5.
  4. ↑ Ivo Wesby w bazie filmpolski.pl
  5. ↑ Dzieje śmiechu: wielka rewja w 25 obrazach, Music-Hall „Rex”, Sielański, Stanisław ; Perzanowska, Stanisława ; Nobisówna, Maria ; Mankiewiczówna, Tola ; Lilith, Ola ; Lawiński, Ludwik ; Krukowski, Kazimierz ; Jewniewiczowa, Wanda ; Halama, Loda ; Sym, Igo ; Szczepańska, Lucyna ; Włast, Andrzej ; Woycieszko, Jan ; Wesby, Iwo ; Dymsza, Adolf ; Danelli, E.; Dan-Daniłowski, Władysław ; Boruński, Leon ; Antoszówna, Ela ; „Rex”, [22] s.: il.; 12x17, Warszawa, 1933, cyfrowemazowsze.pl:3106.
  6. ↑ Jerzy Jurandot, Rozdział Humor w opasce w książce Miasto skazanych, 2 lata w warszawskim getcie, ISBN 978-83-928380-9-8.
  7. ↑ Premiera sylwestrowa teatru Wielka Rewia, Kurjer Warszawski, R.117, nr 353 (24 grudnia 1937) + Niedzielny Dodatek Ilustrowany.
  8. ↑ Jerzy Jurandot, Rozdział Miłość szuka mieszkania w książce Miasto skazanych, 2 lata w warszawskim getcie, ISBN 978-83-928380-9-8.
  9. ↑ a b Jerzy Jurandot, Rozdział Miłość szuka mieszkania w książce Miasto skazanych, 2 lata w warszawskim getcie, ISBN 978-83-928380-9-8, s. 306.
  10. ↑ Mieczysław Fogg, Od palanta do belcanta, s. 84–85.
  11. ↑ Eleanor Wesby, Claims Conference, teczka Ivo Wesby w YIVO, dostęp 2015.
  12. ↑ Munich, Vienna and Barcelona Jewish Displaced Persons and Refugee Cards, 1943–1959 (JDC) for Ignatz Singer. Dostęp: ancestry.com.
  13. ↑ Ignatz Singer in the New York, Passenger Lists, 1820–1957. Dostęp www.ancestry.com.
  14. ↑ Ivo Wesby in the U.S. City Directories, 1822–1989. Dostęp ancestry.com.
  15. ↑ Ivo Wesby in the New York, Index to Petitions for Naturalization filed in New York City, 1792–1989. Dostęp ancestry.com.

Linki zewnętrzne