Józef Elsner

Józef Elsner
Ilustracja
Grafika Maksymiliana Fajansa z 1853
Imię i nazwisko

Józef Antoni Franciszek Elsner

Data i miejsce urodzenia

1 czerwca 1769
Grodków

Data i miejsce śmierci

18 kwietnia 1854
Elsnerów

Narodowość

niemiecka

Dziedzina sztuki

muzyka poważna

Epoka

klasycyzm

Ważne dzieła
  • Leszek Biały
  • Król Łokietek
  • msza B-dur
  • msza F-dur
  • Męka Pana Naszego Jezusa Chrystusa
  • Nieszpory do NMP
podpis
Odznaczenia
Order Świętego Stanisława (Królestwo Kongresowe)
Tablica pamiątkowa ku czci Elsnera we Wrocławiu
Tablica upamiętniająca Józefa Elsnera na budynku Zajazdu Dziekanka na warszawskim Krakowskim Przedmieściu, gdzie mieszkał i pracował
Pomnik w Grodkowie

Józef Antoni Franciszek Elsner (niem. Joseph Anton Franz Elsner, niekiedy błędnie[1] Józef Ksawery Elsner, Joseph Anton Xaver Elsner; ur. 1 czerwca 1769 w Grodkowie, zm. 18 kwietnia 1854 w Elsnerowie) – polski kompozytor pochodzenia niemieckiego, pedagog, działacz kultury muzycznej i teoretyk muzyki; nauczyciel Fryderyka Chopina.

Życie

Wczesne lata

Urodził się 1 czerwca 1769[2][3] w Grodkowie, w domu obok Bramy Lewińskiej. Jego matka Anna Barbara z d. Matzkin była Ślązaczką mówiąca dialektem brzesko-grodkowskim, ojciec Johann Franz Michael Elsner, będący stolarzem, mówił po niemiecku[1][4].

Już w dzieciństwie ujawniał zamiłowanie do muzyki. Uczęszczając w Grodkowie 1775–1781 do szkoły powszechnej, śpiewał w chórze kościelnym. Od 1781 uczył się i śpiewał w szkole przy klasztorze dominikanów oraz w jezuickim Gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu. Śpiewał tam i grał początkowo w chórze i kapeli klasztornej, następnie w chórze operowym i w orkiestrze teatralnej. W tym czasie uczył się gry na skrzypcach oraz basu cyfrowanego. Wcześnie też zaczął komponować. W 1782 w kościele św. Wojciecha we Wrocławiu został wykonany jego motet Ave Maria gratiae plena na dwa głosy solowe z towarzyszeniem instrumentów.

Dysponując pięknym głosem, Elsner odnosił sukcesy jako solista; 25 marca 1785 wykonał w kościele św. Elżbiety solową partię sopranową w oratorium pasyjnym Der Tod Jesu C.H. Grauna; występ ten zwrócił nań uwagę muzycznego środowiska Wrocławia. Muzykował też jako skrzypek kameralista.

Na uniwersytecie we Wrocławiu rozpoczął studia teologiczne, wkrótce potem przeniósł się na lekarskie; zamierzał je kontynuować w Wiedniu, dokąd wyjechał jako stypendysta Grodkowa jesienią 1789. Tam po długotrwałej chorobie postanowił jednak poświęcić się całkowicie muzyce i jesienią 1791 przeniósł się do Brna (Morawy) na posadę skrzypka w orkiestrze teatralnej.

Okres polski

Wiosną 1792 udał się do Lwowa, gdzie objął stanowisko kapelmistrza tamtejszego teatru. Wkrótce wystawił w nim swoje dwie opery do tekstów niemieckich (Die seltenen Brüder, Der verkleidete Sultan). Gdy Wojciech Bogusławski objął w 1795 prowadzenie niemieckiego teatru lwowskiego, Elsner został jego współpracownikiem. Odtąd zaczął komponować opery polskie do tekstów Bogusławskiego; zachowała się z nich tylko jedna: Amazonki, czyli Herminia. W tym czasie Elsner zaczął się interesować polską muzyką ludową i wplatać wątki ludowe do swoich utworów instrumentalnych (Sonata fortepianowa D-dur). W 1796 napisał trzy tria fortepianowe oparte na tematach z opery Krakowiacy i Górale Jana Stefaniego[5]. Motywy z tej opery pojawiają się również w późniejszej o niemal dekadę symfonii C-dur[6].

W latach 1795–1797 organizował we Lwowie cotygodniowe koncerty w ramach założonego przez siebie towarzystwa p.n. Akademia Muzyczna. Na program koncertów składały się symfonie J. Haydna, W.A. Mozarta, Vranickiego, koncerty na instrumenty solowe oraz muzyka wokalna; wykonano również 3 symfonie Elsnera, które zaginęły.

Od 1798 Elsner nawiązał stosunki z wydawcami za granicą; wydał w Wiedniu u Johanna Traega 3 kwartety smyczkowe du meilleur goüt polonais[7]. W tym samym roku stworzył również Trio B-dur na fortepian, skrzypce i wiolonczelę, opublikowane w Wiedniu pod tytułem Grande Sonate pour le Clavecin avec l’accompagnement d’un Violon et Violoncelle obligé[8].

W roku 1799 Elsner przeniósł się na stałe ze Lwowa do Warszawy. W 1812 roku przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego[9].

Do roku 1824 prowadził operę w Teatrze Narodowym, wzbogacając jej repertuar własnymi dziełami (30 oper i 2 balety), a z repertuaru obcego preferując operę francuską. Równocześnie prowadził własną sztycharnię nut, gdzie wydawał dzieła kompozytorów polskich. Zapoczątkowała ona powstawanie tego rodzaju przedsiębiorstw w Warszawie.

W latach 1803–1805 wydawał pierwszy w Polsce miesięcznik nutowy pt. „Wybór Pięknych Dzieł Muzycznych i Pieśni Polskich” (ukazały się 24 zeszyty). W 1805 został członkiem Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1805–1806 brał czynny udział w Resursie Muzycznej, głównie przy organizowaniu koncertów, na których wykonywano m.in. wczesne symfonie L. van Beethovena. W latach 1802–1825 pisywał recenzje i artykuły do czasopism polskich, a w latach 1811–1819 był korespondentem lipskiej „Allgemeine Musikalische Zeitung”. W okresie 1814–1825 działał w Towarzystwie Muzyki Religijnej i Narodowej, którego był współzałożycielem. Przez wszystkie te lata rozwijał działalność pedagogiczną, ucząc śpiewu na terenie opery oraz „muzyki i śpiewania” w Szkole Dramatycznej Bogusławskiego. Potem wykładał teorię i kompozycję w prowadzonych przez siebie szkołach muzycznych: 1817–1821 w Szkole Elementarnej Muzyki i Sztuki Dramatycznej, 1821–1826 w Instytucie Muzyki i Deklamacji, czyli konserwatorium, a 1826–1831 w Szkole Głównej Muzyki, związanej wykładami z Uniwersytetem Warszawskim. Na tej uczelni wykształcił wielu polskich kompozytorów, wśród nich Fryderyka Chopina, którego uczył już od 1822. Jako nauczyciel trafnie ocenił talent Chopina, pisząc na świadectwie szkolnym: „szczególna zdatność, geniusz muzyczny”. Z Chopinem łączyły Elsnera uczucia prawdziwej przyjaźni; świadczy o tym m.in. zachowana korespondencja: 6 listów Elsnera do Chopina i 5 listów Chopina do Elsnera.

Od 1825 kształcił Ignacego Dobrzyńskiego, początkowo prywatnie, potem w latach 1826–1828 w Szkole Głównej Muzyki. Elsner w raportach egzaminacyjnych oceniał Dobrzyńskiego słowami „zdolność niepospolita”. Do jego pozostałych uczniów należy również Feliks Jaroński.

W latach 1835–1839 Elsner prowadził „wyższe kształcenie głosu” w Szkole Śpiewu przy Teatrze Wielkim, którego dyrektorem był K. Kurpiński, potem uczył jeszcze śpiewu w Instytucie Guwernantek. Uniwersalizm zainteresowań Elsnera wyraził się także w jego żywym stosunku do zagadnień polskiego folkloru; zbierał materiały dotyczące muzykowania ludowego; starał się uchwycić cechy melodyczne i metrorytmiczne polskiej muzyki ludowej, szczególnie jej najstarszych przekazów, a ponadto muzyki ludów słowiańskich w ogóle. Jako kompozytor poszukiwał ideału melodii wypływającej z ducha języka polskiego z uwzględnieniem jego właściwości metrycznych i intonacyjnych. Świadczą o tym dwie rozprawy: Rozprawa o metryczności i rytmiczności języka polskiego i Rozprawa o melodii i śpiewie. Elsner był członkiem honorowym licznych towarzystw muzycznych w kraju oraz lipskiego Musikverein der Universitätskirche St. Pauli. Utrzymywał bliskie kontakty z muzykami i firmami wydawniczymi Francji, Niemiec i Austrii. W 1805 odbył dłuższą podróż artystyczną do Paryża, zatrzymując się po drodze we Wrocławiu, w Lipsku i w Offenbach. W Paryżu wykonano kilka jego utworów fortepianowych oraz kwartet; skomponował tam operę pt. Chimère et réalité do tekstu francuskiego, która została wykonana dopiero w Warszawie (1808) w polskim przekładzie.

Jak wielu wybitnych ludzi tej epoki, był Elsner członkiem masonerii: w 1814 został namiestnikiem katedry w loży Świątyni Stałości (Zur Halle der Beständigkeit), w 1820 członkiem najwyższej kapituły, a w 1821 mistrzem katedry w Świątyni Stałości.

Za zasługi na polu muzyki został odznaczony w 1823 roku Orderem Świętego Stanisława IV klasy[10]. Na jego cześć zostały wybite 3 medale: ok. 1825 (J. Majnert), 1852 (J. Herckner) i 1969 (J. Stasiński), ten ostatni staraniem Komitetu Obchodów Dni Elsnerowskich w Grodkowie.

Elsner był dwukrotnie żonaty: pierwszy raz z Klarą Abt (od 1796), która zmarła przy urodzeniu córki Karoliny (1797–1823), drugi raz zaś (od 1802) z Karoliną Drozdowską (1784–1852), czołową śpiewaczką opery warszawskiej, z którą miał trzy córki. Najmłodszą z nich była Emilia (1811–1864), późniejsza żona L. Nideckiego, właścicielka sztambucha, do którego Chopin wpisał kilka swoich utworów. Grób Elsnera znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 159-5-1)[11]. W Grodkowie w latach 1969–1995 działało Muzeum im. Józefa Elsnera, a w 1974 odsłonięto jego pomnik; tutaj także obchodzone są Dni Elsnerowskie[4].

Twórczość

Lista ważniejszych kompozycji[7]:

Msze

  • Missa brevis F-dur op. 85 na 3-głosowy chór męski i organy (1844)
  • Missa festiva C-dur op. 52 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1832)
  • Missa in B op. 18 na 3-głosowy chór męski (1823)
  • Msza a-moll op. 24 na chór 4-głosowy (ok. 1823)
  • Msza a-moll op. 81 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1843)
  • Msza B-dur op. 3 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1799)
  • Msza B-dur op. 44 na 2 soprany, 2 tenory, bas i organy (1829)
  • Msza B-dur op. 80 na chór 4-głosowy i organy (1843)
  • Msza C-dur op. 22 na 4-głosowy chór męski, 4 rogi, puzon i kotły (ok. 1823)
  • Msza C-dur op. 26 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1820)[12]
  • Msza d-moll i D-dur in laudem omnium sanctorum slavonorum polonorum op. 66 na 2 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1840)
  • Msza d-moll op. 16 na chór 4-głosowy (1823)
  • Msza d-moll op. 5 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1806)
  • Msza e-moll – E-dur op. 62 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1838)[12]
  • Msza e-moll op. 88 na chór 4-głosowy i organy (1846)
  • Msza F-dur op. 20 na chór 4-głosowy (ok. 1823)
  • Msza F-dur op. 35 na chór 4-głosowy i organy (ok. 1825)[12]
  • Msza F-dur op. 41 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1826)[13]
  • Msza F-dur op. 77 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
  • Msza F-dur op. 79 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
  • Msza G-dur op. 13 na 3-głosowy chór męski i organy (ok. 1820)
  • Msza G-dur op. 34 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1825)
  • Msza G-dur op. 75 na 2 soprany, skrzypce, 2 altówki, wiolonczelę i organy (1842)[12]
  • Msza g-moll op. 72 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1842)
  • Msza ludowa G-dur op. 15 na 2 soprany i organy (1820)
  • Msza pasterska a-moll op. 76 na chór 4-głosowy, wiolonczelę i organy (1842)
  • Msza solenna B-dur op. 47 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1829)
  • Msza solenna C-dur (Koronacyjna) op. 51 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1829)
  • Msza świętojańska F-dur op. 9 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1815)
  • Msza, Graduał i Offertorium op. 87 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1844)

Offertoria

  • Offertoria na 4 głosy i orkiestrę (ok. 1783-84)
  • Offertorium A-dur op. 46 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1829)
  • Offertorium B-dur op. 30 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1828)
  • Offertorium B-dur op. 45 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1829)
  • Offertorium B-dur op. 86 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1844)
  • Offertorium C-dur op. 31 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1823)
  • Offertorium C-dur op. 33 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1824)
  • Offertorium C-dur op. 56 na chór 4-głosowy i organy (ok. 1835)
  • Offertorium D-dur op. 32 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1824)
  • Offertorium E-dur op. 83 na chór 4-głosowy, skrzypce solo i orkiestrę (1843)
  • Offertorium F-dur op. 50 na 3-głosowy chór męski (ok. 1829)
  • Offertorium F-dur op. 70 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (1840)
  • Offertorium F-dur op. 71 na chór 4-głosowy (1840)
  • Offertorium G-dur op. 12 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1819)
  • Offertorium G-dur op. 38 na chór 4-głosowy, flet obbligato i orkiestrę (ok. 1825)
  • Offertorium G-dur op. 48 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1829)
  • Offertorium In te Domine speravi Es-dur op. 4, offertorium na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1806)
  • Offertorium op. 58 na chór (ok. 1836)

Utwory oratoryjno-kantatowe

  • Ad festum Corporis Christi na chór 4-głosowy, instrumenty dęte i organy (ok. 1785-86)
  • Alleluja B-dur op. 60 na chór 4-głosowy (1836-40)
  • Ave Maria B-dur op. 68 na chór 4-głosowy i organy (1840)
  • Ave maris stella A-dur op. 90 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (1847)
  • Benedictus na sopran i zespół instrumentalny (ok. 1783-84)
  • Cantate zur Jubel-Feier... D-dur op. 53 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1832)
  • Canticum Simeonis e-moll op. 69 na chór 5-głosowy SATTB (1841)
  • Completorium na chór, 2 skrzypiec, altówkę, 2 rogi i organy (ok. 1785)
  • Der sterbende Jesus na głosy solowe i chór (ok. 1788-89)
  • Dies irae f-moll op. 91 na chór 4-głosowy i organy (1847)
  • Graduale A-dur op. 82 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1843)
  • Graduale D-dur op. 94 na bas, chór 4-głosowy i orkiestrę (1848)
  • Graduale Es-dur op. 57 na sopran, chór 4-głosowy i orkiestrę (1835)
  • Graduale F-dur op. 29 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1828)
  • Graduale i Offertorium A-dur op. 25 na chór 4-głosowy (ok. 1823)
  • Graduale i Offertorium Es-dur op. 19 na 3-głosowy chór męski (1823)
  • Graduale i Offertorium F-dur op. 23 na 4-głosowy chór męski, 4 rogi i puzon (ok. 1823)
  • Graduale i Offertorium op. 17 na chór 4-głosowy (1823)
  • Graduał na 2 soprany, 2 skrzypiec, altówkę, basetlę i 2 rogi (ok. 1782)
  • Kantata Lob der Buchdruckerkunst, kantata na głos solowy, chór 4-głosowy i fortepian (1804)
  • Kantata Musik zu einer Trauerloge, kantata na chór męski i orkiestrę (1811)
  • Kantata Muzyka na wprowadzenie zwłok ks. J. Poniatowskiego w r. 1814, kantata na deklamację, chór i orkiestrę (1814)
  • Kantata Na wdzięcznej Polaków ziemi, kantata na chór i orkiestrę (1807)
  • Kantata Powitanie gołąbka, kantata na 4 głosy męskie, skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1844)
  • Kantata Powstańmy z orężem w ręku, kantata na deklamację, głosy solowe i chór (1819)
  • Kyrie i Gloria C-dur na chór, 2 skrzypiec, altówkę, 2 oboje, róg, trąbkę, kotły i organy (ok. 1788-89)
  • Miserere mei Deus op. 96 na głosy solowe, 3 chóry, chór męski (1848)
  • Motet C-dur op. 28 na 2 chóry 4-głosowe
  • Motet G-dur op. 59 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1836)
  • Motet Salvum fac imperatorem B-dur op. 6, motet na chór 4-głosowy i orkiestrę (1807)
  • Motet seu Offertorium de Sancto Josepho C-dur op. 10 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1815)
  • Nieszpory C-dur op. 36 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1825)
  • Nieszpory D-dur op. 89 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1847)
  • O gloriosa virginum B-dur op. 92 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1847)
  • O sacrum convivum op. 49, hymn na chór 4-głosowy i instrumenty dęte (ok. 1829)
  • Passio Domini nostri d-moll op. 65 na 14 głosów solowych, 3 chóry 4-głosowe i orkiestrę (1835-37)
  • Pater noster op. 95 na chór 4-głosowy i organy (1848)
  • Post celebrem... D-dur op. 11 na sopran, bas, chór 4-głosowy i orkiestrę (1815)
  • Psalm 133 op. 63 na 2 chóry (ok. 1838)
  • Salve Regina B-dur, Processio funebris c-moll, Psalmus: De profundis c-moll op. 43 na 3-głosy męskie, chór 4-głosowy i orkiestrę (1827)
  • Requiem c-moll op. 42 na 3-głosy męskie, wiolonczelę, instrumenty dęte i kotły (1826)
  • Requiem op. 2 na chór 4-głosowy i instrumenty dęte (1793)[12]
  • Stabat Mater op. 93 na głosy solowe, chór i orkiestrę (1848)
  • Te Deum laudamus D-dur op. 39 na chór 4-głosowy, trąbkę i kotły (ok. 1825)
  • Te Deum laudamus op. 74 na 2 4-głosowe chóry męskie (1842)
  • Veni Creator A-dur op. 97 na chór 4-głosowy i organy (1849)
  • Veni Creator B-dur op. 73 na 4-głosowy chór męski (1842)[14][15]
  • Veni Creator C-dur op. 7 na 2 chóry 4-głosowe (1812)
  • Veni Creator G-dur op. 40 na chór 4-głosowy (ok. 1825)
  • Veni Creator G-dur op. 54 na 5-głosowy chór i organy (1834)
  • Veni Creator op. 78 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
  • Veni Sancte Spiritus Es-dur op. 8 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1815)

Balety

NazwaDawa powstaniaData prawykonaniaUwagi
Divertissement??
Dwa posągi1818?
Dzicy ludzieok. 1796?utwór w 1 akcie

Opery

  • Amazonki, czyli Herminia, opera w 2 aktach (1797)
  • Andromeda, opera seria w 1 akcie (1806)
  • Der verkleidete Sultan, opera w 3 aktach (1795)
  • Die seltenen Brüder oder Die vier Zauberkugeln, opera w 2 aktach (1795)
  • Jagiełło w Tenczynie, opera w 3 aktach (1819)
  • Kabalista, opera w 2 aktach (1812)
  • Kochankowie ukryci, opera w 2 aktach (?)
  • Pospolite ruszenie, czyli Bitwa z kozakami, komedioopera w 2 aktach (1807)
  • Siedem razy jeden, komedioopera w 1 akcie (1804)
  • Wąwozy Sierra Morena, komedioopera w 3 aktach (1811)
  • Król Łokietek, czyli Wiśliczanki, opera w 2 aktach (1817–1818)
  • Leszek Biały, czyli Czarownica z Łysej Góry, opera w 2 aktach (1809)
  • Mieszkańcy wyspy Kamkatal, opera w 1 akcie (1803–1804)
  • Stary trzpiot i młody mędrzec, opera w 1 akcie (1804–1805)
  • Sułtan Wampum, czyli Nieroztropne życzenia, opera w 2 aktach (1800)
  • Śniadanie trzpiotów, opera w 1 akcie (1808)
  • Urojenie i rzeczywistość, opera w 1 akcie (ok. 1805)
  • Wieszczka Urzella, czyli To co się damom podoba, opera w 3 aktach (1805–1806)

Inne utwory sceniczne

  • Benefis, duodrama w 1 akcie (1809)
  • Echo w lesie, duodrama w 1 akcie (1808)
  • La ritrosia disarmata, duodrama w 1 akcie (1815)
  • Szewc i krawcowa, duodrama w 1 akcie (1808)
  • Żona po drodze, duodrama w 1 akcie (1808)
  • Karol Wielki i Witykind, dramat w 2 aktach (1807)
  • Powstanie narodu, scena liryczna w 1 akcie (1830)
  • Iskahar, król Guaxary, melodramat w 3 aktach (1796)
  • Korsarz francuski w Portugalii, melodramat w 3 aktach (?)
  • Mieczysław Ślepy, melodramat w 3 aktach (1807)
  • Nurzahad, czyli Nieśmiertelność i bogactwa, melodramat w 3 aktach (1805)
  • Ofiara Abrahama, melodramat w 4 aktach (1821)
  • Sąd Salomona, melodramat w 3 aktach (1806)
  • Sydney i Zuma, czyli Moc kochania czarnej niewiasty, melodramat w 3 aktach (1798)
  • Trybunał niewidzialny, czyli Syn występny, melodramat w 3 aktach (1807)
  • Wyspa małżeńska, czyli Żony przez los wybrane, melodramat w 3 aktach (1811)

Koncert

OpusTonacjaInstrument solowyData powstaniaData prawykonania
?Flet poprzeczny1791–1792?
D-durSkrzypceok. 1795?
G-durSkrzypceok. 1783-84?

Symfonie

OpusTonacjaData powstaniaData prawykonania
17B-durok. 1818?
C-dur1796?
11C-dur1804–1805?
D-dur1802?
D-dur1788–1789?
D-durok. 1818?
Es-dur1797?
Es-dur1788–1789?

Utwory kameralne

  • Chaconne G-dur na skrzypce i fortepian (1836)
  • Kwartet fortepianowy Es-dur op. 15 (ok. 1805)
  • Kwartet fortepianowy F-dur (ok. 1800)
  • Kwartet na 2 skrzypiec i 2 altówki (ok. 1798)
  • Kwartet smyczkowy B-dur (?)
  • Kwintet smyczkowy (?)
  • Kwintet smyczkowy c-moll (?)
  • Septet D-dur na flet, klarnet, skrzypce, altówkę, wiolonczelę, kontrabas i fortepian (ok. 1830)
  • Sonata fortepianowa F-dur (ok. 1798)
  • Sonata B-dur na fortepian na 4 ręce op. 16 (?)[16]
  • Sonata D-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 2 (ok. 1798)
  • Sonata Es-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 3 (ok. 1798)
  • Sonata F-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 1 (ok. 1798)
  • Sonata fortepianowa B-dur (ok. 1798)[16]
  • Sonata fortepianowa D-dur (ok. 1798)
  • Trio fortepianowe C-dur (ok. 1798)
  • Trio Grande sonate B-dur, trio fortepianowe (1798)

Drobne utwory orkiestrowe i instrumentalne

  • Karnevaltanze na orkiestrę (1792-99)
  • Marsz na orkiestrę (1831)
  • Marsz przedniej straży wojska polskiego na orkiestrę (1831)
  • Marsz tryumfalny na orkiestrę dętą (1809)
  • Marsz z echem i andantem na orkiestrę (?)
  • Mazur na orkiestrę (ok. 1825)
  • Polonez D-dur na orkiestrę (1818)
  • Polonez D-dur na skrzypce i fortepian (?)
  • Polonez D-dur na skrzypce i fortepian (1820)
  • Polonez E-dur na temat uwertury z opery Lodoiska R. Kreutzera na orkiestrę (1804)
  • Polonez Es-dur na skrzypce i fortepian (1820)
  • Polonez F-dur na orkiestrę (1818)
  • Polonez na temat marsza z opery Woziwoda L. Cherubiniego na orkiestrę (1804)
  • Polonez na temat piosenki Où peut-on étre mieux... na orkiestrę (1816)
  • Rondo À la krakowiak B-dur na fortepian (1803)
  • Rondo À la mazurek C-dur na fortepian (1803)
  • Rondo À la mazurek g-moll na fortepian (1803)
  • Trois quatuors du meilleur goût polonais na instrumenty smyczkowe (1798)
  • Trois quatuors na instrumenty smyczkowe (ok. 1796)
  • Walce brneńskie na orkiestrę (ok. 1791-92)
  • Walce wiedeńskie na orkiestrę (ok. 1790-91)
  • Wariacje B-dur na temat marsza z opery Przerwana ofiara P. Wintera na fortepian (1802)
  • Wariacje na temat arii z opery Żony przemienione, czyli Szewc M. A. Portogalla na orkiestrę (1810)

Prace teoretyczne

Tytuł
Rozprawa o rytmiczności i metryczności języka polskiego[17]
Rozprawa o melodyi i śpiewie[17]
Sumariusz moich utworów muzycznych, tłumaczenie z niemieckiego Kazimierz Lubomirski (oprac.) Alina Nowak-Romanowicz. Kraków Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1957.

Upamiętnienie

31 stycznia 1979 w Warszawie jednej z ulic na terenie obecnej dzielnicy Mokotów zostało nadanie imię Józefa Elsnera[18].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Piotr Baron. Józef Elsner – twórca religijny. „Religious and Sacred Poetry”. 2016 (2(14)), s. 133, 2016. Marek Mariusz Tytko. Fundacja Naukowa Katolików „Eschaton”. ISSN 2299-9922. (pol.). 
  2. Grodkowianie. Józef Antoni Franciszek Elsner. grottkau.pl, 2017-12-01. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
  3. Elsner Józef, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2010-11-26].
  4. a b Dom J. Elsnera w Grodkowie. Stowarzyszenie W ogrodzie Viadrusa, Oldrzyszowice, 2020-06-20. [dostęp 2022-08-27]. (pol.).
  5. Julia Gołębiowska, Kwartet smyczkowy w muzyce polskiej XIX wieku [pdf], Ryszard Daniel Golianek (red.), Poznań 2014, ISBN 978-83-65727-20-6.
  6. Beata Stróżyńska, Józef Elsner jako twórca i propagator klasycznej symfonii [pdf], „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio L–Artes”, 13.2, 2016, s. 138, DOI10.1515/umcsart-2015-0020, ISSN 1732-1352.
  7. a b Małgorzata Kosińska: Twórcy. Józef Elsner. październik 2006. [dostęp 2009-07-27]. (pol.).
  8. Ioseph Elsner, Grande Sonate pour le Clavecin ou Forte-piano avec Accompagnement d’un Violon et Violoncelle obligé, Sächsische Landesbibliothek – Staats- und Universitätsbibliothek Dresden, 1798, Mus.4182.Q.1 [dostęp 2017-06-15] (niem.).
  9. Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego. 1812, nr 2, s. 15.
  10. Stanisław Łoza, Kawalerowie orderu Św. Stanisława, w: Miesięcznik Heraldyczny, r. X, nr 5, Warszawa 1931, s. 115.
  11. Cmentarz Stare Powązki: Józef Elsner, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-11-02].
  12. a b c d e Jadwiga Jasińska, Józef Elsner. Msze op. 26, 35, 42, 62, 75, Warszawa 2017, ISBN 978-83-65630-48-3.
  13. Masses – RISM, opac.rism.info [dostęp 2020-02-06].
  14. Veni Creator Spiritus – RISM, opac.rism.info.
  15. Veni creator spiritus, polona.pl.
  16. a b Jerzy Morawski, Józef Elsner. Utwory fortepianowe / Piano Works, Barbara Przybyszewska-Jarmińska, Warszawa 2016, ISBN 978-83-65630-12-4.
  17. a b Elsner Józef Ksawery – Wiem, darmowa encyklopedia. [dostęp 2009-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-20)].
  18. Uchwała nr 32 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 5 grudnia 1977 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 31 stycznia 1978 r., nr 1, poz. 1, s. 1.

