Ixodes

Ixodes
Latreille, 1759
Ilustracja
Dorosła samica kleszcza pospolitego
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

szczękoczułkowce

Gromada

pajęczaki

Podgromada

roztocze

Nadrząd

dręcze

Rząd

kleszcze

Podrząd

kleszcze właściwe

Rodzina

kleszczowate

Rodzaj

Ixodes

Typ nomenklatoryczny

Acarus ricinus Linnaeus, 1758

Ixodes – rodzaj roztoczy z rzędu kleszczy i rodziny kleszczowatych. Obejmuje ponad 240 opisanych gatunków. Przedstawiciele mają duże znaczenie jako przenosiciele różnych organizmów chorobotwórczych.

Opis

Należą tu kleszcze średnich rozmiarów. Głodne osobniki dorosłe osiągają 3–4 mm długości[1]. Charakterystyczną cechą rodzaju Ixodes są bruzdy analne, które obejmują odbyt od przodu[2][1] i zwykle łączą się przed nim spiczasto lub łukowato[2]. Gnatosoma budową zbliżona jest do tej u rodzaju Hyalomma, jednak człony nogogłaszczków drugi i trzeci są zwykle bardziej buławkowate[1]. Kleszcze te nie mają oczu, ornamentacji na tarczce grzbietowej, ani festonu[2][1]. Osobniki dorosłe odznaczają się silnym dymorfizmem płciowym[1]. U dorosłych samic na kapitulum występują pola porowate, a tarczka grzbietowa (scutum) przykrywa jedynie część przednią idiosomy. Dorosłe samce mają cały wierzch idiosomy przykryty tarczką grzbietową (conscutum)[2][1], a na jej stronie spodniej 7 nieklinowatych tarczek brzusznych: pregenitalną, medialną, analną, dwie adanalne i dwie epimeralne[2].

  • Budowa samicy

    Budowa samicy

  • Budowa samca

    Budowa samca

Biologia i znaczenie

Kleszcze z tego rodzaju mogą być monofagami, oligofagami jak i polifagami. Wszystkie gatunki Polskie są trójżywicielowe – każde stadium żeruje na innym gospodarzu. Większość to kleszcze pozagniazdowe, szukające ruchliwych żywicieli w otwartym środowisku. Niektóre jednak przechodzą cykl życiowy w gniazdach i norach żywicieli[3].

Mają duże znaczenie epidemiologiczne jako przenosiciele różnych organizmów chorobotwórczych np. krętków Borrelia wywołujących boreliozę, flawiwirusów wywołujących kleszczowe zapalenie mózgu, Babesia wywołujących babeszjozy czy Francisella tularensis wywołującej tularemię[3].

Systematyka

Kleszcz jeżowy
Ixodes scapularis
Ixodes pacificus
Najedzona samica Ixodes holocyclus
Ixodes persulcatus
Ixodes ovatus (po lewej samica, po prawej samiec)

Z ponad 240 opisanymi gatunkami Ixodes jest najliczniejszym rodzajem kleszczy. J.L. Camcias i współpracownicy w 1977 i 1998 rozdzielili go na 6 rodzajów (Ceratixodes, Eschatocephalus, Ixodes, Lepidixodes, Pholeoixodes, Scaphixodes), ale taki podział nie przyjął się. Należą tu[4]:

  • Ixodes abrocomae Lahille, 1917
  • Ixodes acuminatus Neumann, 1901
  • Ixodes acutitarsus (Karsch, 1880)
  • Ixodes affinis Neumann, 1899
  • Ixodes albignaci Uilenberg et Hoogstraal, 1969
  • Ixodes alluaudi Neumann, 1913
  • Ixodes amarali Fonseca, 1935
  • Ixodes amersoni Kohls, 1966
  • Ixodes anatis Chilton, 1904
  • Ixodes andinus Kohls, 1956
  • Ixodes angustus Neumann, 1899
  • Ixodes antechini Roberts, 1960
  • Ixodes apronophorus Schulze, 1924 – kleszcz moczarowy
  • Ixodes arabukiensis Arthur, 1959
  • Ixodes aragaoi Fonseca, 1935
  • Ixodes arboricola Schulze et Schlottke, 1930 – kleszcz sikorczy
  • Ixodes arebiensis Arthur, 1956
  • Ixodes asanumai Kitaoka, 1973
  • Ixodes aulacodi Arthur, 1956
  • Ixodes auriculaelongae Arthur, 1958
  • Ixodes auritulus Neumann, 1904
  • Ixodes australiensis Neumann, 1904
  • Ixodes baergi Cooley et Kohls, 1942
  • Ixodes bakeri Arthur et Clifford, 1961
  • Ixodes banksi Bishopp, 1911
  • Ixodes bedfordi Arthur, 1959
  • Ixodes bequaerti Cooley et Kohls, 1945
  • Ixodes berlesei Birula, 1895
  • Ixodes bivari Santos Dias, 1990
  • Ixodes boliviensis Neumann, 1904
  • Ixodes brewsterae Keirans, Clifford et Walker, 1982
  • Ixodes browningi Arthur, 1956
  • Ixodes brumpti Morel, 1965
  • Ixodes brunneus Koch, 1844
  • Ixodes calcarhebes Arthur et Zulu, 1980
  • Ixodes caledonicus Nuttall, 1910
  • Ixodes canisuga Johnston, 1849
  • Ixodes capromydis Cerný, 1966
  • Ixodes catherinei Keirans, Clifford et Walker, 1982
  • Ixodes cavipalpus Nuttall et Warburton, 1908
  • Ixodes ceylonensis Kohls, 1950
  • Ixodes chilensis Kohls, 1956
  • Ixodes colasbelcouri Arthur, 1957
  • Ixodes collaris Hornok et al., 2016[5]
  • Ixodes collocaliae Schulze, 1937
  • Ixodes columnae Takada et Fujita, 1992
  • Ixodes conepati Cooley et Kohls, 1943
  • Ixodes confusus Roberts, 1960
  • Ixodes cookei Packard, 1869
  • Ixodes cooleyi Aragão et Fonseca, 1951
  • Ixodes copei Wilson, 1980
  • Ixodes cordifer Neumann, 1908
  • Ixodes cornuae Arthur, 1960
  • Ixodes cornuatus Roberts, 1960
  • Ixodes corwini Keirans, Clifford et Walker, 1982
  • Ixodes crenulatus Koch, 1844
  • Ixodes cuernavacensis Kohls et Clifford, 1966
  • Ixodes cumulatimpunctatus Schulze, 1943
  • Ixodes dampfi Cooley, 1943
  • Ixodes daveyi Nuttall, 1913
  • Ixodes dawesi Arthur, 1956
  • Ixodes dendrolagi Wilson, 1967
  • Ixodes dentatus Marx, 1899
  • Ixodes dicei Keirans et Ajohda, 2003
  • Ixodes diomedeae Arthur, 1958
  • Ixodes diversifossus Neumann, 1899
  • Ixodes djaronensis Neumann, 1907
  • Ixodes domerguei Uilenberg et Hoogstraal, 1965
  • Ixodes downsi Kohls, 1957
  • Ixodes drakensbergensis Clifford, Theiler et Baker, 1975
  • Ixodes eadsi Kohls et Clifford, 1964
  • Ixodes eastoni Keirans et Clifford, 1983
  • Ixodes eichhorni Nuttall, 1916
  • Ixodes eldaricus Dzhaparidze, 1950
  • Ixodes elongatus Bedford, 1929
  • Ixodes eudyptidis Maskell, 1885
  • Ixodes euplecti Arthur, 1958
  • Ixodes evansi Arthur, 1956
  • Ixodes fecialis Warburton et Nuttall, 1909
  • Ixodes festai Rondelli, 1926
  • Ixodes filippovae Cerný, 1961
  • Ixodes fossulatus Neumann, 1899
  • Ixodes frontalis Panzer, 1798
  • Ixodes fuscipes Koch, 1844
  • Ixodes fynbosensis Apanaskevich et al., 2011[6]
  • Ixodes galapagoensis Clifford et Hoogstraal, 1980
  • Ixodes ghilarovi Filippova et Panova, 1988
  • Ixodes gibbosus Nuttall, 1916
  • Ixodes granulatus Supino, 1897
  • Ixodes gregsoni Lindquist, Wu et Redner, 1999
  • Ixodes guatemalensis Kohls, 1956
  • Ixodes hearlei Gregson, 1941
  • Ixodes heinrichi Arthur, 1962
  • Ixodes hexagonus Leach, 1815 – kleszcz jeżowy
  • Ixodes himalayensis Dhanda et Kulkarni, 1969
  • Ixodes hirsti Hassall, 1931
  • Ixodes holocyclus Neumann, 1899
  • Ixodes hoogstraali Arthur, 1955
  • Ixodes howelli Cooley et Kohls, 1938
  • Ixodes hyatti Clifford, Hoogstraal et Kohls, 1971
  • Ixodes hydromyidis Swan, 1931
  • Ixodes jacksoni Hoogstraal, 1967
  • Ixodes jellisoni Cooley et Kohls, 1938
  • Ixodes jonesae Kohls, Sonenshine et Clifford, 1969
  • Ixodes kaiseri Arthur, 1957
  • Ixodes kaschmiricus Pomerantsev, 1948
  • Ixodes kazakstani Olenev et Sorokoumov, 1934
  • Ixodes kerguelenensis André et Colas-Belcour, 1942
  • Ixodes kingi Bishopp, 1911
  • Ixodes kohlsi Arthur, 1955
  • Ixodes kopsteini Oudemans, 1926
  • Ixodes kuntzi Hoogstraal et Kohls, 1965
  • Ixodes laguri Olenev, 1929
  • Ixodes lasallei Méndez Arocha et Ortiz, 1958
  • Ixodes latus Arthur, 1958
  • Ixodes laysanensis Wilson, 1964
  • Ixodes lemuris Arthur, 1958
  • Ixodes lewisi Arthur, 1965
  • Ixodes lividus Koch, 1844 – kleszcz jaskółczy
  • Ixodes longiscutatus Boero, 1944
  • Ixodes loricatus Neumann, 1899
  • Ixodes loveridgei Arthur, 1958
  • Ixodes luciae Sénevet, 1940
  • Ixodes lunatus Neumann, 1907
  • Ixodes luxuriosus Schulze, 1932
