Józef Ćwiertniak

Józef Stefan Ćwiertniak

pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia	7 września 1896 Dobczyce
Data i miejsce śmierci	21 września 1939 Hołosko
Przebieg służby
Lata służby	1914–1939
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	2 Pułk Piechoty 3 Pułk Piechoty 62 Pułk Piechoty 12 Pułk Piechoty Departament Piechoty 29 Dywizja Piechoty 6 Dywizja Piechoty 13 Dywizja Piechoty
Stanowiska	zastępca dowódcy pułku dowódca pułku piechoty szef departamentu dowódca piechoty dywizyjnej dowódca dywizji piechoty
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa Wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Józef Stefan Ćwiertniak^[1] (ur. 7 września 1896 w Dobczycach^[2], zm. 21 września 1939 w Hołosku k. Lwowa) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się 7 września 1896 roku w Dobczycach, w ówczesnym powiecie wielickim Królestwa Galicji i Lodomerii^[3]. Uczył się w c. i k. Gimnazjum Wyższym w Wadowicach (maturę wojenną zdał 10 listopada 1914 roku)^[4]. Jako członek Związku Strzeleckiego wyruszył w składzie 1 kompanii z Wadowic do Bochni, gdzie został wcielony do 2 pułku piechoty Legionów Polskich. Marian Porwit, kolega pułkowy, dał świadectwo jego postawie w czasie bitwy pod Rafajłową „(...) Właściwe pokierowanie tym ogniem co do odległości (celownika), celu i rodzaju ognia – to zasługa chorążego Józefa Ćwiertniaka, który przyszedł w ślad za plutonem, objął komendę i wydał stosowne rozkazy, stojąc poza okopem nieczuły na rosyjskie pociski. (...) zerkałem z podziwem w stronę niedużej wzrostem, ale wspaniałej wtedy postaci chorążego Ćwiertniaka. Uradowałem się, przeczytawszy po 68 latach jego nazwisko w rozkazie pochwalnym pułkownika Hallera, gdy niedługo objął komendę Grupy. Wyniósł Ćwiertniak z tej walki ranę – mówi mi pamięć. Nie mam możności sprawdzenia. To Ty elektryzowałeś nas w nocnym ogniu na tyły rosyjskiego wypadu swymi komendami, nieżyjący już Serdeczny Kolego!” W tym samym roku, w swoim gimnazjum, złożył wojenną maturę. Służbę wojskową kontynuował w 3 pułku piechoty Legionów. W czasie służby awansował kolejno na stopień: chorążego (20 października 1914 roku), podporucznika (25 czerwca 1915 roku) i porucznika (1 listopada 1916 roku)^[5]. Latem 1917 roku, po kryzysie przysięgowym, był internowany w Chust i Marmarosz-Sziget^[6].

W latach 1918–1919 pełnił służbę w Oddziale VIII Geograficznym Sztabu Generalnego WP na stanowisku szefa Sekcji Geograficzno-Statystycznej. W maju 1919 przeniesiony został z Departamentu I Ministerstwa Spraw Wojskowych do Inspektoratu Szkół Wojskowych i wyznaczony na stanowisko dowódcy batalionu w szkole podoficerskiej w Dęblinie^[7]. 2 stycznia 1920 rozpoczął naukę na II Kursie Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego^[8]. W połowie kwietnia 1920 skierowany został na front wojny z bolszewikami celem odbycia praktyki sztabowej w dowództwie 1 Armii. 15 lipca 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu majora, w piechocie, „w grupie byłych Legionów Polskich”^[9]. W okresie od stycznia do września 1921 kontynuował naukę w WSWoj. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 156. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[10]. Po ukończeniu szkoły przydzielony został do Oddziału III Sztabu Generalnego WP i wyznaczony na stanowisko szefa Wydziału II Szkół Wojskowych^[11]. W tym czasie pozostawał na ewidencji 3 pp Leg. 31 marca 1924 roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 roku i 66. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[12]. W 1924 roku został wykładowcą w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie, którego komendantem był gen. bryg. Rudolf Prich^[13].

20 października 1926 roku przeniesiony został do 62 pułku piechoty w Bydgoszczy na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[14]. 31 marca 1927 roku ogłoszono jego przeniesienie do 12 pułku piechoty w Wadowicach na stanowisko dowódcy pułku^[15][16]. 26 lutego 1929 mianowany szefem Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie^[17][18]. 1 stycznia 1929 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki awansował go na pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 roku i 11. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[19]. Na tym stanowisku ujednolicił i unowocześnił uzbrojenie piechoty oraz, przy poparciu gen. bryg. Kazimierza Fabrycego, doprowadził do powstania Centrum Wyszkolenia Piechoty. W połowie 1932 obowiązki szefa departamentu przekazał płk dypl. Kazimierzowi Bogumiłowi Janickiemu^[20] i objął wakujące stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej 29 Dywizji Piechoty w Grodnie, którą w tym czasie dowodził gen. bryg. Franciszek Kleeberg^[21]. W czerwcu 1934 roku został przeniesiony do 6 Dywizji Piechoty w Krakowie na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej^[22].

