Józef I Habsburg

Józef I Habsburg

— z Bożej łaski cesarz rzymski, król Niemiec, Węgier, Czech, Chorwacji, arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Śląska etc. —
Król Niemiec
Okres	od 23 stycznia 1690 do 17 kwietnia 1711
Poprzednik	Leopold I Habsburg
Następca	Karol VI Habsburg
cesarz rzymski
Okres	od 5 maja 1705 do 17 kwietnia 1711
Poprzednik	Leopold I Habsburg
Następca	Karol VI Habsburg
Król Czech
Okres	od 5 maja 1705 do 17 kwietnia 1711
Poprzednik	Leopold I Habsburg
Następca	Karol VI Habsburg
Król Węgier
Okres	od 1687 do 17 kwietnia 1711
Poprzednik	Leopold I Habsburg
Następca	Karol VI Habsburg
Arcyksiążę Austrii
Okres	od 5 maja 1705 do 17 kwietnia 1711
Poprzednik	Leopold I Habsburg
Następca	Karol VI Habsburg
Książę cieszyński
Okres	od 1705 do 1711
Poprzednik	Leopold I Habsburg
Następca	Karol VI Habsburg
Dane biograficzne
Dynastia	Habsburgowie
Data urodzenia	26 lipca 1678
Data śmierci	17 kwietnia 1711
Ojciec	Leopold I Habsburg
Matka	Eleonora Magdalena Wittelsbach
Rodzeństwo	Karol VI Habsburg
Żona	Wilhelmina Amalia Welf

Józef I Habsburg (ur. 26 lipca 1678 w Wiedniu, zm. 17 kwietnia 1711 w Wiedniu) – król Niemiec, cesarz rzymski, król Czech i Węgier (koronowany w 1687), arcyksiążę Austrii 1705–1711 z dynastii Habsburgów.

Syn Leopolda I Habsburga i Eleonory Magdaleny z Wittelsbachów, córki palatyna reńskiego. Zasłynął w bitwach pod Landau, po których zyskał przydomek „Zwycięski”.

Polityka

W toku wojny między Habsburgami, Rzeczpospolitą i Wenecją a Turkami, w 1687 r. w Preszburgu sejm węgierski przyznał Habsburgom dziedziczne prawo do korony. Cesarz Leopold I wyznaczył wtedy do roli monarchy węgierskiego swojego syna, Józefa, który został koronowany w Budapeszcie. To dodatkowo gwarantowało sukcesję habsburską w tym państwie.

23 stycznia 1690 roku w Augsburgu, jeszcze za życia ojca, Józef został wybrany na króla rzymskiego (niemieckiego), a tytuł cesarski przyjął po śmierci Leopolda w 1705 r. W 1708 r. potwierdził przyznanie książętom Hanoweru z rodu Welfów godności elektorów Rzeszy. W tym samym roku formalnie przywrócono prawo głosu w kolegium elektorskim królom czeskim (czyli samym Habsburgom) – zostało zawieszone w czasie powstania w Czechach (1618–1621) w trakcie wojny trzydziestoletniej. W 1705 roku zaczęły się kłopoty na Węgrzech, gdzie miejscowy magnat Franciszek II Rakoczy ogłosił się księciem najpierw Siedmiogrodu, a potem całych Węgier. W 1707 r. Józef został zdetronizowany przez Sejm węgierski obradujący w Ónod, jednak w 1708 r. armia cesarska pokonała siły Rakoczego pod Trenczynem, co doprowadziło do rychłego końca rebelii i umocnienia pozycji Habsburgów w tym kraju. Węgry zostały opanowane do 1711 roku, kiedy powstańcy zawarli z cesarzem pokój w Szatmár. Tymczasem Józef I kontynuował hiszpańską wojnę sukcesyjną, trwającą od 1701 do 1714. Brat cesarza, Karol, wkroczył do Hiszpanii w asyście armii angielskiej i portugalskiej, jednak większe poparcie miał kandydat francuski Filip V Burbon, co sprzyjało przeciąganiu się wojny. W jej toku wojska cesarskie opanowały Półwysep Apeniński i cesarz liczył na zjednoczenie Włoch pod swoją władzą, czym zraził do siebie sojuszników i osłabił ich wolę walki po austriackiej stronie. Uwikłany w działania na zachodzie i na Węgrzech, Józef I pozostał zasadniczo obojętny wobec wielkiej wojny północnej, ale w 1707 roku zawarł umowę z królem szwedzkim Karolem XII w Altranstädt, zezwalając w niej Szwedom na przeprowadzenie zaciągu do wojska na Śląsku, a przy okazji obiecując przywrócenie tamtejszym protestantom miejsc kultu, które zostały im odebrane po pokoju westfalskim w 1648 r. Było to podyktowane sytuacją, w której mający wówczas przewagę Karol XII opanował Saksonię i bezpośrednio zagrażał Austrii, tymczasem siły cesarskie były uwiązane w walkach o Hiszpanię.

W 1706 r. cesarz powołał do życia Wiener Stadtbank, czyli bank państwowy dla austriackich posiadłości dziedzicznych Habsburgów. Józef prowadził politykę w duchu merkantylizmu, zgodnie z kierunkiem wyznaczonym przez Leopolda I. Zakładał nowe manufaktury, aktywizował działalność gospodarczą, ograniczał feudalne monopole przysługujące cechom rzemieślniczym.

W 1709 r. obiecał Sejmowi czeskiemu przeprowadzenie zmian w niekorzystnym dla Czechów statucie krajowym królestwa. Miano zmienić upokarzające przepisy wprowadzone przez cesarza Ferdynanda II po bitwie na Białej Górze w 1620 r.

Zmarł najprawdopodobniej na ospę, chociaż możliwe jest, że cesarz został otruty. Wszystko wydarzyło się po przybyciu tureckiego agi ze świtą. Józef został wtedy poddany leczeniu przez tureckiego derwisza, będącego członkiem świty. Po śmierci Józefa tron objął jego brat Karol, który nie przepadał za swym zmarłym bratem. Jako późniejszy Cesarz Karol VI, za sprawą wydanej przez siebie w 1713 roku sankcji pragmatycznej uniemożliwił objęcie tronu przez córki Józefa, co było niezgodne z testamentem cesarza Leopolda I.

Pełna tytulatura

Józef, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, etc., etc., arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Górnego i Dolnego Śląska, Wirtembergii, Teck etc., książę Szwabii, hrabia Habsburga, Tyrolu, Ferreti, Kyburga, Gorycji etc., landgraf Alzacji, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Górnych i Dolnych Łużyc etc., pan Marchii Wendyjskiej, Salin, Port Naon, etc., etc., etc.

Genealogia

Bibliografia

• W. Felczak, Historia Węgier, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1983.
• J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002. ISBN 83-04-04422-6.
• E. Rostworowski, Historia powszechna. Wiek XVIII, PWN, Warszawa 1999. ISBN 83-01-01037-1.
• Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, JózefJ. Dobosz, MaciejM. Serwański, IlonaI. Czamańska, wyd. Wyd. 2, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002, ISBN 83-7177-118-5, OCLC 749651157 .
• H. Wereszycki, Historia Austrii, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1986.