Izabela Maria Sanguszkowa

Izabela Maria z Lubomirskich Sanguszkowa

Portret Izabeli Marii Sanguszko. Oraz olejny Leopolda Horowitza. 1889
Szreniawa bez Krzyża
Rodzina	Lubomirscy herbu Szreniawa bez Krzyża
Data i miejsce urodzenia	1 marca 1808 Przeworsk, Polska
Data śmierci	18 marca 1890
Ojciec	Henryk Ludwik Lubomirski
Matka	Teresa Czartoryska
Mąż	Władysław Hieronim Sanguszko
Dzieci	Jadwiga Sapieżyna Roman Damian Sanguszko Paweł Roman Sanguszko Helena Sanguszkówna Eustachy Stanisław Sanguszko

Izabela Maria z Lubomirskich Sanguszkowa (ur. 1 marca 1808 w Przeworsku, zm. 18 marca 1890 w Tarnowie) – działaczka społeczna i filantropka oraz kolekcjonerka.

Życiorys

Odebrała staranne wykształcenie domowe. Dzieciństwo i młodość spędziła w rodzinnym Przeworsku. Odbyła wówczas liczne podróże do Krakowa, Karlsbadu i Wiednia. Uczestniczyła także w porządkowaniu rodzinnego księgozbioru Lubomirskich^[1]. Po ślubie z ziemianinem i politykiem konserwatywnym Władysławem Sanguszką wyjechała w podróż po Europie, m.in. odwiedziła Paryż i Rzym (1829-1830). Po powrocie do kraju osiedli w Gumniskach koła Tarnowa. Podczas powstania listopadowego, w którym jej mąż wziął udział, organizowała pomoc na rzecz powstańców, którzy znaleźli się na terenie Galicji. Rozbudowany pałac w Gumniskach stał się wkrótce jednym ze znaczących salonów towarzysko-literackich ówczesnej Galicji. Bywali tu m.in. Piotr Michałowski, Aleksander Fredro, Napoleon Orda, Zygmunt Krasiński i Henryk Sienkiewicz^[1]. Wcześnie zaczęła działalność społeczną, w 1843 była inicjatorką założenia Towarzystwa Dobroczynności w Tarnowie które prowadziło dom dla ubogich i szpital. W 1844 założyła w Tarnowie ochronkę sióstr felicjanek. Była również prezeską stowarzyszenia Czerwonego Krzyża w Tarnowie^[1].

Lata 1846-1863 wraz z dziećmi przeżyła głównie w Paryżu, prowadząc ożywioną korespondencję z Zygmuntem Krasińskim i utrzymując kontakty z Charlesem de Montalembertem. W 1853 na krótko przebywała w Petersburgu starając się na dworze rosyjskim o zgodę dla swych synów na odziedziczenie dóbr sławuckich na Wołyniu będących własnością ich dziadka generała Eustachego Sanguszki. Władze carskie uzależniły zgodę od wstąpienia starszego syna Romana Damiana do rosyjskiego wojska. Młodszemu Eustachemu Stanisławowi car zaproponował Instytut Paziów. Księżna odmówiła oddania Eustachego, przez co stracił klucz dóbr Wolica^[2]. W 1864 po podróży po Wielkiej Brytanii powróciła do kraju. W 1865 r. Sanguszkowie osiedli w zakupionym przez nich zamku i majątku w Podhorcach. Na ich własność przeszła wówczas bogata biblioteka oraz archiwum po Koniecpolskich i Rzewuskich, których porządkowaniem zajęła księżna. W tym czasie została też honorową damą maltańską (1869), damą Krzyża Gwiaździstego (1873) oraz damą pałacową na dworze Habsburgów w Wiedniu^[1].

Ostatnie lata życia spędziła przeważnie w Krakowie, gdzie założyła zakład szwaczek, zatrudniający kilkanaście osób^[1]. Zmarła w Tarnowie, pochowana została w sarkofag dłuta wiedeńskiego rzeźbiarza Johanna Rathausky'ego (1858-1912) w kaplicy rodowej na tamtejszym Starym Cmentarzu^[3]. Po jej śmierci ufundowaną przez nią ochronkę felicjanek przeniesiono w 1894 do piętrowej kamienicy przy ul. Ogrodowej w Tarnowie, zakupionej przez jej syna Romana Damiana. Od tej pory zakład nosił nazwę Zakład sierot księżnej Izabeli Sanguszko^[1].

Rodzina

Izabela Maria była córką księcia Henryka Ludwika Lubomirskiego i księżnej Teresy Czartoryskiej (30 lipca 1785 – 31 grudnia 1868). Przez ojca była prawnuczką księcia Stanisława Lubomirskiego, a przez matkę – wnuczką księcia Józefa Klemensa Czartoryskiego. Miała dwie siostry: Dorotę (1807-1844) i Jadwigę Julię (1815-1895, wyszła za mąż za księcia Eugeniusza de Linge) oraz brata Jerzego Henryka. 6 lipca 1829 r. w Przeworsku wyszła za mąż za księcia Władysława Hieronima Sanguszkę^[4]. Mieli pięcioro dzieci:

• Jadwigę Klementynę (1830-1918) – wyszła za mąż za księcia Adama Stanisława Sapiehę
• Romana Damiana – 19 października 1868 r. ożenił się z hrabianką Karoliną von Thun und Hohenstein (1848-1916) prawnuczką hrabiego Alojza Fryderyka von Brühla
• Pawła Romana – jego pierwszą żoną od 7 października 1862 r. była hrabianka Maria Gfn von der Borch-Warkland (1835-1868), a drugą od 1875 r. hrabianka Georgina Apponyi de Nagy-Appony (ur. 1841)
• Helenę – nie wyszła za mąż
• Eustachego Stanisława – 23 lutego 1895 r. ożenił się z hrabianką Konstancją Anną z Zamoyskich (1864-1941)^[4]

Potomkinią Izabeli Marii Sanguszko w szóstym pokoleniu jest królowa Belgii Matylda, żona Filipa I.

Portrety Izabeli Marii Sanguszko

• 

  Izabela Maria Lubomirska jako Kupido. Akwarela Jeana-Baptiste Isabey. 1803

• 

  Izabela Maria Sanguszko. Oraz olejny Jana Nepomucena Głowackiego. ok. 1830

• 

  Izabella z Lubomirskich Sanguszko. Akwarela Johanna Nepomuka Endera. 1830

• 

  Izabela Maria Sanguszko z córką Jadwiga. Obraz olejny Jana Nepomucena Głowackiego. 1837

• 

  Izabela Maria Sanguszko. Akwarela Horacego Verneta. 1830

• 

  Izabela Maria Sanguszko wraz z córkami Jadwigą i Heleną. Obraz olejny Giuseppe Giacomo Battiga. ok. 1845

Przodkowie

Przypisy

Literatura

• Jolanta M. MarszaIska, Sanguszkowa z Lubomirskich Izabela (1808- 1890), Polski Słownik Biograficzny t. 34, s. 521-522