Józef Grabowski (1901–1977)

Józef Grabowski
Data i miejsce urodzenia

17 marca 1901
Lwów

Data i miejsce śmierci

22 maja 1977
Warszawa

Zawód, zajęcie

historyk sztuki, muzealnik

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi
Grób Józefa Grabowskiego na cmentarzu Powązkowskim

Józef Grabowski (ur. 17 marca 1901 we Lwowie, zm. 22 maja 1977 w Warszawie) – polski historyk sztuki i muzealnik, twórca Państwowego Instytutu Badania Sztuki Ludowej, kustosz Muzeum Etnograficznego w Warszawie.

Życiorys

Pochodził z rodziny drobnomieszczańskiej, dzieciństwo spędził we Lwowie. W latach 1918–1920 brał udział w powstaniu wielkopolskim i w obronie Lwowa. Maturę zdał jako ekstern w X Gimnazjum Humanistycznym we Lwowie w listopadzie 1929 roku (pod sam koniec studiów uniwersyteckich). Studiował u wielu profesorów na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (historię, historię sztuki, filozofię, estetykę i polonistykę). W roku 1930 uzyskał doktorat. W latach 1930–1935 pracował w Stanisławowie, zorganizował Muzeum Pokuckie i Bibliotekę Miejską im. W. Smagłowskiego. W latach 1932–1934 odbywał wędrówki po Polsce, Czechosłowacji, Rumunii, Węgrzech i Austrii, badając sztukę ludową i gromadząc materiały. W 1935 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie objął funkcję kierownika działu oświatowego w Muzeum Narodowym. W roku 1944 został kierownikiem Działu Muzeów i Ochrony Zabytków w PKWN, a w latach 1945–1948 – naczelnikiem Wydziału Muzeów, a następnie naczelnym dyrektorem Wydziału Muzeów i Ochrony Zabytków w MKiS. W roku 1946 utworzył Państwowy Instytut Badania Sztuki Ludowej. Celem tej instytucji było systematyczne badanie twórczości ludowej w kraju, oraz jej popularyzacja. Organem instytutu była Polska Sztuka Ludowa – pismo założone i redagowane przez Grabowskiego do 1948 roku, kiedy to został wyrzucony z pracy i objęty zakazem publikowania przez władze PRL, którym nie spodobała się zbyt duża ilość obiektów sakralnych w piśmie. Pozostawiony bez środków do życia utrzymywał się wyrabiając kłódki[1]. Instytut zlikwidowano pod koniec 1949 roku. W latach 1955–1957 współpracował z Instytutem Historii i Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk. 6 lipca 1957 uzyskał tytuł docenta, a w 1958 objął kierownictwo redakcji działu sztuki w wydawnictwie Arkady. Od 1963 roku pracował jako kustosz w Muzeum Etnograficznym w Warszawie (dział rzeźby), w 1974 roku przeszedł na emeryturę nie rezygnując jednak z pracy naukowej.

Był członkiem Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Jego żoną była literatka Marcelina Szwam. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 71-5-30)[2].

Ordery i odznaczenia

Publikacje

Książki

  • 1955 Wycinanka ludowa
  • 1967 Sztuka ludowa. Formy i regiony w Polsce
  • 1968 Ludowe malarstwo na szkle
  • 1970 Ludowe obrazy drzeworytnicze
  • 1970 Dawna polska rzeźba ludowa
  • 1976 Dawny artysta ludowy
  • 1977 Sztuka ludowa. Charakterystyki-porównania-odrębności
  • 1978 Sztuka ludowa w Europie

Artykuły

  • 1938 „Huculskie” malarstwo ludowe na szkle, „Arkady” R.4, nr 2.
  • 1938 Malarstwo ludowe na szkle w Polsce środkowej, „Arkady” R.4, nr 7.
  • 1939 Problem polskości podhalańskiej grupy ludowych obrazów na szkle, „Arkady” R.5, nr 3.
  • 1945 Lubelskie obrazy ludowe na szkle malowane, „Zdrój”, nr 2.
  • 1947 Zagadnienie stylu ludowego, „Polska Sztuka Ludowa”, R. 1, nr 1/2,
  • 1947 Obrazy zbójnickie na szkle, „Polska Sztuka Ludowa”, R. 1, nr 1/2
  • 1948 Zagadnienie stylu ludowego, „Polska Sztuka Ludowa”, R. 2, nr 1,2,3,9/10.
  • 1948 Wystawa krakowska rzeźby, malarstwa i grafiki ludowej, PSL, R. 2, nr 6, 7, 8.
  • 1948 Zespoły rzeźb z wyobrażeniem Bożego Grobu, „Polska Sztuka Ludowa”, R. 2, nr 2.
  • 1948 Szkoła krośnieńska w rzeźbie ludowej, „Polska Sztuka Ludowa”, R. 2, nr 3.
  • 1948 Sztuka ludowa Warmii i Mazur, „Polska Sztuka Ludowa”, R. 2, nr 4/5.
  • 1948 Zespoły rzeźb z wyobrażeniem Bożego Grobu, „Polska Sztuka Ludowa”, R. 2, nr 2.
  • 1948 Obrazy na szkle z Jeleśni, „Polska Sztuka Ludowa”, R. 2, nr 9/10.
  • 1959 Tkanina ludowa, [w:] „Tkanina polska”, Warszawa.
  • 1968 Le problème du regionalisme dans la sculpture populaire polonaise, „Zeszyty Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie”, t. 6–7, s. 77–81.
  • 1972 Kryteria sztuki ludowej [w:] Granice sztuki, Warszawa, s. 148–153.

Przypisy

  1. ↑ Aleksander Jackowski, Polska sztuka ludowa, Warszawa 2002.
  2. ↑ Cmentarz Stare Powązki: BOŻENA GRABOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-08-29].
  3. ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 279 „za zasługi na polu pracy kulturalno-oświatowej i społecznej”.

Bibliografia

  • Zofia Jeż-Jarecka, Józef Grabowski, [w:] „Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne”, Tom II, Wrocław-Kraków 2007.

Media użyte na tej stronie