Bibliografia

  • Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965. Zbigniew Raszewski (red.nacz.). T. t. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973.
  • Alina Nowak-Romanowicz: Elsner Józef Antoni Franciszek. W: Elżbieta Dziębowska: Encyklopedia muzyczna PWM. T. 3: efg część biograficzna. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1987, s. 19–32. ISBN 83-224-0344-5. OCLC 165082792. (pol.).
  • Alina Nowak-Romanowicz. Józef Elsner 1, Monografia. Kraków, 1957.
  • Alina Nowak-Romanowicz. Józef Elsner 2, Dodatek nutowy / Kraków, 1957.
  • Henryk Opieński. Józef Elsner w świetle nieznanych listów. „Polski Rocznik Muzykologiczny” (1935).
  • Józef WładysławReiss, Ślązak Józef Elsner, nauczyciel Chopina. Z portretem i 2 rycinami. s. 58. Katowice, 1936.
  • Strumiłło, Tadeusz, Nowak-Romanowicz Alina, i Kuryłowicz Teresa, Poglądy na muzykę kompozytorów polskich doby przedchopinowskiej: Ogiński, Elsner, Kurpiński. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1960.
  • Hanna Wróblewska-Straus, Wanda Bogdany-Popielowa, Towarzystwo im. Fryderyka Chopina i Biblioteka Narodowa (Poland). Józef Elsner. W 120-tą rocznicę śmierci [katalog wystawy], Warszawa, Zamek Ostrogskich, 16 października–6 listopada 1974 r. Warszawa: s.n., 1974.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

RUS Order św. Stanisława (baretka).svg
Baretka Orderu św. Stanisława.
Album p0069b - Józef Elsner.jpg
grafika z książki PL - Album biograficzne zasłużonych Polaków wieku XIX t.1 publikacja Marii Chełmońskiej Warszawa 1901
Tablica upamiętniająca Józefa Elsnera na budynku Zajazdu Dziekanka na warszawski Krakowskim Przedmieściu.JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica upamiętniająca Józefa Elsnera na budynku Zajazdu Dziekanka na warszawski Krakowskim Przedmieściu
GróbJózefaElsnera.JPG
Autor: Bechstein, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Józefa Elsnera na warszawskich Powązkach.
Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina wejście główne 2018.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie. Wejście główne
Elsner-tablica.JPG
Autor: Bonio, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica ku czci Józefa Elsnera we Wrocławiu na dawnym refektarzu dominikanów, Plac Dominikański 2/4
Józef Elsner.PNG
Józef Elsner