28 stycznia 1938 roku został mianowany dowódcą 13 Kresowej Dywizji Piechoty w Równem. W maju 1939 roku ówczesny płk dypl. Stefan Rowecki scharakteryzował swojego starszego kolegę w sposób następujący „przeszłość bojowo-liniowa nie wyróżniająca. Bardzo dobry był jako szef Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych. Ruszył moc zagadnień i spraw piechoty z miejsca. Obecnie bardzo się roztył. Podobno jako dowódca dywizji – słaby. Kiepsko wypadł na manewrach wołyńskich 1938”^[23].

W dniach 14–15 sierpnia 1939 przeprowadził mobilizację alarmową swojej dywizji, która została przetransportowana na Pomorze i włączona w skład Korpusu Interwencyjnego. Według Jerzego Kirchmayera „po kilku dniach pobytu na Pomorzu złożył pisemny meldunek dość nieoczekiwanej treści. Mianowicie prosił w nim Naczelnego Wodza, drogą służbową przez gen. Skwarczyńskiego i gen. Bortnowskiego, o zwolnienie go ze stanowiska dowódcy dywizji, gdyż w obliczu oczekujących nas groźnych wypadków nie czuje się na siłach – ze względu na zły stan zdrowia (serce) – dowodzić dywizją w polu. Meldunek był napisany wzruszająco, niemniej jednak robił niedobre wrażenie. Jakoś zbyt późno pułkownik, zresztą dobrze i z dobrej strony znany w naszym wojsku, zdecydował odsunąć się od dowodzenia. Śmigły przychylnie załatwił prośbę i dowództwo 13 DP objął dotychczasowy dowódca piechoty dywizyjnej, płk dypl. Władysław Kaliński”^[24]. W ocenie Mariana Romeyki rezygnację z dowodzenia dywizją należy „uznać za bardzo uczciwe”^[25]. Ze stanowiska dowódcy 13 DP został zwolniony 30 sierpnia 1939 roku zarządzeniem prezydenta RP, z jednoczesnym pozostawieniem w dotychczasowym garnizonie (Równe).

W nocy z 20 na 21 września 1939 popełnił samobójstwo w miejscowości Hołosko (obecnie dzielnica Lwowa)^[26].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)^[27]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (8 listopada 1930)^[28]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)^[6]
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 10 listopada 1928^[29][6], 18 lutego 1939^[30])
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[6]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[6]
• Odznaka Sztabu Generalnego
• Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych^[4]

Zobacz też

• Znani absolwenci c. i k. Gimnazjum w Wadowicach

Przypisy

Bibliografia

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Warszawa: Komenda Legionów Polskich, 1917, s. 10.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 r.), Sztab Główny WP, Warszawa 1931, s. 4.
• Encyklopedia Wojskowa. Otton Laskowski (red.). T. II: Cuszima - Garibaldyści. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1932.
• Jerzy Kirchmayer: Pamiętniki. Wyd. III. Warszawa: Książka i Wiedza, 1975.
• Marian Romeyko: Przed i po maju. Wyd. III. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1983. ISBN 83-11-06884-4.
• Marian Porwit: Spojrzenia poprzez moje życie. Wyd. I. Warszawa: Towarzystwo Miłośników Ziemi Wadowickiej, 1986, s. 321–322, 351. ISBN 83-07-01535-9.
• Stefan Rowecki: Wspomnienia i notatki autobiograficzne (1906–1939). Wyd. III. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1988. ISBN 83-07-01547-2.
• Gustaw Studnicki: Pierwsza wśród równych, Dzieje Gimnazjum i Liceum w Wadowicach. Wadowice: Towarzystwo Miłośników Ziemi Wadowickiej, 1991, s. 321–322, 351. ISSN 0239-9571. OCLC 297664816.
• Tadeusz Böhm: Z dziejów naczelnych władz wojskowych II Rzeczypospolitej. Organizacja i kompetencje Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08368-1.
• Regina Czarnecka, Organizacja Sztabu Generalnego WP (Naczelnego Dowództwa WP) w latach 1918–1921, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej Nr 26 z 2003.