Józefów nad Wisłą

Józefów nad Wisłą
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Pałac w Józefowie nad Wisłą
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

opolski

Gmina

Józefów nad Wisłą

Prawa miejskie

1687–1870; 2018

Burmistrz

Grzegorz Kapica

Powierzchnia

3,6529 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


920[1]
252 os./km²

Strefa numeracyjna

81

Kod pocztowy

24-340

Tablice rejestracyjne

LOP

Położenie na mapie gminy Józefów nad Wisłą
Mapa konturowa gminy Józefów nad Wisłą, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Józefów nad Wisłą”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Józefów nad Wisłą”
Położenie na mapie powiatu opolskiego
Mapa konturowa powiatu opolskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Józefów nad Wisłą”
Ziemia51°02′27″N 21°49′45″E/51,040833 21,829167
TERC (TERYT)

0612024

SIMC

0382036

Urząd miejski
ul. Opolska 33 F
24-340 Józefów nad Wisłą
Strona internetowa

Józefów nad Wisłą (do końca 2003 Józefów) – miasto położone w województwie lubelskim, w powiecie opolskim, w gminie Józefów nad Wisłą[2], której władz jest siedzibą. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Józefów nad Wisłą liczył 920 mieszkańców[1].

Józefów uzyskał lokację miejską w 1688 roku, zdegradowany w 1869 roku[3]. Odzyskał status miasta z dniem 1 stycznia 2018[4].

Miejscowość położona jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). W latach 1975–1998 miejscowość administracyjne należała do ówczesnego województwa lubelskiego. Miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Rybitwy.

Przez Józefów nad Wisłą przebiega droga wojewódzka nr 824.

Historia

XVII wiek

Józefów został założony w 1687 roku przez kasztelana krakowskiego Andrzeja Potockiego na gruntach wsi Kolczyn jako miasto na prawie magdeburskim. Nazwa pochodzi od imienia jednego z synów kasztelana. Miasto otrzymało przywileje zatwierdzone przez króla Jana III Sobieskiego: organizowania targów w niedziele i czwartki (czwartkowe targi są tradycją do dziś) oraz dużych jarmarków pięć razy w roku. Mieszczanie józefowscy otrzymali także prawo wyrobu wódki i piwa.

W 1691 roku założyciel miasta ufundował niewielką drewnianą świątynię pw. Bożego Ciała, klasztor zakonu bernardynów i szpital dla ubogich.

XVIII wiek

Dzięki zlokalizowanej tu przeprawie przez Wisłę oraz przebiegającemu tędy traktowi wrocławskiemu w XVIII wieku, Józefów był znacznym ośrodkiem handlowym i siedzibą komory celnej. Miał w tym okresie 172 domy i trzy murowane bramy: Lubelską, Zamojską i Chruślińską. Przywileje lokacyjne Józefowa równouprawniały osiedlanie się w nim przedstawicieli różnych narodowości. Z możliwości tej skorzystali Żydzi, którzy pod koniec XVIII wieku stanowili większość mieszkańców miasta. W 1729 r. kościół wraz z konwiktem doszczętnie strawił pożar, jednak wkrótce przystąpiono do budowy nowego kościoła murowanego.

W czasie zaboru austriackiego administracyjna ranga Józefowa na krótko wzrosła, gdyż miasto stało się siedzibą cyrkułu o zasięgu większym niż wcześniejszy powiat opolski.

XIX wiek

W połowie XIX wieku w Józefowie było 31 budynków murowanych i 13 drewnianych, a wśród budowli wyróżniał się jednopiętrowy ratusz z charakterystyczną wieżą, który nie zachował się jednak do dzisiejszych czasów. Centrum miasta zajmował rynek i 10 ulic i funkcjonowała tu szkoła utrzymywana ze składek mieszkańców i właścicieli miasta. Wprowadzone przez zaborców bariery celne osłabiły handel, a liczba mieszkańców Józefowa spadła, w związku z czym miasto podupadło. Po kasacie zakonu w 1864 roku w zabudowaniach poklasztornych znalazły siedzibę szkoła elementarna i poczta. Represje po klęsce powstania styczniowego doprowadziły do utraty praw miejskich w 1870 roku[5].

XX wiek

W 1915 roku miasto zostało spalone przez uciekające wojska rosyjskie. Spłonął też wtedy ratusz, kościół i drewniana zabudowa. W okresie międzywojennym miejscowość została częściowo odbudowana, jednak utraciła swoje zabytkowe cechy. Odbudowę świątyni przeprowadzono w 1917 roku (wówczas obniżono wieże kościelne, na których spłonęły hełmy)[6].

W czasie II wojny światowej znów uległo niemal całkowitemu zniszczeniu. Żydowscy mieszkańcy zostali wysiedleni i zgładzeni przez okupanta niemieckiego. W okresie powojennym Józefów był siedzibą gromady, a od 1973 jest siedzibą gminy.

XXI wiek

1 stycznia 2004 roku na wniosek mieszkańców i Rady Gminy w Józefowie Rada Ministrów zmieniła nazwę siedziby gminy z „Józefów” na „Józefów nad Wisłą”.

1 stycznia 2018 roku Józefów nad Wisłą odzyskał prawa miejskie po 150 latach[7].

Oświata

W skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących wchodzą:

  • Przedszkole Samorządowe im. Adama Mickiewicza, ul. Opolska 10 A
  • Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza, ul. Opolska 10 A

Zabytki

  • Kościół pw. Bożego Ciała z 1730 roku w stylu barokowym – ufundowany przez syna zmarłego fundatora, Józefa Potockiego. Świątynia konsekrowana 14 września 1743 r. przez biskupa krakowskiego Jana Aleksandra Lipskiego jest budynkiem jednonawowym na planie prostokąta z dwiema wieżami, skierowanym fasadą na wschód, z wyodrębnioną kryptą przeznaczoną na miejsce pochówku bernardynów. W 2 poł. XVIII w. wybudowano przy kościele kaplicę św. Tekli (później św. Marii Magdaleny), Kościół zniszczony został w wyniku działań I wojny światowej, a w pełni jego odbudowę zakończono przed 1927 rokiem, wykorzystując m.in. przeznaczone kilka lat wcześniej przez Departament Sztuki środki finansowe. Podczas II wojny światowej w 1944 r. świątynia spłonęła.
  • Dzwonnica kościelna z 1787 roku przylegająca do muru otaczającego cmentarz przykościelny.
  • Klasztor bernardynów z 1730 roku w stylu barokowym wzniesiony razem z kościołem. Dwupiętrowy, założony został symetrycznie, ujmując w podkowę prezbiterium świątyni. Zakonnicy dysponowali wówczas jedenastoma celami mieszkalnymi oraz pokojem gościnnym, refektarzem, kuchnią, spiżarnią i pomieszczeniem dla chorych[8].
  • zespół pałacowo-parkowy hr. Rostworowskich z XIX wieku
  • zabytkowy układ miejski z charakterystycznym układem ulic.

Miasta partnerskie

Zobacz też

  • Cmentarz żydowski w Józefowie nad Wisłą

Przypisy

  1. a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-18].
  2. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  3. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36–37.
  4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427).
  5. Postanowienie z 6 (18) marca 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 97).
  6. STRATY I ZNISZCZENIA PONIESIONE W ZABYTKACH NIERUCHOMYCH W OKRESIE I WOJNY ŚWIATOWEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO (W JEGO AKTUALNYCH GRANICACH) - PDF Darmowe pobieranie, docplayer.pl [dostęp 2019-12-17].
  7. Józefów nad Wisłą znów będzie miastem, kurierlubelski.pl [dostęp 2017-08-03].
  8. http://www.wkz.lublin.pl/images/stories/SKARBY%202014%20.pdf.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie