Józef Gardecki

Grób rzeźbiarza Józefa Gardeckiego na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Józef Gardecki (ur. 29 lutego 1880 w Warszawie[1], zm. w 1952 w Górze Kalwarii[2]) – polski rzeźbiarz tworzący w stylu secesji. Zajmował się też reżyserowaniem teatrów robotniczych pod zaborami.

Życiorys

Syn Józefa i Walerii z Korytkowskich[1]. Od 1892 uczył się w Warszawskiej Szkole Rysunku na Placu Teatralnym. Od końca XIX wieku prowadził w Warszawie amatorski teatr robotniczy. Wystawiano m.in. Dziady i Wesele. Teatr nie posiadał własnej sceny, grywał w prywatnych mieszkaniach, na polanach leśnych czy na plebaniach.

Od 1901 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W latach 1907–1909 mieszkał w Paryżu, gdzie uczył się rzeźbiarstwa u samego Rodina. W latach 1910–1926 prowadził w Warszawie pracownię rzeźbiarsko-sztukatorską[2].

W trakcie rewolucji 1905 roku, z inspiracji Stefana Żeromskiego, Józef Gardecki wraz z grupą koszykarzy wystawił w Nałęczowie nielegalną wówczas sztukę, III część Dziadów. Wśród widzów obecni byli m.in. Bolesław Prus, Ignacy Matuszewski i Mieczysław Biernacki[3].

17 kwietnia 1906 roku w Warszawie ożenił się z Jadwigą Rudnicką (1879–1964)[4]. Po ceremonii ślubnej małżeństwo odwiedziło brata Rudnickiej, więzionego na Pawiaku za działalność rewolucyjną[5]. Gardecki pomagał ruchowi robotniczemu pod zaborami, przemycając z Krakowa do Królestwa Polskiego nielegalne wydawnictwa Polskiej Partii Socjalistycznej. Rozdawał je robotnikom i chłopom; brał udział w agitacji[6].

Gardecki przyjaźnił się z nauczycielkami oświatowymi Stefanią Sempołowską i Heleną Skłodowską-Szalay oraz filozofem i historykiem filozofii Władysławem Tatarkiewiczem[7].

Był twórcą fryzu budynku krakowskiego Starego Teatru wykonanego w 1906[8].

W 1944, podczas powstania warszawskiego, jego mieszkanie i pracownia zostały spalone przez Niemców, z prawie całym dorobkiem artystycznym.

Zmarł w 1952. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera 321-1-11/12)[9].

Upamiętnienie

Józef Gardecki jest patronem Szkoły Podstawowej nr 225 w Warszawie od 1961 roku. Hol szkoły ozdabia jedna z niewielu ocalałych rzeźb Gardeckiego „Oracz”, symbol pracy i wysiłku[10].

Przypisy

  1. ↑ a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 194.
  2. ↑ a b Gardecki Józef. artinfo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-02)].
  3. ↑ Józef Kozłowski: „my z Niego wszyscy...”, socjalistyczne Mickiewicziana z przełomu XIX i XX wieku. Warszawa: „Czytelnik”, 1978, s. 26-30.
  4. ↑ Józef Gardecki (M.J. Minakowski. Genealogia potomków Sejmu Wielkiego). sejm-wielki.pl [dostęp 2020-05-27]
  5. ↑ Jadwiga Gardecka: Zasypane gruzami. Wspomnienie o Józefie Gardeckim. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1963, s. 34-35.
  6. ↑ Jadwiga Gardecka: Zasypane gruzami. Wspomnienie o Józefie Gardeckim. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1963, s. 81.
  7. ↑ Jadwiga Gardecka: Zasypane gruzami. Wspomnienie o Józefie Gardeckim. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1963, s. 35.
  8. ↑ Z architektury Krakowa, „Świat: pismo tygodniowe ilustrowane”, I (6), Warszawa, 10 lutego 1906, s. 14 [dostęp 2017-12-27].
  9. ↑ Cmentarz Stare Powązki: WALERIA I JÓZEF GARDECCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-06-14].
  10. ↑ Patron. oficjalna strona Szkoły Podstawowej nr 225 im. Józefa Gardeckiego w Warszawie

Bibliografia

  • M. Wallis, 1974: Secesja. Wydanie II. Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
  • Artyści plastycy okręgu warszawskiego 1945–1970. Słownik biograficzny (przewodniczący rady programowej Andrzej Janota), Warszawa 1972, s. 141–142

Media użyte na tej stronie

Józef Gardecki (grób).JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób rzeźbiarza Józefa Gardeckiego na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie