Izabela Wasiak

Izabela Wasiak
Izabela Przanowska
Iza I
Irena Wolska[1]
Imię i nazwisko urodzenia

Izabella Maria Przanowska

Data i miejsce urodzenia

15 września 1927
Warszawa

Data i miejsce śmierci

11 grudnia 1990
Łódź

Miejsce spoczynku

Cmentarz w Łodzi-Łagiewnikach

Zawód, zajęcie

filolog, nauczycielka

Miejsce zamieszkania

Warszawa, od 1945 Łódź

Narodowość

polska

Edukacja

Szkoła im. C. Plater-Zyberkówny w Warszawie, matura w Liceum w Podkowie Leśnej

Alma Mater

Uniwersytet Łódzki (Wydział Humanistyczny)

Rodzice

Stefan Przanowski i Zofia z Grabowskich

Małżeństwo

Jerzy Wasiak (1924–2012), pedagog

Dzieci

dwoje dzieci

Krewni i powinowaci

Edward Przanowski (dziadek)
Jan Przanowski (stryj)
Władysław Przanowski (stryj)
Jan Przanowski (brat stryjeczny)

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej
Złota Odznaka ZNP

Izabela Maria Wasiak z domu Przanowska (ur. 15 września 1927 w Warszawie, zm. 11 grudnia 1990 w Łodzi) – polska nauczycielka, polonistka, działaczka oświatowa, wydawca publikacji „drugiego obiegu”.

Życiorys

Wywodziła się z Przanowskich – rodziny zasłużonej w dziejach Polski. Była córką Stefana Przanowskiego, inżyniera, przemysłowca, ministra aprowizacji i ministra przemysłu i handlu, bratanicą Władysława Przanowskiego – pedagoga, bratanicą Jana Przanowskiego – prawnika i posła, a wnuczką Edwarda Przanowskiego – inżyniera, uczestnika powstania styczniowego.

Przed II wojną światową i podczas okupacji hitlerowskiej (na tajnych kompletach) uczyła się w warszawskiej szkole im. Cecylii Plater-Zyberkówny. Walczyła w powstaniu warszawskim w rejonie Śródmieście-Południe jako sanitariuszka, pseudonim Iza I[2][3]. Już po wojnie napisała kilka opowiadań, anonimowo opublikowanych w piśmie drugiego obiegu „Oświata Niezależna”[4], a następnie pt: Cztery obrazki z powstańczej Warszawy w tygodniku „Verte” (dodatku do „Gazety Łódzkiej”)[5].

Po II wojnie światowej ukończyła studia polonistyczne na Uniwersytecie Łódzkim, pod kierunkiem prof. Stanisława Adamczewskiego[6]. W latach 1946–1982 pracowała jako nauczycielka w łódzkich szkołach, ucząc języka polskiego i angielskiego, m.in. kierowała Miejską Szkołą Powszechną dla Dorosłych nr 5 w Łodzi, przy ul. Wierzbowej 37/39, po zdymisjonowaniu przez władze komunistyczne dotychczasowej kierowniczki – Alicji Napiórkowskiej), a następnie w Technikum Włókienniczym nr 2 i nr 3 w Łodzi.

Była autorką kilkudziesięciu opracowań dydaktycznych, opublikowanych w czasopismach: „Dydaktyka Literatury”, „Polonistyka”, „Oświata Dorosłych”[7], „Język Polski w Szkole Średniej”, „Języki Obce w Szkole”[8], „Przegląd Oświatowy”, „Edukacja i Dialog”. W swych pracach szczególną wagę poświęciła miejscu twórczości Norwida w polskiej szkole, prezentując m.in. szkolną recepcję dzieł poety oraz przykłady analizy i interpretacji jego utworów[9][10][11][12]. Należała do Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza, w 1986 wybrana delegatem na Jubileuszowy Zjazd Towarzystwa[13]. W latach 1981-1990 brała udział w pracach Okręgowego Komitetu Olimpiady Literatury i Języka Polskiego w Łodzi.

Od października 1980 była członkiem NSZZ „Solidarność” – zorganizowała jedną z pierwszych w Polsce szkolnych komisji zakładowych Związku. W okresie stanu wojennego m.in. kolportowała prasę i książki „drugiego obiegu”, przygotowywała projekcje video. Współpracowała z największym łódzkim wydawnictwem podziemnym „Solidarność Walcząca”, przekształconym w 1988 w Wydawnictwo Społeczne „Fakt”. W latach 1986–1989 przewodniczyła działalności tajnego Łódzkiego Zespołu Oświaty Niezależnej, który wydawał m.in. serie broszur dla uczniów: „Biblioteczka Lektur Szkolnych”, „Biblioteczka Wiedzy Historycznej” z utworami literackimi i historycznymi nieobecnymi w obiegu oficjalnym, pióra m.in. E. Brylla, J. Czapskiego, Cz. Miłosza, J. Brodskiego, M. Edelmana, J. Mackiewicza, E.V. d’Abernona, A. Schroedera. W ramach Łódzkiego Zespołu Oświaty Niezależnej opracowała i wydała w „drugim obiegu” dwa wybory tekstów z komentarzami[1][14]:

  • Lektury naszych dziadków (Łódź 1987), prezentujący patriotyczne utwory literackie dla młodzieży z okresu dwudziestolecia międzywojennego;
  • Lektury naszych rodziców (Łódź 1989) – zawierał teksty socrealistyczne z lat 50. XX w. (pod pseudonimem „Irena Wolska”[15]).

W latach 1986–1989 redagowała biuletyn „Oświata Niezależna” – pismo Łódzkiego Zespołu Oświaty Niezależnej, współpracowała z łódzką prasą „drugiego obiegu” („Solidarność Walcząca”, „Nike”, „Głos Solidarności”[16], „Legionista”[17]). Od października 1988 tworzyła jawny, choć nielegalny, Komitet Organizacyjny Pracowników Oświaty i Wychowania „Solidarność” w Łodzi; działała w Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność”[18]. W kwietniu 1989 była członkiem założycielem Wojewódzkiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” w Łodzi (kierowanego przez dra Marka Edelmana), przygotowującego w regionie łódzkim wybory parlamentarne 4 czerwca 1989 i pierwsze wybory samorządowe w maju 1990.

Prof. dr Alina Kowalczykowa wspominała: Poznałam p. Izabelę Wasiak dopiero w ostatnich latach jej życia, były to jakieś pospieszne spotkania, rozmowy, udział w organizowanym przez nią wieczorze literackim dla nauczycieli; pozostała i narasta po jej śmierci świadomość, że oto zetknęłam się z osobą wyjątkową [...] łączyła twarde dążenie do wyznaczonych sobie celów ze skromnością, ze zdecydowanym usuwaniem w cień własnej osoby. [...] Pasję własnych działań łączyła z cierpliwością [...] promieniowała z niej autentyczna duchowa kultura i urok spokoju osobistego Rzadkie to było – i jest – połączenie u ludzi zaangażowanych w działalność polityczną. Jakże szkoda, że tacy ludzie umierają[19].

Laureatka nagród i odznaczeń, m.in.: Nagroda Ministra Oświaty i Wychowania I i II stopnia, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Złoty Krzyż Zasługi, Honorowa Odznaka Miasta Łodzi, Złota Odznaka ZNP.

Mąż – Jerzy Wasiak (1924–2012)[20][21]; absolwent Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, wieloletni, zasłużony nauczyciel dzieci niesłyszących, dyrektor Zakładu dla Dzieci Głuchych w Łodzi. Mieli dwoje dzieci.

Pochowana na cmentarzu w Łodzi – Łagiewnikach.

Przypisy

  1. ↑ a b "Słownik pseudonimów, tom V: 1971-1995. Wrocław 1998, s. 1027.
  2. ↑ Izabela Przanowska na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego
  3. ↑ "Encyklopedia powstania warszawskiego". Suplement. Warszawa 2009, s. 83 (hasło: „Iza”, bez podania nazwiska).
  4. ↑ „Oświata Niezależna” (1989 nr 5).
  5. ↑ „Verte” dodatek do „Gazety Łódzkiej” R. 5: 1994 nr 175
  6. ↑ I. Wasiak, Wspomnienie o Stanisławie Adamczewskim: w pięćdziesiątą rocznicę śmierci Profesora. „Kronika: Pismo Uniwersytetu Łódzkiego” R. 12: 2002 nr 1 (72), s. 16-18.
  7. ↑ zob. Wujek T., Polska bibliografia oświaty dorosłych 1971-1995. Warszawa, Radom 2004, s. 143, poz. 2353, s. 207, poz. 3639, s. 226, poz. 4088.
  8. ↑ L. Grobelak, Tematyczna bibliografia glottodydaktyczna 1978-1982. Warszawa 1986, s. 30, 36, 91.
  9. ↑ Z dziejów szkolnej recepcji twórczości Cypriana Norwida - Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa, uz.zgora.pl [dostęp 2021-05-31].
  10. ↑ Szkolna recepcja twórczości Norwida (w latach 1945-1972) - Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa, uz.zgora.pl [dostęp 2021-05-31].
  11. ↑ B. Ch. [Chrząstowska B.], Od redakcji. „Polonistyka” 1992 nr 5 (295), s. 294.
  12. ↑ zob. W. Żórawska, Początki szkolnego czytania Norwida do roku 1918. „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego” 2014, nr 6, s. 226, 233; W. Żórawska, Szkolne modele recepcji twórczości Cypriana Norwida do 2010 roku. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2016.
  13. ↑ "Rocznik Towarzystwa imienia Adama Mickiewicza”. R. 22: 1987, s. 142.
  14. ↑ Kto był kim w drugim obiegu? Słownik pseudonimów pisarzy i dziennikarzy 1976–1989, pod red. D. Świerczyńskiej. Warszawa 1995, s. 175, 243.
  15. ↑ Polskie wydawnictwa niezależne 1976–1989
  16. ↑ zob. Encyklopedia Solidarności
  17. ↑ zob. Encyklopedia Solidarności. [dostęp 2020-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-08)].
  18. ↑ zob. "Wybór źródeł do historii „Solidarności” Oświaty i Wychowania 1980-1989, zebrał i oprac. J. Żurek. Warszawa 2000, s. 421, 444, 470.
  19. ↑ Alina Kowalczykowa, Jakże szkoda, że tacy ludzie umierają. „Gazeta Łódzka” 1993 nr 66 (808), s. 4.
  20. ↑ „Szkoła Specjalna” 2013 nr 5 (271), s. 398-399, wersja internetowa - http://www.szkolaspecjalna.aps.edu.pl/numery.aspx.
  21. ↑ Marek Wasiak. Jerzy Wasiak (1924-2012) Więcej niż pedagog. „Kronika Miasta Łodzi”. 2015 nr 3. s. 141-419. 

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Złota Odznaka ZNP.jpg
Autor:

Kolekcja należy do muzeum: Muzeum użytkownika pieczarek

[na:] myvimu.com, Licencja: CC BY-SA 2.0
Złota Odznaka ZNP