Józef Czuchra

Józef Czuchra

Orski, Mnich, Bogumił, Podhalanin

porucznik
Data i miejsce urodzenia	4 marca 1911 Białobrzeg
Data i miejsce śmierci	31 marca 1945 Rzeszów
Przebieg służby
Siły zbrojne	Narodowa Organizacja Wojskowa Tajna Organizacja Wojskowa Armia Krajowa
Jednostki	OP-11, Zgrupowanie „Południe”
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa

Józef Czuchra ps. „Orski”, „Mnich”, „Bogumił”, „Podhalanin” (ur. 4 marca 1911 w Białobrzegach, zm. 31 marca 1945 w Rzeszowie) – porucznik czasu wojny, dowódca oddziału partyzanckiego NOW i AK w Rzeszowskiem.

Życiorys

Urodził się 4 marca 1911 w Białobrzegach (od 1926 dzielnica Krosna) jako syn Andrzeja i Stanisławy Kubackiej. Po ukończeniu krośnieńskiej szkoły tkackiej i odbyciu służby wojskowej w latach 1930–1931 w Przemyślu, rozpoczął pracę w fabryce wyrobów lnianych „Lnianka” w Krośnie. Był członkiem ZZ „Praca Polska” i SN. W styczniu 1941 związał się z NOW, lecz wkrótce - pod wpływem swojego przyrodniego brata - przeszedł do Tajnej Organizacji Wojskowej. Od lutego 1943, po scaleniu TOW z AK, stanął na czele oddziału dyspozycyjnego rejonu Kedywu OP-15. Był wówczas trzykrotnie aresztowany przez Gestapo. Brał udział w akcjach likwidacyjnych konfidentów działających na rzecz Niemców, wykonywanych wskutek wydania wyroków przez Wojskowy Sąd Specjalny^[1]. W dniu 28 czerwca 1943 w wyniku konfliktów z dowódcą Kedywu, Zenonem Sobotą, przeszedł ze swoim oddziałem do NOW. Po akcji scaleniowej NOW z AK, został 1 września 1943 dowódcą pierwszego w Inspektoracie AK Jasło oddziału partyzanckiego OP-11. W czasie akcji „Burza” od czerwca 1944 jego oddział wchodził w skład zgrupowania partyzanckiego OP-23 „Południe” (oddział Czuchry zasilił zgrupowanie dwoma plutonami)^[2]. Józef Czucha w stopniu porucznika czasu wojny pełnił funkcję zastępcy dowódcy Zgrupowania „Południe” kpt. Adama Winogrodzkiego^[3]. W wyniku nieporozumień z dowódcą kpt. Winogrodzkim (ich konflikt ujawnił się już wcześniej w 1943^[4]) 9 (na wzgórzu Jawornik) / 11 sierpnia 1944 opuścił zgrupowanie (kpt. Winogrodzki złożył zeznania świadczące o dezercji Czuchry wraz z bronią mimo rozkazu odejścia na zachód^[5]; w tej sprawie wszczęto dochodzenie i przygotowywano akt oskarżenia do Wojskowego Sądu Specjalnego)^[3], a wkrótce potem – po wkroczeniu wojsk sowieckich na ziemie polskie - rozwiązał swój oddział. Poszukiwany przez NKWD i UB, wymknął się 4 listopada 1944 z zorganizowanej na siebie obławy, zabijając kapitana NKWD i ciężko raniąc drugiego enkawudzistę. Powrócił do działalności konspiracyjnej i do wiosny 1945 przeprowadził kilka akcji zbrojnych. W Jaćmierzu schronienia udzielał mu Józef Stachowicz^[6]. Józef Czuchra był żonaty (żona przebywała w Krośnie)^[7].

Władze SN, w dyspozycji którego pozostawał, poleciły mu opuścić teren Podkarpacia. W czasie przygotowań do wyjazdu, został aresztowany 31 marca 1945 r. przez UB w Rzeszowie. Został przewieziony do siedziby WUPB, gdzie w czasie przesłuchania zaatakował oficera śledczego, zabrał mu pistolet, zastrzelił go i wybiegł z gmachu; ranił także jednego ze strażników. Podczas próby ucieczki został zastrzelony przez wartownika. Naocznym świadkiem jego śmierci był aresztowany wspólnie z nim Jan Radożycki ps. „Owczarek”^[8]. W swoich wspomnieniach pt. Aby o nich nie zapomniano Radożycki pochlebnie wyrażał się o „Orskim”, wskazując jego zalety oraz m.in. organizowanie akcji przeciw Niemcom w taki sposób, aby nie skutkowały następnie represjami wobec ludności polskiej (np. dokonywanie działań w przebraniu żołnierzy Wehrmachtu)^[9].

Upamiętnienie Józefa Czuchry na grobie Heleny Czuchry

Józef Czuchra został symbolicznie upamiętniony na grobie Heleny Czuchry (1911–1986) na Cmentarzu Komunalnym w Krośnie^[10].

Przypisy

Bibliografia

• Teodor Gąsiorowski, Andrzej Zagórski: Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niedpodległościowych 1939-1956. T. 11. Kraków: Barbara, 2005, s. 149-150. ISBN 83-921802-1-6.
• Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3.
• Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992.
• Czesław Nowak. VII. Z głębokim żalem zawiadamiamy. „Biuletyn Informacyjno–Historyczny”, s. 36-40, Nr 1/18/1999. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Zarząd Okręgu Krosno. ISSN 1429-0324.