  • Ixodes macfarlanei Keirans, Clifford et Walker, 1982
  • Ixodes malayensis Kohls, 1962
  • Ixodes marmotae Cooley et Kohls, 1938
  • Ixodes marxi Banks, 1908
  • Ixodes maslovi Emelyanova et Kozlovskaya, 1967
  • Ixodes matopi Spickett, Keirans, Norval et Clifford, 1981
  • Ixodes mexicanus Cooley et Kohls, 1942
  • Ixodes minor Neumann, 1902
  • Ixodes minutae Arthur, 1959
  • Ixodes mitchelli Kohls, Clifford et Hoogstraal, 1970
  • Ixodes monospinosus Saito, 1968
  • Ixodes montoyanus Cooley, 1944
  • Ixodes moreli Arthur, 1957
  • Ixodes moscharius Teng, 1982
  • Ixodes moschiferi Nemenz, 1968
  • Ixodes muniensis Arthur et Burrow, 1957
  • Ixodes muris Bishopp et Smith, 1937
  • Ixodes murreleti Cooley et Kohls, 1945
  • Ixodes myospalacis Teng, 1986
  • Ixodes myotomys Clifford et Hoogstraal, 1970
  • Ixodes myrmecobii Roberts, 1962
  • Ixodes nairobiensis Nuttall, 1916
  • Ixodes nchisiensis Arthur, 1958
  • Ixodes nectomys Kohls, 1956
  • Ixodes neitzi Clifford, Walker et Keirans, 1977
  • Ixodes nesomys Uilenberg et Hoogstraal, 1969
  • Ixodes neuquenensis Ringuelet, 1947
  • Ixodes nicolasi Santos Dias, 1982
  • Ixodes nipponensis Kitaoka et Saito, 1967
  • Ixodes nitens Neumann, 1904
  • Ixodes nuttalli Lahille, 1913
  • Ixodes nuttallianus Schulze, 1930
  • Ixodes occultus Pomerantsev, 1946
  • Ixodes ochotonae Gregson, 1941
  • Ixodes okapiae Arthur, 1956
  • Ixodes oldi Nuttall, 1913
  • Ixodes ornithorhynchi Lucas, 1846
  • Ixodes ovatus Neumann, 1899
  • Ixodes pacificus Cooley et Kohls, 1943
  • Ixodes paranaensis Barros-Battesti, Arzua, Pichorim et Keirans, 2003
  • Ixodes pararicinus Keirans et Clifford, in Keirans, Clifford, Guglielmone et Mangold, 1985
  • Ixodes pavlovskyi Pomerantsev, 1946
  • Ixodes percavatus Neumann, 1906
  • Ixodes peromysci Augustson, 1940
  • Ixodes persulcatus Schulze, 1930
  • Ixodes petauristae Warburton, 1933
  • Ixodes philipi Keirans et Kohls, 1970
  • Ixodes pilosus Koch, 1844
  • Ixodes pomerantzi Kohls, 1956
  • Ixodes pomeranzevi Serdyukova, 1941
  • Ixodes priscicollaris Schulze, 1932
  • Ixodes procaviae Arthur et Burrow, 1957
  • Ixodes prokopjevi (Emelyanova, 1979)
  • Ixodes radfordi Kohls, 1948
  • Ixodes rageaui Arthur, 1958
  • Ixodes randrianasoloi Uilenberg et Hoogstraal, 1969
  • Ixodes rangtangensis Teng, 1973
  • Ixodes rasus Neumann, 1899
  • Ixodes redikorzevi Olenev, 1927
  • Ixodes rhabdomysae Arthur, 1959
  • Ixodes ricinus (Linnaeus, 1758) – kleszcz pospolity
  • Ixodes rothschildi Nuttall et Warburton, 1911
  • Ixodes rotundatus Arthur, 1958
  • Ixodes rubicundus Neumann, 1904
  • Ixodes rubidus Neumann, 1901
  • Ixodes rugicollis Schulze et Schlottke, 1930
  • Ixodes rugosus Bishopp, 1911
  • Ixodes sachalinensis Filippova, 1971
  • Ixodes scapularis (I. dammini) Say, 1821
  • Ixodes schillingsi Neumann, 1901
  • Ixodes schulzei Aragão et Fonseca, 1951
  • Ixodes sculptus Neumann, 1904
  • Ixodes semenovi Olenev, 1929
  • Ixodes serrafreirei Amorim, Gazeta, Bossi et Linhares, 2003
  • Ixodes shahi Clifford, Hoogstraal et Kohls, 1971
  • Ixodes siamensis Kitaoka et Suzuki, 1983
  • Ixodes sigelos Keirans, Clifford et Corwin, 1976
  • Ixodes signatus Birula, 1895
  • Ixodes simplex Neumann, 1906
  • Ixodes sinaloa Kohls et Clifford, 1966
  • Ixodes sinensis Teng, 1977
  • Ixodes soricis Gregson, 1942
  • Ixodes spinae Arthur, 1958
  • Ixodes spinicoxalis Neumann, 1899
  • Ixodes spinipalpis Hadwen et Nuttall, 1916
  • Ixodes steini Schulze, 1932
  • Ixodes stilesi Neumann, 1911
  • Ixodes stromi Filippova, 1957
  • Ixodes subterranus Filippova, 1961
  • Ixodes succineus Weidner, 1964
  • Ixodes taglei Kohls, 1969
  • Ixodes tamaulipas Kohls et Clifford, 1966
  • Ixodes tancitarius Cooley et Kohls, 1942
  • Ixodes tanuki Saito, 1964
  • Ixodes tapirus Kohls, 1956
  • Ixodes tasmani Neumann, 1899
  • Ixodes tecpanensis Kohls, 1956
  • Ixodes texanus Banks, 1909
  • Ixodes theilerae Arthur, 1953
  • Ixodes thomasae Arthur et Burrow, 1957
  • Ixodes tiptoni Kohls et Clifford, 1962
  • Ixodes tovari Cooley, 1945
  • Ixodes transvaalensis Clifford et Hoogstraal, 1966
  • Ixodes trianguliceps Birula, 1895 – kleszcz gryzoni
  • Ixodes trichosuri Roberts, 1960
  • Ixodes tropicalis Kohls, 1956
  • Ixodes turdus Nakatsuji, 1942
  • Ixodes ugandanus Neumann, 1906
  • Ixodes unicavatus Neumann, 1908
  • Ixodes uriae White, 1852
  • Ixodes vanidicus Schulze, 1943
  • Ixodes venezuelensis Kohls, 1953
  • Ixodes ventalloi Gil Collado, 1936
  • Ixodes vespertilionis Koch, 1844
  • Ixodes vestitus Neumann, 1908
  • Ixodes victoriensis Nuttall, 1916
  • Ixodes walkerae Clifford, Kohls et Hoogstraal, 1968
  • Ixodes werneri Kohls, 1950
  • Ixodes woodi Bishopp, 1911
  • Ixodes zaglossi Kohls, 1960
  • Ixodes zairensis Keirans, Clifford et Walker, 1982

