Józef Andrzej Gierowski

Józef Andrzej Gierowski

Józef Gierowski w 1981
Data i miejsce urodzenia	19 marca 1922 Częstochowa
Data i miejsce śmierci	17 lutego 2006 Kraków
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia nowożytna
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Profesura	1958
Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
Okres spraw.	1981–1987
Poprzednik	Mieczysław Hess
Następca	Aleksander Koj
Odznaczenia

Józef Andrzej Gierowski (ur. 19 marca 1922 w Częstochowie, zm. 17 lutego 2006 w Krakowie) – polski historyk, profesor nauk historycznych o specjalności historia nowożytna^[1], rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, poseł na Sejm PRL IX kadencji.

Życiorys

Syn Józefa^[2], lekarza, brat Stefana Gierowskiego, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

W latach II wojny światowej żołnierz Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej. Był kierownikiem referatu informacyjnego VI Wydziału Okręgu Kielecko-Radomskiego, wydawcą i redaktorem pisma „Prawda Polska”. W styczniu 1945 został mianowany porucznikiem AK. W tym czasie studiował również na tajnych kompletach Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był uczniem prof. Władysława Konopczyńskiego.

Studia ukończył w 1946^[1][3]. W tym samym roku rozpoczął pracę naukową na Uniwersytecie Wrocławskim (w latach 1954–1955 był prodziekanem, w latach 1964–1965 dziekanem Wydziału Filozoficzno-Historycznego, a w latach 1958–1961 prorektorem)^[4], zostając równocześnie członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego. Stopień doktora uzyskał w 1947^[3], stopień profesora nadzwyczajnego w 1958^[1], a profesorem zwyczajnym został w 1970^[3]. W latach 1953–1968 był kierownikiem Instytutu Historii PAN w Krakowie, a następnie w latach 1977–1981 kierował Zakładem Historii Śląska PAN.

W 1965 przeniósł się do Krakowa na Uniwersytet Jagielloński^[3], obejmując kierownictwo Katedry Historii Polski XVI–XVIII wieku. Kierował następnie Zakładem Historii Nowożytnej Powszechnej. W latach 1967–1972 był dyrektorem Instytutu Historii UJ. W 1981 został wybrany, w pierwszych od dziesięcioleci demokratycznych wyborach, na rektora UJ. Uniwersytetem jako rektor kierował do 1987. Po wprowadzeniu stanu wojennego udało mu się szybko doprowadzić do uwolnienia internowanych pracowników i studentów UJ (przed końcem 1981). W 1983 wręczył papieżowi Janowi Pawłowi II doktorat honoris causa UJ. W 1984 powołał komisję, która, chociaż pomysł wówczas wydawał się nierealny, rozpoczęła cały proces budowy nowego kampusu UJ (prace kontynuowali później jego następcy: prof. Aleksander Koj, prof. Andrzej Pelczar, a do końca doprowadził prof. Franciszek Ziejka). Jako rektor i poseł na Sejm w latach 1985–1989 prof. Józef Andrzej Gierowski walczył o jak najszerszą autonomię szkół wyższych. W latach 1986–1989 był również członkiem Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa oraz Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego.

W 1986 założył na UJ pierwszy w Polsce Międzywydziałowy Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce podniesiony później do rangi Katedry Judaistyki. W 1989 został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. 27 marca 1990 został wybrany dyrektorem Wydziału II Filozoficzno-Historycznego PAU. W latach 1991–1995 wchodził w skład Rady do spraw stosunków polsko-żydowskich przy Prezydencie RP. W 1993 został przewodniczącym Rady Fundacji Judaica. Od tego samego roku uczestniczył w pracach Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[5].

Odznaczenia i nagrody

Odznaczony, m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1954)^[6], Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955)^[7], Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1976), Krzyżem Komandorskim (Commendatore) Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (1986), Krzyżem Armii Krajowej (1994), Medalem „Zasłużony dla Tolerancji” (1999), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1999)^[2], Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski^[8] oraz nagrodą Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa (grudzień 2005).

Doktoraty honoris causa

• W 1983 został doktorem honoris causa Uppsala Universitet (Szwecja).
• 18 maja 1986 został doktorem honoris causa University of Connecticut (USA).
• 8 maja 1992 został doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego (Polska).
• W 1987 po 50 latach od uzyskania tytułu doktora Uniwersytet Jagielloński odnowił mu jego doktorat, co jest równoznaczne z nadaniem doktoratu honoris causa.

Prace naukowe

Profesor Józef Andrzej Gierowski jest autorem 380 prac naukowych i publikacji, w tym kilku książek o charakterze monograficznym:

• Między saskim absolutyzmem, a złotą wolnością z 1953^[3]
• Sejmik Generalny Księstwa Mazowieckiego^[3]
• Dzieje Wrocławia 1618–1741^[3]
• W cieniu Ligi Północnej z 1971^[3]
• Kartki z rodowodu biedoty wiejskiej^[3]
• Traktat przyjaźni Polski z Francją w 1714 r. z 1965
• Historia Włoch z 1986
• Rzeczpospolita w dobie złotej wolności (1648–1763) – 5 tom Wielkiej Historii Polski (wydanie 10 tomowe)
• Historia Polski t. II 1505–1764 i t. III 1764–1864 – praca ta w czterech tomach została napisana wspólnie z profesorami: Jerzym Wyrozumskim (Historia Polski do 1505 r. t. I) i Józefem Buszką (tom IV). Pierwsze wydanie ukazało się w 1978^[3]

Przypisy

Bibliografia

• Wspomnienia profesora Andrzeja Gierowskiego w archiwum Pamięć Uniwersytetu – Oddział Dokumentacji Audiowizualnej Archiwum UJ – Kronika Filmowa UJ
• Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo PWN, Kraków 2000
• Marian Nowy, Wspomnienie o prof. Józefie A. Gierowskim Rzeczpospolita i Uniwersytet, artykuł w „Dzienniku Polskim” z 24 lutego 2006
• Lesław Peters, Historia była mu busolą, artykuł w miesięczniku „Kraków” nr 17 z marca 2006
• Krystyn Matwijowski, Po śmierci prof. Józefa Gierowskiego (1922–2006). Przyjaciel Wrocławia