Józef Naronowicz-Naroński

Józef Naronowicz-Naroński
Data i miejsce urodzeniaok. 1610
najprawdopodobniej Naruny
Data i miejsce śmierciw kwietniu 1678
Szczytno
Zawód, zajęciematematyk
geodeta
kartograf

Józef Naronowicz-Naroński (Naroński) (ur. ok. 1610 najprawdopodobniej w Narunach[1], zm. w kwietniu 1678 w Szczytnie[2]) – matematyk, geodeta, kartograf i architekt.

Urodził się na Litwie, w rodzinie kalwińskiej.

Naroński kształcił się w Kiejdanach, Akademii Rakowskiej i przypuszczalnie w Lejdzie. Posiadał gruntowne wykształcenie z zakresu matematyki, geodezji i kartografii. Obok języka polskiego znał łacinę, francuski, flamandzki i słabo niemiecki.

Józef Naroński osiedlił się na terenie Prus Książęcych po edykcie sejmowym 1658 skazującym braci polskich na banicję. Głównym zleceniodawcą prac kartograficznych Narońskiemu był elektor Fryderyk Wilhelm. Naronowicz-Naroński nosił tytuł cywilnego inżyniera i geografa elektora. W pracach kartograficznych pomagał mu jego syn Jan Józef (zmarł 1672), a od 1672 Andrzej Woynowski. Naronowicz współpracował także, z Samuelem Suchodolcem (Suchodolskim), który później był właścicielem folwarku w Starej Różance. Józef Naronowicz-Naroński zmarł w kwietniu 1678 w Szczytnie. Pogrzebem Naronowicza zajął się Zbigniew Morsztyn z Rudówki. Józef Naronowicz-Naroński należał do najwybitniejszych braci polskich w Prusach.

Prace kartograficzne i inne

W pracach mierniczych Naronowicz posługiwał się astrolabium z podziałem na 360° oraz kwadrantem. Po raz pierwszy w Polsce zastosował triangulację jako osnowę pomiarów większych obszarów. Mapy wykonywał zwykle w skali 1 : 50 000. Fotokopie jego map znajdują się w Ośrodku Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. Mapy te pozwalają na określenie zmian linii brzegowej jezior, będących skutkiem gospodarczej działalności człowieka (m.in. wykopanie kanałów, wykonanie nasypów kolejowych). Do najważniejszych prac inżynierskich Naronowicza-Narońskiego można zaliczyć:

Opracowania Narońskiego

  • "Księgi nauk matematycznych", Tom I "Arithmetica practica", Tom II "Geometria albo rozmiar..", Tom III "Optica lubo perspectiva.."
  • "Architektura militaris, to jest budownictwo wojenne".
  • "Artilleria, to jest nauka o działach i o wszelkiej armacie strzelbowej".

Józef Naronowicz-Naroński był też autorem dwutomowego dzieła historycznego "Dowód prawdziwy Istoryi o najwyższej Monarchiej Scythiej Sarmacyi.."

Przypisy

  1. Naruny, [w:] Magda Osip-Pokrywka, Mirek Osip-Pokrywka, Polskie ślady na Litwie i Łotwie. Przewodnik historyczny, wyd. 1, Olszanica: BOSZ, 2016, s. 208, ISBN 978-83-7576-275-4.
  2. Stanisław Alexandrowicz, Pochodzenie Józefa Naronowicza-Narońskiego, twórcy topograficznej kartografii Litwy i Prus Wschodnich, "Acta Universitatis Nicolai Copernici". Nauki Humanistyczno-Społeczne. Bibliologia, 2000, T. 4, s. 62.

Bibliografia

Linki zewnętrzne