János Arany

János Arany
Ilustracja
Miklós Barabás: János Arany (1884).
Data i miejsce urodzenia

2 marca 1817
Nagyszalonta

Data i miejsce śmierci

22 października 1882
Budapeszt

Zawód, zajęcie

poeta

Narodowość

węgierska

podpis

János Arany (węg. Arany János, ur. 2 marca 1817 w Nagyszaloncie; zm. 22 października 1882 w Budapeszcie) – węgierski poeta[1][2], ojciec poety László Aranyego[3].

Życiorys

Arany pochodził ze zubożałej szlachty węgierskiej[1]. Uczył się w kolegium kalwińskim w Debreczynie[4]. Początkowo pracował jako nauczyciel, aktor i notariusz[2]. Poślubił córkę adwokata Juliannę Ercsey[4]. W roku 1846 debiutował swoim pierwszym poematem pt. Śmierć Budy i odniósł od razu duży sukces. W tym samym roku napisał też pierwszą część trylogii Toldi[1] (jego główne dzieło), za którą otrzymał nagrodę Kisfaludyego. Toldi opowiada historię bohatera z ludu, Miklósa Toldiego[5], trafiając tym samym w ówczesnego ducha czasu, budzącej się węgierskiej świadomości narodowej. Epos ten został oparty na wierszowanej kronice Pétera Ilosvai Selymesa z XVI wieku[1]. Inspiracją dla Aranya był János vitéz Petőfiego[5]. Epos składa się z dwunastu pieśni[5] i ma 1688 wersów[5]. By wyrazić swe poparcie dla węgierskiej rewolucji 1848, Arany napisał patriotyczne wiersze[6].

W latach 1848-1849 był współredaktorem periodyku propagandowego „Nep Baratja”[6].

Po klęsce rewolucji euforia ustąpiła miejsca pesymizmowi[1]. W 1854 r. napisał drugą część trylogii Zmierzch Toldiego[5], a w 1879 r. trzecią – Miłość Toldiego. W okresie tym zajmował się głównie liryką i epiką, które tworzyły dla niego związek między przekazywaną ustnie poezją ludową i abstrakcyjnym językiem sztuki.

Poematy Jánosa Aranya (Kevehaza, Sąd Boży, Wallijscy bardowie) tłumaczył na język polski Antoni Lange.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Janos Arany, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2016-10-27] (ang.).
  2. ↑ a b Arany János, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2016-10-27].
  3. ↑ Arany László, [w:] Bożena Chicińska (red.), Mały Słownik Pisarzy Węgierskich, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1977, s. 16.
  4. ↑ a b Arany János, [w:] Bożena Chicińska (red.), Mały Słownik Pisarzy Węgierskich, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1977, s. 14.
  5. ↑ a b c d e János Arany. mek.oszk.hu. [dostęp 2016-11-04]. (ang.).
  6. ↑ a b Arany János, [w:] Bożena Chicińska (red.), Mały Słownik Pisarzy Węgierskich, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1977, s. 15.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie