Józef Czechowicz (fotograf)

Józef Czechowicz
ilustracja
Data urodzenia

2 marca 1818

Data i miejsce śmierci

1 stycznia 1888
Wilno

Zawód, zajęcie

fotograf

Józef Czechowicz, kościół św. Józefa w Wilnie w trakcie burzenia, 1877

Józef Czechowicz, lit. Juozapas Čechavičius (ur. 2 marca 1818 w guberni witebskiej[1], zm. 1 stycznia 1888 w Wilnie) – polski fotograf znany głównie jako autor widoków Wilna.

Życiorys

Prawdopodobnie pochodził z lubelskiej gałęzi rodziny Lachowickich-Czechowiczów. W Wilnie ukończył szkołę średnią i podjął pracę jako urzędnik miejski. Studia w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie rozpoczął późno, prawdopodobnie mając 40 lat, studiując malarstwo u Jana Kaniewskiego[2].

Do Wilna przybył w kwietniu 1865, a 12 marca następnego roku otrzymał od gubernatora generalnego zezwolenie na prowadzenie działalności fotograficznej[3]. Obejmowało ono zgodę na " „wykonywanie zdjęć maszyn przemysłowych oraz typów narodowych”poza studiem na terenie całego północno-zachodniego kraju (...) pod warunkiem, że powiadomiony o tym będzie każdorazowo miejscowy gubernator i powiatowy komendant wojskowy"[4]. Dlatego o wydaniu zezwolenia równocześnie powiadomiono gubernatorów w Mohylewie, Grodnie, Mińsku, Witebsku i Wilnie[4]. Pozwolono Czechowiczowi otworzyć zakład we własnym domu przy ulicy Botanicznej niedaleko wejścia do Ogrodu Botanicznego[4]. W latach 1872-1874 zawiesił działalność swojego zakładu, który wynajął firmie fotograficznej W.A. Straussa i J. Brzozowskiego[4]. Sam poświęcił się wykonywaniu zdjęć Wilna. To wówczas powstała większość widoków tego miasta jego autorstwa[5]. Po uzyskaniu zgody gubernatora otworzył ponownie zakład w kwietniu 1876 roku[4].

Zmarł 1 stycznia 1888 roku[6] i został pochowany na cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie[7].

Zakład fotograficzny odziedziczyła Anna z Bolcewiczów (1845-1923), z którą był związany przez lata. Czechowicz miał z nią 2 synów: Antoniego (ok. 1882-1915) i Juliana (ok. 1885-1945)[8]. Wychowywał też dwójkę dzieci ze wcześniejszego związku Anny: Reginę (1876-1890) i Maurycego (ok. 1877-1897) De Rothe (de Rotte)[8].

Po ślubie z malarzem Wincentym Ślendzińskim (1837-1909) pod nazwiskiem Ślendzińska kontynuowała działalność zakładu, wykorzystując negatywy Czechowicza. Ich synem był malarz Ludomir Sleńdziński (1889-1980).

Ojciec wileńskiej fotografii

Czechowicz sprowadzał nowoczesny sprzęt i materiały fotograficzne z Londynu[9]. Kupił aparat do fotografowania widoków w plenerze i wyposażenie ciemni[9]. W Wilnie jego studio, które specjalizowało się w wykonywaniu zdjęć portretowych było dziewiątym zakładem istniejącym w tym okresie[4]. Czechowicz jednak najwięcej czasu poświęcał na fotografowanie krajobrazów Wilna[9]. Do fotografowania używał wykonanego na jego zamówienie obiektywu szerokokątnego i kamery na płyty szklane[10]. Jako jeden z pierwszych, używał dużych szklanych płytek o wym. 24 x 30 cm[10].

Józef Czechowicz pozostawił około 200 zdjęć Wilna[10]. Jego zdjęcia nie były tylko fotografiami. Miały wartość dokumentalną i artystyczną. Pokazywał na nich nie tylko budynki, ale wykonywał również ogólne plenery miasta. Cechą charakterystyczną jego zdjęć jest "przedstawienie obiektu ukazanego frontalnie z wysoko umieszczoną linią horyzontu"[11]. Dzięki temu budynki nabierają "majestatyczności, a nawet dramatyczności" co pokazują zdjęcia katedry wileńskiej, kościoła św. Jakuba i Filipa na Łukiszkach, kościoła św. Anny i Bernardynów i inne[12].

Czechowicz pozostawił nam również zdjęcia wnętrz kościelnych. Mają one duże znaczenie historyczne. Do unikatowych należą wnętrza kościoła św. Michała, czy zdjęcia ruin (zburzonego kościoła św. Józefa, wileńskiego zamku i zamku w Trokach)[12]. Wśród zachowanych zdjęć są również te pokazujące ulice, na niektórych pojawiają się sylwetki ludzi lub ich cienie (co wynikała z długiego okresu naświetlania)[12]. Był pierwszym fotografem w Wilnie, który wykonał zdjęcia peryferyjnych dzielnic miasta i mieszkających tam ludzi[12].

Zbiory klisz i zdjęć

Litewskie Muzeum Narodowe ma w swoich zbiorach 327 oryginałów zdjęć oraz ponad 150 szklanych klisz[13]. Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Wilnie posiada ponad 200 oryginalnych odbitek zdjęć oraz 90 szklanych negatywów[14]. 29 oryginalnych szklanych klisz, które zakupiono w 1967 roku od Ludomira Sleńdzińskiego posiada w swoich zbiorach Muzeum Narodowe w Warszawie[15]. Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku ma w zbiorach szklaną kliszą z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej[15].

W Petersburgu odkryto kolekcję 50 zdjęć, które w 1874 roku Czechowicz wysłał do Komitetu ds. Cenzury, aby upewnić się, że będą chronione jego prawa autorskie[16]. Zdjęcia zostały opisane przez Czechowicza, a ich wybór pokazuje, które zdjęcia Wilna były dla niego najcenniejsze. Interesujące jest również to, że fotograf chciał chronić swoje prawa do dzieła[16]. W Bibliotece Watykańskiej znajduje się album z widokami Wilna, który w 1888 roku podarowało papieżowi Leonowi XIII wileńskie stowarzyszenie kobiet[14].

Odznaczenia

W 1872 roku Cesarskie Towarzystwo Miłośników Nauk Przyrodniczych, Antropologii i Etnografii przy Cesarskim Uniwersytecie Moskiewskim przyznało Czechowiczowi wielki srebrny medal za „zdjęcia dla kursów oświaty”[7]. 10 lat później w 1882 roku na rosyjskiej wystawie przemysłu i sztuki otrzymał srebrny medal za „zdjęcia budynków i wnętrz”[7]. Prawdopodobnie otrzymał również na XI Wystawie Francuskiego Towarzystwa Fotograficznego w Pałacu Techniki w Paryżu złoty medal oraz dziękczynne odznaczenie od Stolicy Apostolskiej[7].

Nagrobek

Dokładne miejsce pochówku przez lata pozostawało nieznane. W Galerii im. Sleńdzińskich w Białymstoku zachowało się zdjęcie na którym napisano, że został pochowany " przed grobami Ilcewiczów i Miniatowiczów w Wilnie"[17]. Pomogło to w ustaleniu w 2009 roku miejsca pochówku Czechowicza[17]. W 2010 roku został odsłonięty nowy nagrobek[17], który powstał dzięki staraniom polsko-litewskiej Fundacji im. Adama Mickiewicza[18].

Wystawy

  • 1999 - Muzeum Narodowe - wystawa Spojrzenia na Wilno. Fotografia wileńska w latach 1939-1939, na której pokazano m.in. fotografie Czechowicza ze zbiorów Muzeum[19].
  • do listopada 2015 - wystawa przygotowana przez Litewskie Muzeum Narodowe "Wilno na zdjęciach Józefa Czechowicza"[14], na której pokazano posiadane przez muzeum zdjęcia i szklane klisze.
  • listopad 2015 - styczeń 2016 wystawa "Wilno Józefa Czechowicza"[20] w Muzeum Sztuki Vytautasa Kasiulisa[21]. Kuratorem był Dainius Junevičius, badacz historii litewskiej fotografii i pierwszy litewski ambasador w Polsce po odzyskaniu przez to państwo niepodległości[21]. Zaprezentowano na niej nie tylko ponad 150 zdjęć Wilna, ale również zdjęcia z albumu rodzinnego, dokumenty archiwalne, autoportrety i pocztówki[20].

Przypisy

  1. ↑ Datę tę ustalił Dainius Junevičius i opublikował w katalogu wystawy w Litewskim Muzeum Sztuki, 13 listopada 2015 – 31 stycznia 2016: Juozapo Čechavičiaus Vilnius, Vilnius 2016, s. 8. We wcześniejszych opracowaniach podawane bywają lata 1810, 1817 i 1819.
  2. ↑ Hryszko J. R Józef Czechowicz s. 6-7
  3. ↑ Plater-Zyberk M. Spojrzenia na Wilno... s. 13.
  4. ↑ a b c d e f Hryszko J. R. Józef Czechowicz.. s. 10
  5. ↑ Plater-Zyberk M. Spojrzenia na Wilno... s. 15.
  6. ↑ W Wilnie na Litwie, Kuryer Lwowski (Lemberger Courier), 1888-02-16, s.4, anno.onb.ac.at [dostęp 2018-11-05] (pol.).
  7. ↑ a b c d Hryszko J. R Józef Czechowicz... s. 15
  8. ↑ a b Hryszko J. R Józef Czechowicz s. 3
  9. ↑ a b c Hryszko J. R. Józef Czechowicz s. 8
  10. ↑ a b c Hryszko J. R. Józef Czechowicz.. s. 12
  11. ↑ Hryszko J. R. Józef Czechowicz... s. 13
  12. ↑ a b c d Hryszko J. R. Józef Czechowicz s. 12-15
  13. ↑ Dla wilnian zaprezentowano zdjęcia „ojca wileńskiej fotografii” – Józefa Czechowicza [dostęp 2018-11-02] (pol.).
  14. ↑ a b c Wilno na zdjęciach Józefa Czechowicza (FOTO), „Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna” [dostęp 2018-11-02] (pol.).
  15. ↑ a b Hryszko J. R Józef Czechowicz s. 5
  16. ↑ a b VšĮ Tėviškės, Pažymimos žymiojo fotografo Juozapo Čechavičiaus 200-osios metinės, alkas.lt [dostęp 2018-11-05] (lit.).
  17. ↑ a b c Edyta Maksymowicz: Wreszcie nagrobek dla Czechowicza. Wilnoteka, 2010-10-07. [dostęp 2017-10-20].
  18. ↑ Litwa: Odsłonięto nagrobek polskiego mistrza fotografii [dostęp 2018-11-02] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-06].
  19. ↑ Spojrzenia na Wilno. Fotografia wileńska w latach 1939-1939. mhf.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-06)]. Muzeum Fotografii 1999 [Dostęp 2018-11-02]
  20. ↑ a b "Wilno Józefa Czechowicza" na wystawie w Muzeum Sztuki Vytautasa Kasiulisa, wilnoteka.lt [dostęp 2018-11-02] (pol.).
  21. ↑ a b "Musiał zakochać się w Wilnie". Wystawa zdjęć Józefa Czechowicza - Wiadomości Znad Wilii, „Wiadomości Znad Wilii” [dostęp 2018-11-02] (pol.).

Bibliografia

  • Dainius Junevičius, Fotografowie na Litwie 1839-1914, Łódź 2001.
  • Dainius Junevičius, Juozapo Čechavičiaus Vilnius, Vilnius 2016.
  • Małgorzata Plater-Zyberk, Spojrzenia na Wilno. Fotografia wileńska 1839-1939, Warszawa 1999.
  • Hryszko J. R Józef Czechowicz - pierwszy wileński fotograf - pejzażysta Ananke 2002 nr 3 s. 3 - 15

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Józef Czechowicz, photographer (1865).jpg
Юзаф Чаховіч. Аўтапартрэт (1865).
St Joseph Church demolition.jpg
St. Joseph the Betrothed Church in Vilnius being demolished by the tsarist authorities in 1877 to enforce Russification policies.