Józef Gawlik (podpułkownik)

Józef Gawlik

Model

w mundurze majora
podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	11 listopada 1895 Zakościele, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	1940 Katyń, RFSRR, ZSRR
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Armia Polska we Francji Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie Korpus Ochrony Pogranicza
Jednostki	5 Pułk Piechoty 144 Pułk Piechoty 13 Pułk Piechoty 71 Pułk Piechoty 6 Pułk Strzelców Podhalańskich 23 Pułk Piechoty im. płk. Leopolda Lisa-Kuli
Stanowiska	dowódca batalionu dowódca ośrodka zapasowego
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (kampania wrześniowa)
Odznaczenia

Józef Gawlik (ur. 11 listopada 1895 w Zakościelu, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Syn Stanisława i Rozalii z domu Orfin. Uczęszczał do gimnazjum w Krakowie i Przemyślu. Przed 1914 podjął studia.

Po wybuchu I wojny światowej, 6 sierpnia 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Przeszedł szlak bojowy w szeregach 5 pułku piechoty w składzie I Brygady na stanowisku dowódcy plutonu. Został ranny w bitwie pod Urzędowem w lipcu 1915. W Legionach nosił pseudonim „Model”. Po kryzysie przysięgowym z 1917 został wcielony do c. i k. armii. W 1918 na froncie włoskim trafił do niewoli. Stamtąd przeszedł do Armii Polskiej we Francji gen. Józefa Hallera, wraz z którą powrócił do Polski.

Zweryfikowany do stopnia podporucznika, po wstąpieniu do Wojska Polskiego został przydzielony do 144 pułku piechoty, następnie do 13 pułku piechoty. W jego szeregach brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, za co otrzymał Order Virtuti Militari. W jej trakcie pełnił funkcję dowódcy oddziału karabinów maszynowych. Po wojnie służył w 71 pułku piechoty, będącym kontynuatorem 144 pułku piechoty. Został awansowany do stopnia kapitana ze starszeństwem z 1923. Pracował na stanowisku dowódcy szkoły podoficerskiej Dowództwa Okręgu Korpusu nr I w Warszawie. Od 1924 był oficerem Korpusu Ochrony Pogranicza. Został awansowany do stopnia majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928. 31 marca 1930 roku został przeniesiony z KOP do 6 pułku strzelców podhalańskich na stanowisko dowódcy batalionu^[1]. We wrześniu 1933 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy II batalionu detaszowanego w Drohobyczu^[2]. Został awansowany do stopnia podpułkownika. Od 11 sierpnia 1939 był I zastępcą dowódcy 23 pułku piechoty im. płk. Leopolda Lisa-Kuli.

W czasie kampanii wrześniowej mobilizacyjny dowódca Ośrodka Zapasowego 27 Dywizji Piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim. Po agresji ZSRR na Polskę wzięty do niewoli sowieckiej i przewieziony do obozu w Kozielsku. Wiosną 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 995^[3]. Przy zwłokach Józefa Gawlika zostały odnalezione: legitymacja oficerska, notatnik, listy, wizytówka, krzyż Orderu Virtuti Militari z legitymacją i pamiątkowa odznaka Józefa Piłsudskiego^[4].

Był żonaty z Miladą z domu Szabuniewicz (ur. 1905), z którą miał córkę Miladę i syna Andrzeja. Jego żona uczestniczyła w powstaniu warszawskim^[5]. Po wielu staraniach, przed 1989 odwiedziła masowe groby polskich oficerów w Katyniu.

Upamiętnienie

Józef Gawlik został symbolicznie upamiętniony na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło awansował go pośmiertnie do stopnia pułkownika^[6]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[7].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 1969 (za czyny w wojnie z bolszewikami 1920)
• Krzyż Niepodległości
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie (po raz pierwszy w 1921)^[8]
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Odznaka za rany i kontuzje^[9]

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Czekajcie, ja wrócę... Relacja Milady Gawlik. W: Stanisław Maria Jankowski, Edward Miszczak: Powrót do Katynia. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990, s. 105-110. ISBN 83-03-03194-5.
• Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 157. [dostęp 2015-01-11].
• Żołnierze Niepodległości. Józef Gawlik. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-05-06].
• K. Banaszek, W. K. Roman, Z. Sawicki, Kawalerowie orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich, Warszawa 2000, s. 80.