Józef Gazy

Józef Gazy
Ilustracja
Józef Gazy, prof. Kazimierz Michałowski i Barbara Lewandowska w laboratorium konserwatorskim Muzeum Narodowego w Warszawie. W tle malowidła z katedry w Faras
Data urodzenia1910
Data śmierci1998
Narodowośćpolska
Alma MaterAkademia Sztuk Pięknych w Warszawie
Dziedzina sztukikonserwator zabytków
rzeźbiarstwo
Fragment pomnika z Legnicy

Józef Gazy (1910–1998) – polski artysta plastyk, rzeźbiarz i konserwator zabytków. Autor kilkudziesięciu pomników ustawionych w przestrzeni publicznej w różnych miastach w Polsce. W latach 60. kierownik zespołu konserwatorów odpowiedzialnych za zdejmowanie ze ścian, konserwację i przygotowanie do transportu fresków z katedry w Faras.

Biogram

Józef Gazy urodził się w 1910 roku[1]. W 1937 ukończył warszawską Akademię Sztuk Pięknych[2].

W 1945 Józef Gazy dołączył do Biura Odbudowy Stolicy. W ramach jego prac współtworzył m.in. warszawski Pomnik Braterstwa Broni[3], odtworzył także brakujące elementy zniszczonej Kolumny Zygmunta[4][5]. W latach 40. był także jednym z rzeźbiarzy odpowiedzialnych za dekorację zabudowy Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej w Warszawie[6]. W 1951 w Legnicy odsłonięto Pomnik wdzięczności dla Armii Radzieckiej jego autorstwa[7], w latach stalinizmu artysta wykonał jeszcze cztery podobne pomniki dla różnych miast w Polsce.

W 1962 Józef Gazy został członkiem polskiej misji archeologicznej prowadzącej wykopaliska w Faras[8][9]. Kierował pracami zespołu konserwatorskiego, który zajmował się zabezpieczaniem odkrytych w katedrze w Faras fresków, zdejmowaniem ich ze ścian i przygotowywaniem ich do transportu[10][11]. Dużą część prac na stanowisku w Faras wykonywał osobiście, w asyście Marty Kubiak[12]. Na stanowisku archeologicznym pozostał do samego końca prac i wyjechał w ostatniej grupie, wraz z prof. Michałowskim, Stefanem Jakobielskim, Tadeuszem Dzierżykrayem-Rogalskim, Markiem Marciniakiem, Antonim Ostraszem i fotografem ekspedycji, Andrzejem Dziewanowskim, tuż przed zalaniem Faras przez wody Jeziora Nasera[8]. Dzięki jego umiejętnościom i pracy udało się uratować ze stanowiska archeologicznego przeszło 120 obrazów[9]. W okresie pracy w Egipcie Gazy pomagał także Williamowi Y. Adamsowi w konserwacji malowideł ściennych na pobliskim stanowisku archeologicznym w Meinarti[9].

W latach 1966–1969 pracował w Muzeum Narodowym w Chartumie nad konserwacją malowideł i przygotowaniem ich do otwarcia stałej wystawy malarstwa nubijskiego, planowanej na 1972 rok[9]. Po powrocie do kraju pracował nad polską częścią zbiorów przywiezionych z Sudanu w zespole dr Hanny Jędrzejewskiej[9]. Polską wystawę malowideł otwarto w 1974 roku[9]. Za pracę nad ratowaniem nubijskich zabytków Józef Gazy otrzymał m.in. sudański Order Zasługi[9].

W połowie lat 70. XX wieku Gazy powrócił do przerwanej kariery rzeźbiarskiej[9]. Pozostał jednak w kontakcie z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej jako ekspert i konserwator, pracował m.in. przy konserwacji znalezionych w świątyni Allat w Palmyrze rzeźb Ateny oraz lwa i antylopy[9].

W 1988 przed Katedrą Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu odsłonięto pomnik Jana Pawła II jego autorstwa, jeden z pierwszych w Polsce i na świecie[13].

Józef Gazy zmarł w 1998 roku[14].

Przypisy

  1. ↑ Baumgartner 1998 ↓, s. 427.
  2. ↑ Godlewski 1998 ↓, s. 9.
  3. ↑ Giergoń 2004 ↓, s.v. „Autorzy”.
  4. ↑ Sygietyńska 1978 ↓, s. 105.
  5. ↑ Górski 1988 ↓, s. 420.
  6. ↑ Olszewski 1988 ↓, s. 87.
  7. ↑ Elementy z Pomnika Wdzięczności dla Armii Radzieckiej, 1951
  8. ↑ a b Dzierżykray-Rogalski 1982 ↓, s. 280, 285.
  9. ↑ a b c d e f g h i Godlewski 1998 ↓, s. 10.
  10. ↑ Łukasiewicz 1976 ↓, s. 165.
  11. ↑ Jakobielski 2002 ↓, s. 51-56.
  12. ↑ Jędrzejewska 1965 ↓, s. 253.
  13. ↑ Jaworska 1993 ↓, s. 37.
  14. ↑ Godlewski 1998 ↓, s. 9–10.

Bibliografia

  • Gabriele Baumgartner (red.), Polski indeks biograficzny, München: Saur, 1998, ISBN 3-598-34506-2, OCLC 75935502 (pol. • niem. • ang.).
  • Tadeusz Dzierżykray-Rogalski, W dwudziestolecie polskiego sukcesu w Faras: dziennik terenowy uczestnika polskiej ekspedycji, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 2 (27), Państwowe Wydawn. Naukowe., 1982, s. 249-290 (pol.).
  • Paweł Giergoń, Pomnik Braterstwa Broni – sztuka.net, www.sztuka.net, 2004 [dostęp 2016-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  • Godlewski W.. Obituary: Józef Gazy (1910-1998). „Polish Archaeology in the Mediterranean. Research”, s. 9–10, 1998. Iwona Zych. Warszawa: Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej; Uniwersytet Warszawski. ISSN 1234-5415 (ang.). 
  • Jan Górski, Warszawa w latach 1944-1949: odbudowa, Państwowe Wydawn. Nauk., 1988, ISBN 978-83-01-03322-4 (pol.).
  • Hanna Jędrzejewska, Konserwacja dwóch malowideł ściennych z Faras, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 9, Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 1965, s. 217–258.
  • Stefan Jakobielski, Die Rettung der Wandgälde von Faras, [w:] Wilfried Seipel (red.), Faras die Katedrale aus dem Wüstensand, Wien: Kunsthistorisches Museum Wien, 2002, s. 51-56 (niem.).
  • Janina Jaworska, Jan Paweł II sztuce polskiej, Michał Jagosz (red.), [w:] Materiały XV sesji Stałej Konferencji Archiwów, Bibliotek i Muzeów Polskich na Zachodzie, 23-26. 9. 1993, Rzym: Fundacja Jana Pawła II, Ośrodek Dokumentacji Pontyfikatu, 1994 (pol.).???
  • Maciej Łukasiewicz, Co nowego w starożytności?, Iskry, 1976 (pol.).
  • Andrzej K. Olszewski, Dzieje sztuki polskiej 1890-1980 w zarysie, Interpress, 1988, ISBN 978-83-223-2124-9 (pol.).
  • Hanna Sygietyńska, Kamień w architekturze i rzeźbie Warszawy, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.

Media użyte na tej stronie

Legnica Pomnik wdzieczności dla Armii Radzieckiej.jpg
Autor: Grzegorz Polak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Legnica, Plac Słowiański: Pomnik wdzięczności dla Armii Radzieckiej
Kazimierz Michałowski MNW 05.jpg
Autor: Harry Weinberg , Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Józef Gazy (z lewej), profesor Kazimierz Michałowski i Barbara Lewandowska w laboratorium konserwatorskim Muzeum Narodowego w Warszawie, w tle malowidła z Faras