Józef Baum

Józef Baum

Data i miejsce urodzenia	12 października 1821 Kopytówka
Data i miejsce śmierci	11 marca 1883 Wiedeń
Członek Rady Powiatu w Wadowicach
Okres	od 1867 do 1883
prezes Wydziału Powiatowego w Wadowicach
Okres	od 1867 do 1883
Poseł na Sejm Krajowy Galicji kadencja I, III, IV
Okres	od 15 kwietnia 1861 – 15 stycznia 1865 do 20 sierpnia 1870 – 21 października 1882
poseł do Rady Państwa kadencja V, VI
Okres	od 4 listopada 1873 do 11 marca 1883
Następca	Ignacy Zapałowicz

Józef Baum von Appelshofen baron (ur. 12 października 1821 w Kopytówce, zm. w 11 marca 1883 w Wiedniu) – ziemianin, polityk i poseł na galicyjski Sejm Krajowy i do austriackiej Rady Państwa.

Życiorys

Ukończył gimnazjum w Nowym Sączu oraz Akademię Wojskową w Wiedniu^[1]. Następnie służył jako oficer w armii austro-węgierskiej, od 1837 jako kadet a od 1844 jako podporucznik^[2]. Po odziedziczeniu dóbr Kopytówka i Brzezinki w okolicach Zatora w 1844 zrezygnował z kariery wojskowej^[1]. Swoje majątki wkrótce doprowadził do dobrego stanu zyskując opinię dobrego gospodarza.Pod koniec XIX w. w skład dóbr Baumów z Kopytówki wchodziły m.in. cegielnia, folwark, karczma oraz gorzelnia. Gospodarstwo rolne składało się w sumie z niespełna 286 mórg, z czego 182 morgi stanowiły ziemie uprawne, 11 mórg łąki, 12 mórg pastwiska oraz 72 morgi lasu^[3]. W Kopytówce prowadził także hodowlę koni arabskich^[4]. Cieszył się także zaufaniem okolicznych chłopów^[3]. Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XIX w. przebudował w stylu neogotyckim wg projektu Filipa Pokutyńskiego dwór w Kopytówce^[5]. Aleksander Wybranowski w swych wspomnieniach tak scharakteryzował postać Bauma: gleba, glinka urodzajna, gospodarstwo wzorowe, pałac razem z bardzo pięknemi murowanemi budynkami i ogrodem zbudował i założył Józef Baum, człowiek pełnego gustu i wielkiego w całym powiecie wadowickim u ludu zaufania, a może powiem i miłości, jakiej doznawał jako prezes rady powiatowej i jako poseł z mniejszej własności do sejmu, tudzież do rady państwa, kilkakrotnie przez samych chłopów wybierany [- -] Po ożenieniu się z panną Duninówną, siostrą Teodora i Tytusa, osiadłszy w Kopytówce, oddał się pracy i swoje późniejsze szerokie wykształcenie sobie zawdzięczał. Był na pozór skromny, a mimo to wielki wpływ wywierał swoim rozumem i powagą w życiu prywatnym i publicznem^[6].

Po wybuchu powstania styczniowego został w początkach 1863 członkiem Komitetu Obywatelskiego Galicji Zachodniej w Krakowie oraz organizatorem oddziałów wysyłanych za kordon do Królestwa Polskiego^[1]. Od lipca 1863 r. Józef Baum sprawował funkcję dyrektora Wydziału Wojskowego w Radzie Prowincjonalnej Galicji Zachodniej^[7]. Aresztowany w sierpniu 1863 i przewieziony do lwowskiego więzienia w dawnym klasztorze karmelitów. W czerwcu 1864 sąd wojenny uwolnił go z braku dowodów winy^[1].

Był członkiem Rady Powiatowej i prezesem Wydziału Powiatowego w Wadowicach (1867-1883)^[2]. Zaangażowany na rzecz rozwoju Wadowic, działał na rzecz powstania w tym mieście czteroklasowego gimnazjum humanistycznego z polskim językiem wykładowym (1866) a następnie rozwoju tej placówki. Jego staraniem m.in. wybudowano w 1874 nowy budynek gimnazjum^[3]. Dzięki jego energii powstał także Sąd Obwodowy w Wadowicach (1876)^[3]. Działał także na rzecz przeprowadzenia przez miasto linii kolejowych: Bielsko – Kraków oraz Trzebinia – Skawce^[3]. Jako pierwszy w Galicji założył najpierw Powiatową Kasę Oszczędności w Wadowicach a następnie w całym powiecie gminne kasy oszczędności^[1]. Tuż przed śmiercią Józef Baum był zaangażowany we wspieranie władz miejskich w staraniach o włączenie Wadowic do grona większych miast galicyjskich. Starania te ostatecznie zostały uwieńczone sukcesem w 1899, gdy na mocy ustawy państwowej Wadowice uznano za jedno z trzydziestu tzw. ważniejszych miast Galicji^[3]. Od 1876 do 1883 pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie^[8].

Grobowiec Baumów przed kościołem w Marcyporębie

Poseł do Sejmu Krajowego Galicji I kadencji (15 kwietnia 1861 - 15 stycznia 1865), III kadencji (20 sierpnia 1870 - 26 kwietnia 1876) i IV kadencji (8 sierpnia 1877 - 21 października 1882)^[9][10]. Wybierany w kurii IV (gmin wiejskich), z okręgu wyborczego nr 71 Wadowice-Kalwaria^[9]. W I kadencji Sejmu 15 stycznia 1865 zrezygnował, na jego miejsce 30 listopada 1865 wybrano Ludwika Kapiszewskiego^[9].

Poseł do Rady Państwa V kadencji (4 listopada 1873 - 22 maja 1879) i VI kadencji (7 października 1879 - 11 marca 1883), wybierany w kurii IV (gmin wiejskich) w okręgu wyborczym nr 3 (Wadowice-Andrychów-Kalwaria-Myślenice-Jordanów-Maków)^[11]. Po jego śmierci jego mandat po wyborach uzupełniających objął 4 grudnia 1883 Ignacy Zapałowicz^[11]. W parlamencie należał do grupy posłów konserwatywnych (stańczyków) Koła Polskiego w Wiedniu, w latach 1873-1883 była wiceprezesem Koła^[2].Ściśle współpracował z prezesem Koła Kazimierzem Grocholskim i ministrem skarbu Julianem Dunajewskim^[1]. Mimo że z przekonań konserwatysta, w Kole był rzecznikiem współpracy z kręgami liberalnymi. Był zagorzałym zwolennikiem wieloletniego ministra do spraw Galicji – Floriana Ziemiałkowskiego^[3].

Ciężko chory na serce, umarł nagle w Wiedniu^[12]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu parafialnym przy kościele św. Marcina w Marcyporębie^[1].

Wyróżnienia

W 1877 postawiono pomnik z popiersiem Józefa Bauma (dziś nieistniejący) w Wadowicach przed gmachem Sądu Obwodowego^[3].

Dwór w Kopytówce (stan obecny)

Rodzina

Pochodził z ziemiańskiej rodziny, która przybyła w XVIII wieku z Augustem II do Polski^[13]. Był synem starosty bocheńskiego Antoniego (1763-1829) i jego drugiej żony Heleny z Walczaków (1796-1884). Miał rodzeństwo: siostrę Karolinę (1814-1876) oraz braci: dyplomatę Karola Augusta (1815-1875), urzędnika Heinricha Antona (1817-1907), oficera armii austro-węgierskiej Antona (1819-1888) i ziemianina Ferdynanda (1823-1892). Żonaty był z Walerią Duninówną, z którą miał dwoje dzieci, zmarłych w dzieciństwie syna Wiktoria Józefa (1845-1846) i córkę Józefę (1854-1854)^[3][14].

Przypisy

Bibliografia

• Konrad Meus: Ojcowie założyciele nowoczesnych Wadowic cz. 1 : Józef baron Baum Ritter von Appelshofen (1821-1883), "Wadoviana : przegląd historyczno-kulturalny" nr 15, 2012, s. 29-55 Bazhum - wersja elektroniczna
• Henryk Wereszycki, Baum Józef von Appelshofen, baron, (1820-1883), Polski Słownik Biograficzny, t. 1 Kraków 1935, s. 364, iPSB wersja elektroniczna