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Ixodes. [w:] Bristol University tick ID [on-line]. University of Bristol. [dostęp 2016-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-25)].
  2. ↑ a b c d e Josef Nosek, Wolf Sixl. Central-European Ticks (Ixodoidea) — Key for determination. „Mitt. Abt. Zool. Landesmus. Joanneum”. 1 (2), s. 61—92, 1972. 
  3. ↑ a b Krzysztof Siuda: Kohorta: kleszcze — Ixodida. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 153-173. ISBN 978-83-01-16568-0.
  4. ↑ Alberto A. Guglielmone; Richard G. Robbing; Dmitry A. Apanaskevich; Trevor N. Petney; Agustín Estrada-Peña; Ivan G. Horak; Renfu Shao; Stephen C. Barker. The Argasidae, Ixodidae and Nuttalliellidae (Acari: Ixodida) of the world: a list of valid species names. „Zootaxa”. 2528, s. 1–28, 2010. 
  5. ↑ Sándor Hornok, Tamás Görföl, Péter Estók, Vuong Tan Tu, Jenő Kontschán. Description of a new tick species, Ixodes collaris n. sp. (Acari: Ixodidae), from bats (Chiroptera: Hipposideridae, Rhinolophidae) in Vietnam. „Parasites & Vectors”. 9 (332), 2016. DOI: 10.1186/s13071-016-1608-0. 
  6. ↑ D.A. Apanaskevich, I.G. Horak, C.A. Matthee, S. Matthee. A new species of Ixodes (Acari: Ixodidae) from South African mammals. „J Parasitol.”. 97, s. 389-398, 2011. 3. DOI: 10.1645/GE-2366.1.. 

Media użyte na tej stronie

Ixodesmale.gif
Autor: Sonenshine, DE: Biology of Ticks, 2 volumes: Oxford University Press, New York, Oxford, 1991, Licencja: CC BY 3.0
Generic male Ixodid tick anatomy
Ixodholfem4.jpg
Autor: Commonsource, Licencja: CC BY 3.0
Ixodes holocyclus - Full engorgement
Ixodes hexagonus (aka).jpg
Autor:

André Karwath aka Aka

, Licencja: CC BY-SA 2.5
This image shows an only 0.16 inch (4 mm) small, living tick of the species Ixodes hexagonus from the top.
Ixodes pacificus 02.jpg
Autor: Kaldari, Licencja: CC0
Western black-legged tick (Ixodes pacificus)
Journal.pone.0110599.g001.jpg
Autor: Li-Lian Chao, Li-Ling Liu, Tsung-Yu Ho, Chien-Ming Shih, Licencja: CC BY 4.0
Light micrographs of female (A, B, and C) and male (D, E, and F) Ixodes ovatus ectoparasitized on cat in Taiwan.A, Dorsal view of female tick showing one pair of long palp (long arrow), oval porose areas (short arrows) situated at the subpentagonal basis capituli and the oval-shaped scutum covered on a half of abdomen (arrowhead); B, Ventral view of female tick showing a special transparent membrane-like structure (white sheet) covered on a third of coxae I (short arrows) and two third of coxae II (long arrows); C, The genital aperture (arrowhead) is situated at a level between coxae III and IV. Laterally, the rounded spiracular plates (short arrow) contain large maculae. The oval-shaped anal groove (long arrow) encircled around the anus with a posterior opening was situated at the end of abdomen; D, Dorsal view of male tick showing the oval-shaped scutum covered on full-abdomen (arrowhead); E, Ventrally, coxae IV of male tick possess short, distinct external spurs (arrowhead), and coxae I–III was characterized with a special transparent membrane-like structure (white sheet) covered on a third of coxae I (short arrow), two third of coxae II and a half of coxae III (long arrows); F, The genital aperture (arrowhead) is situated at level between coxae III. Laterally, the oval-shaped spiracular plates (short arrow) contain small maculae. The adenal plates (long arrows) paralleled with the anus were only observed on male tick.
Ixodesfemale.gif
Autor: Sonenshine, DE: Biology of Ticks, 2 volumes: Oxford University Press, New York, Oxford, 1991, Licencja: CC BY 3.0
Generic female Ixodid tick anatomy.
IxodesRicinus2048.jpg
Autor: Hubert Berberich (HubiB), Licencja: CC BY-SA 3.0
Ixodes ricinus, adult female, size nearly 3 millimeters (picture taken on a sheet of paper with macro lens and ring flash)