Józef Kolowca

Józef Marian Kolowca
Data i miejsce urodzenia

19 marca 1906
Kraków

Data i miejsce śmierci

17 grudnia 1957
Szczecin

doc. nauk rolniczych
Specjalność: zootechnika
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Praca naukowo-dydaktyczna
uczelnia/instytut

PING w Puławach, Wydział Rolny UMCS w Lublinie, WSR w Szczecinie

Katedra

Żywienia Zwierząt WSR

dziekan
Wydział

Zootechniczny WSR w Szczecinie

Okres spraw.

1955–1957

Józef Marian Kolowca (ur. 19 marca 1906 w Krakowie, zm. 17 grudnia 1957 Szczecinie) – polski specjalista w dziedzinie żywienia zwierząt związany z Instytutem Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach oraz Wydziałem Rolnym UMCS w Lublinie, działacz ochrony przyrody, pełnomocnik Ministra Rolnictwa do zagospodarowania ziem górskich, inicjator i organizator akcji Wielki Redyk (1948), współtwórca Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie, docent nauk rolniczych i dziekan Wydziału Rolnego. Brat Stanisława Kolowca - artysty fotografika, ojciec dr n. med. Jakuba Marcina Kolowca - specjalisty kardiologa oraz dziadek adwokata Jakuba Marka Kolowca.

Życiorys

Kraków, Puławy (1906–1939)

Urodził się w roku 1906 w Krakowie. Jego rodzicami byli Józef Kolowca (pracownik kolei) i Katarzyna z domu Sękara. W rodzinnym mieście ukończył gimnazjum matematyczno-przyrodnicze (1925). W latach 1925– 1932 studiował chemię na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego i odbył służbę wojskową. W latach 1933–1937 odbył na UJ studia rolnicze (Wydział Rolniczy UJ, współcześnie – Uniwersytet Rolniczy im. Kołłątaja), uzyskując tytuł inżyniera rolnictwa. Jeszcze przed uzyskaniem dyplomu rozpoczął pracę w skończeniu studiów pracował w Zakładzie Mikrobiologii Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach (lata 1936–1937), a w okresie 1937–1939 był asystentem prof. Henryka Malarskiego, wybitnego specjalisty w dziedzinie żywienia zwierząt, wcześniej (1917) – współorganizatora PINGW (współpracownika prof. Leona Marchlewskiego), zainteresowanego biochemią i fizjologią[1]. W Zakładzie Żywienia Zwierząt J. Kolowca zajmował się m.in. możliwościami zwalczania guzowatości korzeni drzew owocowych oraz technikami sporządzania kiszonek i namiastek paszowych (wspólnie z prof. Śnieszką opracowywał metodę wzbogacania słomy w białko)[2][3][4]. Był zaangażowany w upowszechnianie kiszenia pasz wśród rolników (pełnił funkcje sekretarza specjalnej komisji, działającej w Polskim Towarzystwie Zootechnicznym, oraz doradcy Ministra Rolnictwa)[2].

Stalowa Wola, Podhale (1940–1949)

Wypas owiec na hali
Wypas kulturowy w Dolinie Chochołowskiej (2006)

W czasie okupacji pracował początkowo, w latach 1940–1942, jako chemik-laborant w Zakładach Stalowa Wola[2][3].

W roku 1942, w związku z podejrzeniami o udział w akcji zbrojnej, zbiegł na Podhale. Zamieszkał w Zakopanem, gdzie przez dwa lata był zastępcą instruktora łąkarstwa. W tym okresie obserwował skutki rosnącej eksploatacji tatrzańskich pastwisk[2][5]. Przepasienie, prowadzące do degradacji inicjalnych i słabo ukształtowanych gleb górskich oraz leśnych ekosystemów, było związane z gwałtownym wzrostem pogłowia owiec. W czasie okupacji rosła cena wełny i górale znacznie zwiększyli ich hodowlę (początkowo nie były rekwirowane przez okupanta). Po wojnie liczba owiec wypasanych w Tatrach wynosiła ok. 30 tys., podczas gdy w dobrych sezonach pasterskich nie powinna przekraczać 6–8 tys. Z niedostatku trawy owce pasły się w szkółkach i młodnikach, zagrażając lasom tatrzańskim[6].

Po zakończeniu wojny Józef Kolowca został instruktorem łąkarstwa na powiat nowotarski (1945–1947), a następnie pełnomocnikiem Ministra Rolnictwa do racjonalnego zagospodarowania terenów górskich (1947–1948)[2]. Zabiegał o zniesienie służebności w tatrzańskich lasach oraz zainicjował i zorganizował w roku 1948 Wielki Redyk[6] – dobrowolny przepęd 8 tys. owiec (z bacami i juhasami) na pastwiska w okolicy Szczawnicy (tereny połemkowskie, wsie: Jaworki, Szlachtowa, Biała Woda i Czarna Woda). Hodowcy odnieśli w tym samym roku znaczne korzyści materialne, co sprawiło, że w roku 1949 liczba chętnych do udziału w Wielkim Redyku dwukrotnie przekroczyła wydajność pastwisk wokół Szczawnicy – zaczęto organizować przepędy w dalsze okolice (powiat nowosądecki i gorlicki), w które poszło ok. 6,5 tys. owiec. Już w drugim roku akcji wyprowadzono z Tatr ponad połowę pogłowia owiec i zaobserwowano wyraźną poprawę stanu tatrzańskiej przyrody (stopniowy powrót do równowagi biocenotycznej)[6].

Zorganizowany przez Józefa Kolowcę przepęd tatrzańskich stad na nowe pastwiska stał się treścią filmu dokumentalnego Wielki Redyk, który był w roku 1949 prezentowany i nagrodzony na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes[7].

Lublin i Kraków (1949–1954)

W roku 1949 dr Józef Kolowca rozpoczął pracę w Katedrze Fizjologii i Żywienia Zwierząt, którą tworzył wówczas Henryk Malarski na Wydziale Rolnym UMCS. Prof. Malarski zgromadził w Lublinie dużą grupę naukowców, w przyszłości profesorów (m.in. Jan Kielanowski, Stanisław Berger, Jan Bartnik, Franciszek Hoszczaruk, Stanisław Wójcik), którym wskazywał konieczność opierania praktyki rolniczej na wynikach badań doświadczalnych[1][8]. Uczniowie prof. Malarskiego po 2–4 latach pracy w Lublinie zasilili kadrę innych jednostek badawczych (m.in. Instytut Higieny i Żywienia oraz SGGW w Warszawie)[8].

Józef Kolowca był adiunktem i zastępcą kierownika Zakładu[2][3]. Badał m.in. pastewne wykorzystanie łubinu gorzkiego (zob. kompleks żytni bardzo słaby), metody przygotowywania i stosowania kiszonek lub odpadów gorzelniczych[9][10][11]. Wykładał hodowlę ogólną i żywienie zwierząt na Wydziale Rolniczym i Wydziale Weterynaryjnym UMCS[2].

W roku 1954 objął stanowisko kierownika Działu Współpracy Gospodarczej w Zakładzie Ochrony Przyrody PAN[3], tworzonym w Krakowie przez prof. Władysława Szafera[12].

Szczecin (1955–1957)

Budynek Wydziału Rolniczego AR w Szczecinie

W latach 1955–1957 Józef Marian Kolowca mieszkał w Szczecinie, uczestnicząc w tworzeniu w tym mieście Wyższej Szkoły Rolniczej (później Akademia Rolnicza, współcześnie Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie)[13].

Uchwała o utworzeniu WSR w Szczecinie została podjęta 17 lipca 1954 roku[14]. W pierwszym roku działalności uczelnia miała tylko jeden wydział – Wydział Rolny, którego pierwszym dziekanem był Antoni Linke. Józef Kolowca otrzymał stopień docenta i został prodziekanem Wydziału Rolnego (1955–1956) oraz kierownikiem Katedry Żywienia Zwierząt. W latach 1956–1957 pełnił funkcję dziekana Wydziału Zootechnicznego[15]. Był również współorganizatorem Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego[16].

Publikacje (wybór)

  • 1937 – Guzowatość korzeni i próby jej zwalczania[4]
  • 1946, 1947, 1951[2] – Kiszonki, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne[10]
  • 1951 – Sprawa pastewnego użytkowania łubinu gorzkiego (ziarna i zielonej masy) za pomocą rozmaitych metod jego zakiszania, nakł. UMCS[10]
  • 1952 – Przyrządzanie i skarmianie kiszonek, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne[11]
  • 1954 – Badania nad wykorzystaniem wywaru gorzelnianego, nakł. UMCS[17]
  • 1954 – Kiszonki w PGR i spółdzielniach produkcyjnych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne[18]
  • 1962 (wyd. 2) – Józef Kolowca, Historia i podstawy pasterstwa w Tatrach w: Tatrzański Park Narodowy (red. Wł. Szafer)[19]

Życie rodzinne

W roku ok. 1939[20] ożenił się z Krystyną z Baczyńskich. Mieli syna Jakuba Marcina[2].

Zmarł w Szczecinie 17 grudnia 1957 roku. Spoczywa w Krakowie, na Cmentarzu Rakowickim[2].

Przypisy

  1. ↑ a b Zasłużeni Polacy > Henryk Malarski - twórca polskiej nauki o żywieniu. [w:] Rolniczy Magazyn Elektroniczny, Nr 16 ISSN 1734-3070 [on-line]. Centralna Biblioteka Rolnicza, Listopad 2006. s. 63. [dostęp 2014-10-26]. (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j Mieczysław Nowak: Kolowca Józef. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XIII: Klobassa Zręcki Stanisław – Kopernicki Franciszek. Kraków: PAN (www.psb.pan.krakow), 1967–1968, s. 319–320.
  3. ↑ a b c d Lech Pałasz: Kolowca, Józef. W: Praca zbiorowa, red. Tadeusz Białecki: Encyklopedia Szczecina. T. 1. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii, Zakład Historii Pomorza Zachodniego, 1999, s. 452. ISBN 83-7241-089-5. (pol.).Sprawdź autora:1.
  4. ↑ a b Józef Kolowca: Guzowatość korzeni i próby jej zwalczania. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. books.google.pl, 1937. [dostęp 2014-10-25].
  5. ↑ na podstawie PSB t.13: Kolowca Józef. [w:] Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Z-ne.pl » Portal Zakopiański [on-line]. [dostęp 2014-10-25]. (pol.).
  6. ↑ a b c Wielki Redyk. [w:] Internetowa Encyklopedia Tatrzańska [on-line]. z-ne.pl. [dostęp 2014-10-25].
  7. ↑ Reżyseria: Stanisław Możdżeński, komentarz: Ewa Szelburg-Zarembina, zdjęcia: Sergiusz Sprudin, montaż: Wacław Kaźmierczak: Wielki Redyk; tytuł alternatywny: Biały Redyk. [dostęp 2014-10-25].
  8. ↑ a b Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii > Historia. [w:] Strona internetowa instytutu [on-line]. Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie; Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt. [dostęp 2014-10-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-26)].
  9. ↑ Józef Kolowca: Sprawa pastewnego użytkowania łubinu gorzkiego (ziarna i zielonej masy) za pomocą rozmaitych metod jego zakiszania. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. books.google.pl, 1951. [dostęp 2014-10-26].
  10. ↑ a b c Józef Kolowca: Kiszonki. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. books.google.pl, 1951. [dostęp 2014-10-26].
  11. ↑ a b Józef Kolowca: Przyrządzanie i skarmianie kiszonek. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. books.google.pl, 1952. [dostęp 2014-10-26].
  12. ↑ Historia. [w:] Strona internetowa Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie [on-line]. www.iop.krakow.pl. [dostęp 2014-10-26].
  13. ↑ 55 lat Wydziału Biotechnologii i Hodowli Zwierząt Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. „Forum”. wydawnictwo.zut.edu.pl. (pol.). 
  14. ↑ Uchwała Nr 490a Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1954 r. w sprawie utworzenia Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie. [w:] M.P. 1954 nr 70 poz. 871 [on-line]. Internetowy System Aktów Prawnych. [dostęp 2014-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-20)]. (pol.).
  15. ↑ Katedra Hodowli Trzody Chlewnej, Żywienia Zwierząt i Żywności > rys historyczny. [w:] Strona internetowa Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie [on-line]. www.biotechnologia.zut.edu.pl. [dostęp 2014-10-26]., (historia Wydziału)
  16. ↑ Twórcy Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego. [w:] Strona internetowa STN [on-line]. Szczecińskie Towarzystwo Naukowe. [dostęp 2014-10-24]. (pol.).
  17. ↑ Józef Kolowca: Badania nad wykorzystaniem wywaru gorzelnianego. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. books.google.pl, 1954. [dostęp 2014-10-26].
  18. ↑ Józef Kolowca: Kiszonki w PGR i spółdzielniach produkcyjnych. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. books.google.pl, 1954. [dostęp 2014-10-26].
  19. ↑ Józef Kolowca: Historia i podstawy pasterstwa w Tatrach. W: Praca zbiorowa (red, Wł. Szafer): Tatrzański Park Narodowy (wyd.2). Kraków: Polska Akademia Nauk, 1962.
  20. ↑ M.J. Minakowski: Józef Kolowca (szukamy związków rodzinnych). [w:] Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [on-line]. www.sejm-wielki.pl. [dostęp 2014-10-29]. (pol.).

Media użyte na tej stronie

Wksir Slowackiego.jpg
Autor: Kenraiz Krzysztof Ziarnek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek przy ul. Słowackiego 17 w Szczecinie Wydziału Kształtowania Środowiska i Rolnictwa Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
Dolina Chochołowska a1.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC BY 2.5
Dolina Chochołowska (West Tatra Mountains)
Pasterstwo - wypas owiec na hali.jpg
(c) Giraff, CC-BY-SA-3.0
Wypas owiec na hali w Pieninach, wrzesień 2004. Fotografia udostępniona przez Giraff camelopardalis na bazie licencji GNU FDL.