Józef Herzog

Józef Herzog

major
Data i miejsce urodzenia	16 marca 1901 Osiek, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	21 stycznia 1983 Kraków
Przebieg służby
Lata służby	1915–1945
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier, Wojsko Polskie Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość
Jednostki	1 pułk piechoty, 4 pułk piechoty Legionów, Korpus Ochrony Pogranicza, 20 pułk piechoty, 27 pułk piechoty, GO „Piotrków”
Stanowiska	dowódca batalionu, oficer sztabowy
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce
Odznaczenia

Józef Herzog po aresztowaniu przez MBP 1946

Józef Herzog (ur. 16 marca 1901 w Osieku, zm. 21 stycznia 1983 w Krakowie) – major piechoty Wojska Polskiego, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej, piłsudczyk, działacz patriotyczny, więzień polityczny okresu stalinowskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Józef Herzog był piątym z sześciorga dzieci i najmłodszym z czterech synów Franciszka i Heleny z Jędrzejowskich^[1][2]. W młodości należał do drużyny skautowej przy C.K. Gimnazjum w Wadowicach.

Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się wraz z bratem Stefanem (śladem starszych Franciszka i Stanisława) do Legionów Polskich, fałszując metrykę. Został wcielony w maju 1915 roku^[3]. W składzie 1 pułku piechoty wziął udział w kampanii wołyńskiej, był dwukrotnie ranny. Został wyróżniony odznaką „Za Wierną Służbę”^[2]. Po kryzysie przysięgowym został wysłany na front włoski. W listopadzie 1917 roku zgłosił przełożonym swą niepełnoletniość i został zwolniony do domu^[1].

W porozumieniu z bratem Franciszkiem przystąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, brał udział w wyzwalaniu Andrychowa. Następnie, w składzie 4 pułku piechoty Legionów, uczestniczył w odsieczy Lwowa^[1]. Jednocześnie, w trakcie urlopów, zaliczał eksternistycznie program nauki w gimnazjum^[3]. W tym czasie nawiązał przyjaźń z Leopoldem Okulickim^[1]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej wyróżnił się w walkach z armią Budionnego^[3].

Razem z braćmi Franciszkiem i Stefanem (Stanisław poległ w 1914 roku w Karpatach) pozostał w czynnej służbie wojskowej i zdał maturę w Wilnie. Z dniem 10 listopada 1924 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza^[4][5]. W 1931 przeniesiono go do 20 pułku piechoty^[1]. 27 czerwca 1935 został mianowany majorem ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 69. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[6]. W sierpniu tego roku został przeniesiony do 27 pułku piechoty w Częstochowie na stanowisko dowódcy batalionu^[7]. Obowiązki służbowe łączył z pracą społeczną, między innymi w Lidze Morskiej i Kolonialnej^[3].

W czasie kampanii wrześniowej był, w stopniu majora, oficerem sztabowym Grupy Operacyjnej „Piotrków”, dowodzonej przez generała Wiktora Thommée, w składzie Armii „Łódź”. Uczestniczył w obronie Modlina. Został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari^[3].

Po kapitulacji trafił do niewoli niemieckiej i został osadzony w oflagu II C Woldenberg, gdzie działał w konspiracji obozowej i zaangażował się w pomoc jeńcom radzieckim. Uwolniony w styczniu 1945, powrócił do Krakowa^[1].

W marcu 1945 roku zgłosił się do ludowego Wojska Polskiego, ale nie został przyjęty ze względu na legionową przeszłość^[1]. Podjął pracę w sklepie chemiczno-farbiarskim przy ulicy Długiej, będącym własnością byłego oficera Armii Krajowej, Franciszka Ponickiego^[3]. Jednocześnie zaangażował się w działalność w organizacji Wolność i Niezawisłość. 20 października 1946 roku został aresztowany i poddany brutalnemu śledztwu^[1]. Skazany na 10 lat pozbawienia wolności, przebywał w więzieniu we Wronkach. Został zwolniony w 1951 roku, na mocy amnestii^[3]. Odtąd był stale inwigilowany przez organy bezpieczeństwa^[2]. Działał na rzecz zachowania pamiątek po Józefie Piłsudskim, odnowienia krypty na Wawelu i wyremontowania kopca Piłsudskiego^[3]. Uczestniczył w organizacji Marszu Szlakiem I Kompanii Kadrowej w 1981 roku i wszedł w skład kapituły odznaki^[2]. Na grobie rodzinnym na cmentarzu Rakowickim umieścił epitafia braci: Franciszka i Stefana, zamordowanych przez NKWD w Charkowie i Katyniu, podając miejsca ich śmierci^[1].

Zmarł 21 stycznia 1983 roku w Krakowie i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim (kwatera U-rząd wsch.)^[8]. Jego pogrzeb przemienił się w wielką manifestację patriotyczną^[2].

Grób płka Józefa Herzoga na Cmentarzu Rakowickim

Józef Herzog był żonaty z Marią Sworzeniówną, z którą miał jedną córkę^[1].

W 1994 roku nakładem Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce ukazała się jego książka wspomnieniowa Krzyż Niepodległości. Wspomnienia ze służby w Legionach^[2].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1939)^[3]
• Krzyż Niepodległości (9 listopada 1931)^[9]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie^[10][3], po raz pierwszy i drugi w 1921)^[11]
• Złoty Krzyż Zasługi (25 maja 1939)^[12][3]
• Srebrny Krzyż Zasługi^[3]
• Odznaka „Za wierną służbę”^[2]
• Odznaka za Rany i Kontuzje

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Mieczysław Bielski: Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991, s. 385. ISBN 83-11-07836-X.
• Ewa Skarżyńska: Poszli, bo tak chcieli : opowieść o czterech braciach Herzogach, dzielnych polskich legionistach. Dziekanów Leśny : Wydawnictwo LTW, 2018. ISBN 978-83-7565-567-4
• Małopolscy Bohaterowie Niepodległości. Józef Herzog (1901–1983) – niezłomny żołnierz niepodległości