Józef Bogusz (lekarz)

Józef Bogusz
Józef Birkenfeld
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 września 1904
Tarnopol

Data i miejsce śmierci

21 marca 1993
Siegen, Niemcy[1]

Miejsce spoczynku

Cmentarz Rakowicki
w Krakowie[2]

Zawód, zajęcie

chirurg, etyk,
historyk medycyny

Miejsce zamieszkania

Kraków

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński, Akademia Medyczna w Krakowie

Stanowisko

profesor nadzwyczajny, kierownik I Katedry i Kliniki Chirurgicznej UJ i AM

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Warszawski Krzyż Powstańczy Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RFN
Józef Bogusz z żoną Janiną i wnuczkiem, 1975 r.

Józef Bogusz (ur. 11 września 1904 w Tarnopolu jako Józef Birkenfeld, zm. 21 marca 1993 w Siegen[1], Niemcy) – polski chirurg, etyk, historyk medycyny, profesor nadzwyczajny Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, współzałożyciel „Zeszytów Oświęcimskich”, dwukrotnie zgłoszonych do Pokojowej Nagrody Nobla przez Senat RP[3], współautor „Zasad Etyczno-Deontologicznych Polskiego Towarzystwa Lekarskiego[3][4][5][6].

Życiorys

Urodził się w żydowskiej rodzinie lekarskiej, jako syn Karola Birkenfelda i Gustawy z domu Goldberg. Studia medyczne skończył w 1928 na Wydziale Lekarskim UJ, po czym rozpoczął pracę w Klinice Chirurgicznej tego Wydziału, początkowo pod kierunkiem prof. Maksymiliana Rutkowskiego, a później – Jana Glatzla[6].

W czasie II wojny światowej przebywał w Warszawie. Pracował na oddziale neurochirurgii Szpitala im. Dzieciątka Jezus i prowadził przychodnię chirurgiczną. Za udział w powstaniu warszawskim otrzymał Warszawski Krzyż Powstańczy. Po wojnie wrócił do Akademii Medycznej w Krakowie (marzec 1945 r.), gdzie pracował na stanowisku kierownika I Katedry i Kliniki Chirurgicznej UJ. W roku 1953 został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Pełnił funkcję wiceprezesa, a w latach 1966–1968 prezesa Zarządu Głównego Towarzystwa Chirurgów Polskich. Był członkiem wielu polskich i zagranicznych towarzystw naukowych. W latach 1960 i 1970 Rada Wydziału Lekarskiego występowała z wnioskiem o nadanie tytułu profesora zwyczajnego, którego jednak nie przyznano. Przeszedł na emeryturę w roku 1974[6]. Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (pas 14, rząd zach.).

Grób prof. Józefa Bogusza na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Zakres działalności naukowej

Był kontynuatorem krakowskiej szkoły chirurgów tarczycy. Interesował się też m.in. chirurgią żołądka, jelit i dróg żółciowych oraz zagadnieniami chirurgii wieku podeszłego. Dzięki udoskonaleniom techniki operacji zmniejszył w klinice śmiertelność w operacjach nadczynnego wola z poziomu 5,3% w latach 50. XX w. do poziomu 0,8% w końcu lat 60. Był w Polsce jednym z pionierów chirurgicznego leczenia nowotworów przełyku i wpustu żołądka, skutecznie wdrażał techniki zakładania sztucznego odbytu i rozwiązywał psychologiczne problemy operowanych chorych. Jedną z jego pasji była historia chirurgii[6].

Publikacje

Jest autorem kilku podręczników akademickich oraz ponad dwustu prac naukowych, publikowanych w kraju i zagranicą[6]. Część prac dotyczyła historii polskiej chirurgii i problemów deontologii, m.in.:

  • „Lekarz i jego chorzy”[7],
  • „W służbie zdrowia i życia ludzkiego”[8],
  • „Profesorowie Wydziału Lekarskiego UJ jako uczeni i żołnierze ruchu oporu”[9],
  • „Sylwetki chirurgów polskich”[10],
  • „Zarys dziejów chirurgii polskiej”[11]

Inicjatorem wydania tej książki była Komisja Historyczna Towarzystwa Chirurgów Polskich. We wprowadzeniu napisano, że jest ona[11]:

…poświęcona pamięci nie tylko tych wielkich, których nazwiska są powszechnie znane i cenione, lecz w równej mierze bezimiennej rzeszy chirurgów, których praca i działanie nie zostały utrwalone w pisanych przekazach. Pisano tę książkę również z myślą o młodszych kolegach, którzy powinni poznać swój rodowód, a także o tych, którzy zapatrzeni w nowoczesną technikę skłonni są uważać, że przed nimi nie było nic. Powinni oni wiedzieć, że szanując historię zasłużą, być może, i na jej szacunek.

Józef Bogusz pisał lub redagował opracowania kierowane do pielęgniarek, np.:

  • „Chirurgia dla pielęgniarek”[12],
  • „Encyklopedia dla pielęgniarek”[13]

Wyróżniane są jego zasługi jako współzałożyciela i naczelnego redaktora „Zeszytów Oświęcimskich” Przeglądu Lekarskiego, które poświęcono skrupulatnemu dokumentowaniu wydarzeń II wojny światowej, a równocześnie poszukiwaniu dróg zbliżenia narodów – polskiego i niemieckiego[6].

