Józef Garliński

Józef Garliński

Long

kapitan
Data i miejsce urodzenia	14 października 1913 Kijów
Data i miejsce śmierci	29 listopada 2005 Londyn
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Jednostki	1 pułk szwoleżerów KG Armii Krajowej 7 Dywizja Pancerna
Stanowiska	d-ca plutonu d-ca szwadronu kierownik Wydziału Bezpieczeństwa KG AK[1] tłumacz
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: kampania wrześniowa, bitwa pod Krasnobrodem, bitwa nad Bzurą
Późniejsza praca	pisarz, redaktor, profesor historii najnowszej
Odznaczenia

Grób Eileen i Józefa Garlińskich

Józef Garliński, ps. „Long” (ur. 14 października 1913 w Kijowie, zm. 29 listopada 2005 w Londynie) – polski pisarz, historyk, działacz emigracyjny, oficer Wojska Polskiego i kapitan^[2] Armii Krajowej, więzień niemieckiego obozu w Auschwitz.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Jarosława (prawnika) i Wandy z d. Szymańska^[2]. Po odrodzeniu państwa polskiego rodzina wraz z małym Józefem przeniosła się w jego nowe granice (1920). Uczył się w Warszawie, Rakowicach, Chyrowie, Zakopanem. W 1934 ukończył Gimnazjum i Liceum im. Adama Asnyka w Kaliszu. Jego ojciec adwokat prowadził kancelarię w Ostrowie Wielkopolskim. Tutaj Garliński nawiązał kontakty z gimnazjalnym klubem sportowym „Venetia”, był też współorganizatorem meczu lekkoatletycznego Ostrów-Kalisz. Służbę wojskową odbywał w Grudziądzu. Studia prawnicze ukończył w Warszawie. Został awansowany do stopnia podporucznika rezerwy w korpusie oficerów kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1937.

Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej w 1 pułku szwoleżerów. Ranny 23 września pod Zamościem dostał się do niewoli niemieckiej. Zwolniony ze szpitala przedostał się do Warszawy^[2]. Działał w konspiracji, najpierw w ZWZ, następnie w AK. Był kierownikiem Wydziału Bezpieczeństwa Komendy Głównej AK^[3]. 20 kwietnia 1943 aresztowany pomyłkowo zamiast innej osoby o tym samym imieniu i nazwisku^[3] trafił na Pawiak - hitlerowcy nie zdawali sobie sprawy, kogo ujęli. Zesłany do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. Potem więziony był w KL Neuengamme i jego filii w Ludwigslust. Uwolniony z obozu przez armię amerykańską 2 maja 1945^[3]. Został ochotnikiem i tłumaczem w 7 Dywizji Pancernej^[3].

„Za osiągnięcia jako Szef Wydziału Bezpieczeństwa KG AK (utworzenie oddziału, likwidacja grupy Hammera, penetracja siedziby gestapo, org. ucieczki z więzień itd.) w marcu 1946 odznaczony VM 5 kl.”^[3]

Po wojnie zamieszkał w Londynie. Tam też, w 1961 opublikował pierwszą książkę Dramat i opatrzność. Otrzymała ona nagrodę Koła AK w Detroit. Współpracował z polską prasą m.in. z „Wiadomościami”, „Białym Orłem” czy „Dziennikiem Polskim”^[3]. Od 1975 prezes Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. W 1976 podpisał deklarację solidarnościową Listu 59.

Podpisał list pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)^[4]. W PRL informacje na temat Józefa Garlińskiego podlegały cenzurze. Jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób z całkowitym zakazem publikacji. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną nr 9 z 1975 Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów zawierały na liście autorów zakazanych jego nazwisko głosząc: „(...) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości, poza krytycznymi, z prasy, radia i TV oraz publikacji nieperiodycznych o nienaukowym charakterze (literatura piękna, publicystyka, eseistyka)”^[5]. Jego kolejne publikacje docierały do Polski głównie drugim obiegiem: w 1968 wydał Polityków i żołnierzy, w Polsce w drugim obiegu Przedświt dopiero w 1986.

Twórczość literacka

Za książkę Oświęcim walczący otrzymał nagrodę Fundacji Jurzykowskiego. Do najważniejszych publikacji należą także: Ostatnia broń Hitlera, Poland, SOE ond the Allies (1969), Enigma (1979), The Swiss Corridor (1981), Polska w drugiej wojnie światowej (1982, otrzymał za nią Nagrodę im. Jerzego Łojka w 1994^[6]), Świat mojej pamięci (wspomnienia, 1992). Otrzymał także nagrodę Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich z Toronto w dziedzinie literatury^[7].

Był członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie^[8] (od 1982). Laureat Nagrody Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w 1974 roku^[9].

Jego żoną była Irlandka Eileen Frances Short-Garlińska (1912-1990). Oboje zostali pochowani na Cmentarzu Gunnersbury w Londynie. Ich syn Jarosław (ur. 1947)^[3] był pierwszym profesorem polskiego pochodzenia w Eton College.

Upamiętnienie

W 1999 Alina Czerniakowska nakręciła film biograficzny o Józefie Garlińskim Myśli o Polsce, w którym wykorzystany został materiał z przeprowadzonego z historykiem wywiadu^[10].

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 11584^[3]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (przyznał prezydent Lech Wałęsa za wybitne zasługi dla kultury polskiej)^[11]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1980)^[12]
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami – dwukrotnie^[3]

Przypisy

Bibliografia

• Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 91. ISBN 978-83-61344-70-4.
• Bogusław Polak (red.): Konspiracja 1939–1945, część 1 (redakcja naukowa Bogusław Polak). T. V. Koszalin: Wydaw. Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-98-6.

Linki zewnętrzne

• Wystawa pośmiertna przedstawiająca sylwetkę i twórczość Józefa Garlińskiego. bukul.lublin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-02-21)].
• https://web.archive.org/web/20180402050857/http://www.kulturaparyska.com/pl/ludzie/typ/historycy/jozef_garlinski