Józef (patriarcha serbski)

Józef

Josif

Ilija Rajačić
Patriarcha serbski, metropolita karłowicki
Kraj działania	Austria
Data i miejsce urodzenia	20 lipca 1785 Lučani
Data i miejsce śmierci	1 grudnia 1861 Sremski Karlovci
Patriarcha serbski
Okres sprawowania	1848–1861
Metropolita karłowicki
Okres sprawowania	1842–1861
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Serbski Kościół Prawosławny
Inkardynacja	Metropolia karłowicka
Śluby zakonne	10 kwietnia 1810
Diakonat	1810
Prezbiterat	1810
Chirotonia biskupia	24 czerwca 1829
Wybór patriarchy	1848

Józef, imię świeckie Ilija Rajačić (ur. 20 lipca 1785 w Lučanach, zm. 1 grudnia 1861 w Sremskich Karlovcach) – serbski biskup prawosławny i działacz narodowy, metropolita karłowicki w latach 1842–1848 i patriarcha serbski (karłowicki) w latach 1848–1861.

Życiorys

Wczesna działalność

Był synem kapłana prawosławnego Luki Rajačicia i jego małżonki Vasiliji. Edukację na poziomie podstawowym odebrał w szkole niemieckiej, następnie uczył się w Zagrzebiu, Sremskich Karlovcach i w kolegium pijarskim w Szegedynie, gdzie ukończył I i II klasę filozofii. Następnie wyjechał na studia do Wiednia, gdzie nauczył się łaciny; nigdy jednak nie uzyskał dyplomu studiów uniwersyteckich. W 1809 przerwał naukę, by ochotniczo zaciągnąć się do wojska, brał udział w nieudanej obronie Wiednia w wojnie Napoleona przeciwko V koalicji^[1].

10 kwietnia 1810 złożył wieczyste śluby mnisze w monasterze Gomirje. W tymże klasztorze został wyświęcony na hierodiakona, a następnie na hieromnicha. 20 grudnia 1811 otrzymał godność archimandryty. 24 czerwca 1829 w soborze św. Mikołaja w Sremskich Karlovcach został wyświęcony na biskupa dalmackiego; głównym konsekratorem podczas ceremonii był metropolita karłowicki Stefan^[1].

Biskup

Jedną z pierwszych decyzji Józefa jako biskupa dalmackiego było otwarcie szkoły duchownej w Szybeniku. Biskup szybko znalazł się w konflikcie z miejscowymi władzami. Józef otwarcie protestował przeciwko nakłanianiu prawosławnych do przechodzenia na katolicyzm w obrządku bizantyńskim, szczególnie ostro zareagował, gdy unię przyjęło dwóch podległych mu kapłanów. W rezultacie władze austriackie zdecydowały o przeniesieniu go na katedrę vršacką. Postawa Józefa zwróciła na niego uwagę metropolity karłowickiego Stefana^[1].

Na nowej katedrze hierarcha rozpoczął budowę serbskiego gimnazjum, osobiście przekazując na ten cel 3600 forintów^[1].

Metropolita karłowicki

W 1842 na soborze duchowieństwa i świeckich Serbów w Austrii został wybrany na nowego metropolitę karłowickiego. Ponieważ uczestnicy soboru nie byli w stanie jednomyślnie wskazać jednego kandydata, o wyborze biskupa Józefa zdecydował uczestniczący w obradach komisarz cesarski (zgodnie z regulaminem narzuconym metropolii karłowickiej w 1779)^[2]. Chociaż Józef w poprzednich latach dążył do awansu w hierarchii cerkiewnej, był niezadowolony z faktu, że jego elekcja miała miejsce w takich okolicznościach. W momencie obejmowania przez niego urzędu metropolity karłowickiego stosunki między Serbami a Węgrami w Austrii były bardzo napięte. Metropolita starał się uzyskać poparcie cesarza na rzecz otwarcia seminarium duchownego dla prawosławnych Serbów, wzniesienia gimnazjów w Nowym Sadzie i Sremskich Karlovcach oraz wsparcia szkół nauczycielskich. Ostatecznie udało mu się jedynie uzyskać zgodę na otwarcie drukarni przy rezydencji metropolitalnej^[1].

Zgromadzenie majowe pod przywództwem Józefa ogłasza powstanie Województwa Serbskiego

W czasie Wiosny Ludów metropolita karłowicki poparł serbski ruch narodowy, w imieniu duchowieństwa prawosławnego oznajmił: „Będziemy z narodem [ludem], cokolwiek da Bóg”. Na 1 maja 1848 zwołał do Sremskich Karlovców sobór duchowieństwa i świeckich, który miał sformułować jednolity program polityczny Serbów, wśród których panowały znaczne różnice zdań co do celów wystąpienia. Starsze pokolenie domagało się bowiem jedynie autonomii w ramach monarchii habsburskiej i pełnego równouprawnienia Serbów, młodsze żądało niepodległego państwa, w którym znalazłyby się wszystkie ziemie zamieszkiwane przez Serbów, chłopi oczekiwali poprawy swojej sytuacji społecznej. Zjazd w Sremskich Karlovcach kontynuował prace mimo żądań Węgrów, którzy domagali się jego przerwania. Serbowie w Austrii zyskali natomiast pomoc ze strony Księstwa Serbii^[1].

Zgromadzenie Serbów, nazwane następnie majowym, obwołało metropolitę Józefa patriarchą serbskim. Decyzję tę uznał cesarz Austrii Franciszek Józef I manifestem z 15 grudnia 1848^[1]. Ogłosiło również powstanie autonomicznego Województwa Serbskiego obejmującego Wojwodinę.

Patriarcha karłowicki

Józef kontynuował działania na rzecz wspierania oświaty i emancypacji Serbów. Do 1854 bezowocnie starał się o zgodę cesarza na otwarcie w Sremskich Karlovcach uniwersytetu^[1]. Wielokrotnie udawał się do Wiednia, by na dworze cesarskim bronić interesów Serbów. Nie miał jednak w kręgach dworskich większych wpływów i jego interwencje wielokrotnie kończyły się niepowodzeniem. W 1860 nie zdołał przeciwdziałać likwidacji Wojwodiny Serbskiej na żądanie Węgrów^[1]. Z większym sukcesem bronił w 1852 niezależności metropolii karłowickiej od władz państwowych. Nie dopuścił wówczas na obrady Synodu trzech biskupów, którzy otrzymali swoje nominacje nie od soboru, ale wprost od cesarza^[1].

Zmarł w 1861 podczas obrad kolejnego serbskiego soboru. Został pochowany w katedralnym soborze w Sremskich Karlovcach^[1].

Przypisy