Odznaczenia[6]

Upamiętnienie

Tablica na budynku na Osiedlu Strusia 14 w Krakowie przy ulicy noszącej imię Józefa Bogusza, upamiętniająca lekarza, ufundowana przez Towarzystwo Lekarskie Krakowskie z okazji 115. rocznicy urodzin

Z okazji 100-lecia urodzin Józefa Bogusza 17 marca 2007 zorganizowano w UJ uroczystą sesję naukową. Organizatorami były: Towarzystwo Lekarskie Krakowskie, Towarzystwo Chirurgów Polskich – oddział w Krakowie, Komisja Nauk Medycznych PAN – oddział w Krakowie, Katedra Psychiatrii CM UJ, Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem. Wygłoszono liczne referaty na temat dorobku i myśli Profesora. Wręczono pamiątkowe medale, wybite z okazji 100-lecia. W sesji – poza przedstawicielami krajowej chirurgii – uczestniczyła konsul generalny Federalnej Republiki Niemiec, dr Marlen Klingler (z referatem nt. zasług dla polskiego-niemieckiego pojednania). Prof. Marian Barczyński powiedział m.in.[6]:

Wspominamy człowieka, który swoją działalnością naukową i organizacyjną przyczynił się znacząco do rozwoju chirurgii w naszym kraju i dobrze zasłużył się nauce polskiej i całej społeczności lekarskiej. Doświadczenie, wielkie poczucie obowiązku i odpowiedzialności, dbałość o pacjenta, kultura, takt, a także urok osobisty zjednały prof. Józefowi Boguszowi ogólny szacunek. Jego życie – wyjątkowo bogate, twórcze i pełne wielkich pasji – jedną z nich była również muzyka, którą kochał i rozumiał, gdyż sam grał na fortepianie – stanowi piękną kartę w historii polskiej medycyny.

Wspominano m.in. zdanie profesora[6]:

Nie zajmowałem się medycyną i nie leczyłem ludzi chorych po to, aby żyć, ale żyłem po to, aby zajmować się medycyną i aby leczyć ludzi.

W Krakowie upamiętniając Józefa Bogusza jego imieniem nazwano ulicę na Osiedlu Strusia, w Bieńczycach. W 2019 roku na budynku przy tejże ulicy wmurowano tablicę upamiętniającą profesora, ufundowaną przez Towarzystwo Lekarskie Krakowskie w 115. rocznicę urodzin.

Przypisy

  1. a b Auszug aus dem Todesregister, Standesamt Siegen Nr 427/1993
  2. Lista Pamięci UJ. www.uj.edu.pl. [dostęp 2016-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-01)]. (pol.).
  3. a b Zdzisław Jan Ryn: W 66. rocznicę wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau. [w:] Alma Mater Nr 133 [on-line]. www2.almamater.uj.edu.pl. s. 53–55. [dostęp 2012-06-01]. (pol.).
  4. Współpraca Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego I Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie z lekarzami z zagranicy, szczególnie pochodzenia polskiego. www.tlk.cm-uj.krakow. [dostęp 2012-06-02]. (pol.).
  5. Prof. Józef Bogusz (1904–1993), Uniwersytet Jagielloński. Lista pamięci, www.uj.edu.pl, data dostępu: 2012-06-01
  6. a b c d e f g h i Rita Pagacz-Moczarska: Życie pełne pasji. [w:] Alma Mater Nr 60/2004 [on-line]. www3.uj.edu.pl. [dostęp 2014-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-10)]. (pol.).
  7. Józef Bogusz: Lekarz i jego chorzy. Wydawnictwo Literackie 1979 r., wyd. 2. PZWL 1984 r..
  8. Zdzisław Gajda, Józef Bogusz: Chirurgia w dobie zaborów > Kraków. W: W służbie zdrowia i życia ludzkiego. s. 79–130.
  9. Julian Aleksandrowicz, Józef Bogusz, Bronisław Mach, Zdzisław Marek: Profesorowie Wydziału Lekarskiego UJ jako uczeni i żołnierze ruchu oporu. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ISBN 83-04-00943-9.
  10. Witold Rudowski, Józef Bogusz: Sylwetki chirurgów polskich. Polska Akademia Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ISBN 83-04-01253-7.
  11. a b Józef Bogusz, Krzysztof Brożek, Tadeusz Brzeziński, Zdzisław Gajda, Roman T. Góral, Andrzej Karwowski, Andrzej Kortas, Roman K. Meissner, Wojciech Noszczyk, Teresa Ostrowska, Witold J. Rudowski, Eugeniusz Sieńkowski, Stanisław Szyszko, Andrzej Śródka, Wanda Wojtkiewicz-Rok. Przedmowa – Aleksander Gieysztor; Posłowie – Jan Nielubowicz: Zarys dziejów chirurgii polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
  12. Józef Bogusz: Chirurgia dla pielęgniarek. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1964.
  13. red. Józef Bogusz: Encyklopedia dla pielęgniarek. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1990. ISBN 83-200-1191-4.Sprawdź autora:1.

Media użyte na tej stronie

POL Warszawski Krzyż Powstańczy BAR.svg
Baretka: Warszawski Krzyż Powstańczy
OsiedleStrusia14-UlicaJózefaBogusza-TablicaUpamiętniającaJózefaBogusza-POL, Kraków.jpg
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Osiedle Strusia 14, Ulica Józefa Bogusza - tablica upamiętniająca Józefa Bogusza wmurowana w elewację budynku przy ulicy nazwanej jego imieniem na Osiedlu Strusia, w Bieńczycach w 115. rocznicę urodzin, ufundowana przez Towarzystwo Lekarskie Krakowskie. Kraków, 2019.
Józef Bogusz, lekarz2.jpg
Autor: Józef Bogusz, Licencja: CC BY 3.0
Józef Bogusz, lekarz
Józef Bogusz, lekarz.jpg
Autor: Józef Bogusz, Licencja: CC BY 3.0
Józef Bogusz, lekarz
Grób prof. Józefa Bogusza.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób prof. Józefa Bogusza na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie