Józef Mehoffer

Józef Mehoffer
Ilustracja
Stanisław Wyspiański, Portret Józefa Mehoffera, 1898
Imię i nazwisko

Józef Edler von Mehoffer

Data i miejsce urodzenia

19 marca 1869
Ropczyce

Data i miejsce śmierci

8 lipca 1946
Wadowice

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

secesja

Muzeum artysty

Dom Józefa Mehoffera

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Wawrzyn Akademicki
Strona internetowa
Muzeum Józefa Mehoffera w Krakowie
Ławeczka Józefa Mehoffera w Turku
Pomnik Józefa Mehoffera w Ropczycach
Grobowiec Józefa Mehoffera na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Józef Mehoffer (ur. 19 marca 1869 w Ropczycach, zm. 8 lipca 1946 w Wadowicach) – polski malarz, witrażysta, grafik, jeden z najbardziej wyrazistych przedstawicieli Młodej Polski.

Życiorys

Pochodził ze spolonizowanej rodziny austriackich urzędników. Jego dziadek Joseph Edler von Mehoffer (ur. 1786 w Brnie) – publicysta, pisarz i galicyjski c.k. urzędnik – był synem nobilitowanego na Morawach Ignaza Edlera von Mehoffera (1747–1807) i Marie Rosalie Hauer[1], który osiadł w Galicji ok. 1808 roku. Ojciec Wilhelm był radcą Sądu Krajowego. Po uzyskaniu autonomii przez Galicję w obrębie monarchii austro-węgierskiej w 1867 r. odrodził się powiat ropczycki. Pierwszym starostą został właśnie Wilhelm Mehoffer, a później sprawował funkcje prezesa Sądu Powiatowego. Gmach obecnego sądu to w dużej mierze dzieło ojca przyszłego malarza. Matka, Aldona z Polikowskich zajmowała się wychowaniem pięciu synów, trzech starszych od Józefa tj. Eugeniusza, Alfreda, Wiktora oraz najmłodszego Wilhelma. Mieszkali w Ropczycach w dworku przy ulicy Najświętszej Marii Panny 8 (dom został rozebrany w 1995 roku). Rok po urodzinach Józefa, w 1870 roku ojciec Wilhelm awansował na radcę Sądu Krajowego i rodzina przeprowadziła się do Krakowa[2]. Ojciec zmarł wcześnie, bo w 1873 r., kiedy Józef miał zaledwie 4 lata.

Józef Mehoffer był uczniem Jana Matejki, dzięki któremu poznał Zygmunta Pusłowskiego. Ten znany mecenas artystów wspierał Mehoffera, gościł go w swoim pałacu w Czarkowach, cenionym „salonie artystyczno-politycznym”, w którym bywało wielu artystów: Matejko, Boznańska, Malczewski, Rostworowski, Puszet, Morstin. Pusłowski ufundował Mehofferowi paryskie stypendium, a lata później, w 1913, Józef Mehoffer uwiecznił pałac Pusłowskich na rysunku[3]. Studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (od 1905 r. profesor tej uczelni, a później rektor), oraz na uczelniach wiedeńskich (Uniwersytet i Akademia) oraz paryskich (Academie Colarossi i École des Beaux-Arts).

Józef Mehoffer był żonaty z Jadwigą Janakowską, miał syna Zbigniewa (1900–1985). Zmarł na gruźlicę 8 lipca 1946 r. w Wadowicach i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera PAS 31-zach-5)[4].

Twórczość

Uprawiał grafikę artystyczną, akwafortę, akwatintę, autolitografię, malarstwo sztalugowe, portret kredkowy. Oddzielny, znaczący dział twórczości Mehoffera, to grafika użytkowa. Uznawany za mistrza secesyjnej dekoracyjności, tworzył wiele grafik książkowych: projektów okładek, kart tytułowych, ornamentów, winiet, inicjałów, bordiur, ekslibrisów, zdobników itp. Projektował też afisze, arkusze akcji, znaki towarowe, banknoty.

Tworzył wiele portretów osób, wizerunków postaci z naciskiem na ukazanie ich strojów (także historycznych), oraz dziewięć cykli tematycznych poświęconych tańcowi.

Był jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. Do jego uczniów należeli m.in. Kasper Pochwalski, Erwin Czerwenka, Zdzisław Eichler, Ludwik Konarzewski, Henryk Policht, Adam Bunsch, Jan Marcin Szancer.

Ważniejsze dokonania


Obrazy

Witraże

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

  • W Krakowie na ulicy Krupniczej 26 znajduje się Dom Józefa Mehoffera, który jako oddział Muzeum Narodowego jest poświęcony twórcy;
  • W Turku Józef Mehoffer został honorowym obywatelem miasta oraz znajduje się tu pierwszy w Polsce pomnik poświęcony artyście przy Placu Henryka Sienkiewicza – „Ławeczka Mehoffera” według projektu Mai Brzyskiej[16];
  • W Ropczycach artysta jest patronem ulicy, osiedla, ropczyckiego Domu Kultury, a także w rynku znajduje się jego pomnik (autorstwa Kazimierza Malskiego) i ławka (bez postaci artysty, ponad oparciem napis: Józef Mehoffer z Ropczyc po europejską sławę. LO.im.T.Kościuszki). W ropczyckim liceum ogólnokształcącym, na lewo od wejścia do budynku, na elewacji znajduje się tablica pamiątkowa, wewnątrz sala pamięci artysty. Można tam zobaczyć kopie kilkunastu obrazów, projektów witraży artysty i przeczytać krótką notkę biograficzną[17];
  • W wielu miastach w Polsce znajdują się ulice, które noszą jego imię, między innymi w Krakowie, Warszawie, Gdańsku, Tarnowie;
  • W Warszawie znajduje się mural reklamowy firmy Tymbark na ścianie przy ulicy Żelaznej, gdzie widoczna jest charakterystyczna ważka z obrazu „Dziwny ogród” Józefa Mehoffera[18]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Isabel Roskau-Rydel, Niemiecko-austriackie rodziny urzędnicze w Galicji 1772–1918, Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2011.
  2. ↑ Józef Mehoffer, malarz z Ropczyc. Wszechstronny i pracowity. [dostęp 2022-09-04].
  3. ↑ A. Mieszczanek, Przedwojenni., Warszawa 2020, s. 164.
  4. ↑ Lokalizator Grobów – Zarząd Cmentarzy Komunalnych, zck-krakow.pl [dostęp 2020-05-20].
  5. ↑ Sala Józefa Mehoffera w „Domu pod Globusem” w Krakowie. [dostęp 2022-08-15].
  6. ↑ Parafia pw. Św. Elżbiety w Jutrosinie. Historia. [dostęp 2022-08-15].
  7. ↑ Banknoty polskie. Niezwykła historia kraju i pieniądza 1929–1939. Część 16 – Wielki kryzys na świecie i w Polsce. Bezpłatny dodatek do „Gazety Wyborczej” przygotowany we współpracy z magazynem historycznym „Mówią Wieki”. Warszawa 2006.
  8. ↑ Kaseta z tryptykiem Józefa Mehoffera. [dostęp 2022-09-04].
  9. ↑ Kaseta z tryptykiem Józefa Mehoffera. [dostęp 2022-09-04].
  10. ↑ Cmentarz Miejski w Opawie. [dostęp 2022-09-22].
  11. ↑ Anna Zeńczak: Zespół witraży JM w kaplicy grobowej rodziny Grauerów w Opawie. [dostęp 2022-09-22].
  12. ↑ Łukasz Gazur: Pod czerwoną parasolką. dziennikpolski24.pl, 2011-02-19. [dostęp 2011-02-24].
  13. ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za wybitne zasługi na polu sztuki i propagandy polskiej za granicą”.
  14. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 19.
  15. ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki w ogóle”.
  16. ↑ Józef Mehoffer. [dostęp 2022-08-15].
  17. ↑ Jubileusz urodzin Mehoffera. [dostęp 2022-08-15].
  18. ↑ Tymbark. Kochaj życie.. [dostęp 2022-08-15].

Linki zewnętrzne

Rektorzy Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie
Rektorzy (dyrektorzy)
Szkoły Sztuk Pięknych
Rektorzy
Akademii Sztuk Pięknych

Media użyte na tej stronie

POL Wawrzyn Akademicki BAR.svg
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
Cathedral Fribourg vitrail Maertyrer 02.jpg
W najniższej strefie, w detalach okien apostolskich, w niesamowity sposób ukazane jest umieranie męczenników. Mauritius - szyja przecięta mieczem, czerwona krew zalewa mu klatkę piersiową; Sebastian - przeszyty strzałami, co również powoduje, że krew leje mu się strumieniami po sterczącej klatce piersiowej. Każdemu z dwóch umierających mężczyzn towarzyszy kobieca postać lamentująca. Podprogowy erotyzm tych obrazów jest niewątpliwy, co wywołało kontrowersje w społeczeństwie po zainstalowaniu okien.
Plac Pigalle.jpg
Józef Mehoffer
Narodziny Jezusa.jpg
Józef Mehoffer
Cathedral Fribourg vitrail Nicolas Flue 01.jpg

Witraż, wykonany przez Jósefa Mehoffera w czasie I wojny światowej, przedstawia na wszystkich czterech szybach scenę patriotyczną: Tłum konfederatów w późnośredniowiecznych strojach stoi wokół "Ołtarza Ojczyzny", kolumny przypominającej figuralne fontanny na Starym Mieście. Na przypominającym ambonę występie kolumny stoją alegoryczne postacie Libertas i Patria. Na pierwszym planie mężczyźni podnoszą ręce w geście przysięgi wierności. W środkowej części umieszczono dwie sceny z życia świętego, oddzielone kolumną. Po lewej stronie brat Klaus modli się w kręgu swojej rodziny, a po prawej stronie przedstawiony jest jako modlący się pustelnik. Nad głowami Libertas i Patria, alfa i omega pojawiają się promiennie białe. Powyższą scenę zamyka błękitne jak północ niebo, a nad nim fryz z dziesięcioma herbami miast konfederackich i dewizą św. Brata Klausa: LA PAIX ET TOUJOURS EN DIEU PARCE QUE DIEU EST LA PAIX.

Św. Brat Klaus pełnił rolę mediatora w sporach. W 1481 r. został również wezwany do mediacji w sporach wewnętrznych. W czasie I wojny światowej cieszył się jeszcze większym szacunkiem. Fryburg i Solothurn, które właśnie świętemu zawdzięczają swoje przyjęcie do Konfederacji, oddały mu szczególny hołd, podobnie jak to uczyniły wieki wcześniej ze źródłem Samarytanina.
Zona z pegazem.jpg
Józef Mehoffer
Stained glass window Allegory of Saving, 1933 design. by Jozef Mehoffer, KOMK Bank, 15 Szpitalna street, Old Town, Kraków, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
Witraż Alegoria Oszczędności (inny tytuł: Dobrobyt i Oszczędność), 1933 proj. Józef Mehoffer, budynek d. KOMK, ul. Szpitalna 15, Stare Miasto, Kraków
Ropczyce Rynek pomnik Mehoffera.jpg
Autor: Janusz Krzyżek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ropczyce. Rynek. Pomnik Józefa Mehoffera. Autor Kazimierz Malski.
Church of St. Bernardine of Siena, chapel of St. Szymon of Lipnica, 1944 stained glass window design. Józef Mehoffer, 2 Bernardyńska street, Kraków, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put , Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Bernardyna ze Sieny, kaplica św. Szymona, 1944 witraż proj. Józef Mehoffer, ul. Bernardyńska 2, Stradom, Kraków
Józef Mehoffer by Wyspiański, 1898.jpg
Portret Józefa Mehoffera, pastel, 60 x 57 cm, Fundacja Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu
Mehoffer Turek.jpg
Autor: CudPotwórca, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ławeczka Józefa Mehoffera w Turku
Witraz 2.jpg
Sceny z życia Najświętszej Marii Panny. Zaślubiny Marii
Witraz 3.jpg
Sceny z życia Najświętszej Marii Panny. Ukrzyżowanie
Cathedral Fribourg vitrail Maertyrer 03.jpg

Detal pokazuje najniższą strefę prawego podwójnego okna. Umieranie męczennic Katarzyny i Barbary jest przedstawione w sposób niewiarygodny. Obie święte, namalowane w całkowitej nagości na białym szkle, ukazane są w momencie śmierci: Katarzyna z odsłoniętym łonem spada z koła, a Barbara leży bokiem na ziemi z podciągniętymi nogami. Każdej z postaci świętych towarzyszy kobieca postać lamentująca.

Okno jest w całości w stylu Jungenstil. Styl ten czerpie inspirację z form świata roślinnego i zwierzęcego. Postacie są często stylizowane na język formalny składający się z falistych linii. Świat kwiatów jest dominujący. W kolorze złotym, rozciąga się pomiędzy środkową a dolną częścią okna. Do tego dochodzą fantazyjne, kolorowe kwiaty, które przypominają motyle lub których płatki wyglądają jak usta. Oprócz kształtów kwiatów, symboliczne są również kolory. Kwiatowy dywan, na którym leżą ciała męczenników, oznacza błogosławione nasiona chrześcijaństwa. Czerwień i fiolet wyrażają śmierć i żałobę. Mehoffer wykorzystał w tej pracy całą paletę barw, zestawiając najmocniejsze kolory z najdelikatniejszymi tonami. Mimo tych napięć zachowana jest jedność całości.
Dom Mehoffera.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Cancre (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Dom Józefa Mehoffera, ul. Krupnicza, Kraków
Rynek krakowski.jpg
Old Town Market Square in Kraków