Józef Nyka

Józef Nyka
Data i miejsce urodzenia

5 grudnia 1924
Łysinin

Data i miejsce śmierci

4 września 2021
Warszawa

Zawód, zajęcie

alpinista, publicysta

Wyznanie

katolickie

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Józef Nyka (ur. 5 grudnia 1924 w Łysininie, zm. 4 września 2021[1] w Warszawie) – polski alpinista, taternik, popularyzator alpinizmu i turystyki górskiej, autor przewodników turystycznych.

Miał na koncie szereg najwyższej klasy przejść dróg i pierwszych przejść w Tatrach oraz w Dolomitach. Członek honorowy prestiżowych międzynarodowych organizacji alpinistycznych i górskich, między innymi Polskiego Związku Alpinizmu.

Życiorys

Był wieloletnim redaktorem naczelnym „Taternika”, biuletynu informacyjnego PZA (1963–1993). Wraz z córką Moniką Nyczanką prowadził wydawnictwo turystyczne „Trawers” oraz redagował prywatne pisma, częściowo dostępne w internecie: „Głos Seniora” oraz „Gazetę Górską”. Opublikował też wielką liczbę artykułów w innych czasopismach polskich i zagranicznych. Współpracował z czasopismem „Wierchy” i z „Taternikiem”. Był autorem wielokrotnie wznawianych przewodników po Tatrach polskich i słowackich, Pieninach i Gorcach.

Mieszkając na początku lat 40. ubiegłego wieku na Podhalu, w latach 1944–1945 był partyzantem IV batalionu 1 Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej w Gorcach i na Podhalu. Działał pod pseudonimem "Szpis"[2].

Na przełomie lat 50. i 60. w Tatrach poprowadził kilkanaście dróg. Jego największe sukcesy taternickie to m.in.:

W Dolomitach przeszedł wiele trudnych dróg, m.in. na Marmoladzie, Torre di Valgrande, Monte Civetta, Cima Grande di Lavaredo i Cima Ovest di Lavaredo, Monte Schiara. Przejść tych dokonał w zespołach z Zygmuntem Andrzejem Heinrichem, Adamem Szurkiem, Tadeuszem Łaukajtysem i innymi.

W latach 1960–1980 należał do zarządów Klubu Wysokogórskiego i jego następcy, Polskiego Związku Alpinizmu. Był członkiem honorowym PZA, Real Sociedad Española de Alpinismo oraz The Himalayan Club[3].

Pochowany został 22 września 2021 r. na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[4].

Jego córka Monika Nyczanka jest również autorką przewodników turystycznych i współredaktorką oraz autorką aktualizacji wielu nowszych wydań przewodników ojca.

Publikacje

Pozycje wydane i wznawiane współcześnie

  • Nad Morskim Okiem, wydanie I: 1998. Latchorzew: Trawers, ISBN 83-901580-7-8
  • Pieniny, wydanie XI: 2010. Latchorzew: Trawers, ISBN 978-83-60078-06-8
  • Tatry Polskie, wydanie XVIII: 2013. Latchorzew: Trawers, ISBN 978-83-60078-07-5
  • Tatry Słowackie, wydanie VIII: 2013. Latchorzew: Trawers, ISBN 978-83-60078-05-1

Pozycje, które nie są już wznawiane

  • Dolina Roztoki i Pięciu Stawów Polskich. Warszawa: Sport i Turystyka, 1954. 133 strony.
  • Dolina Rybiego Potoku (Morskiego Oka). Monografia krajoznawcza. Warszawa: Sport i Turystyka, 1956. 203 strony.
  • Gorce, Warszawa: Sport i Turystyka, 1959, s. 264 (wydanie III, ostatnie: 1974).
  • Alpinizm, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza RSW Prasa-Książka-Ruch, 1976. 182 stron.
  • Szczawnica-Krościenko i okolice: przewodnik, Warszawa: Sport i Turystyka, 1965. 118 stron. (wydanie III, ostatnie: 1979, 139 stron)
  • Spływ Przełomem Pienińskim: przewodnik turystyczny, Warszawa, Kraków: Wyd. PTTK „Kraj”. 1984. ISBN 83-7005-062-X (wyd. II: 1987, ISBN 83-7005-134-0)
  • Himalaya & Karakoram. Selected Polish Climbs 1939–1989. Wyd. PZA, Warszawa 1989, 32 strony.
  • Tatry Polskie i Słowackie: przewodnik turystyczny, wyd. II: 1994, Warszawa: Trawers. Zastąpione później osobnymi pozycjami dla Tatr polskich i słowackich. ISBN 83-901580-0-0.

Redakcja

Broszury z Biblioteczki historycznej „Głosu Seniora”

Po zmianie nazwy na Górska Biblioteczka Historyczna

  • Wincenty Birkenmajer: Trzy miesiące biwaku w Tatrach, 2006 (zeszyt 21).
  • Józef Nyka: A potem zapadła cisza. Żydzi w obozach pracy pod Tatrami, 2007 (zeszyt 22).
  • Edmund V. Téry: Zdobycie Pośredniej Grani, 2007 (zeszyt 23).
  • Józef Nyka: „Taternik” pół wieku temu 1947–1960, 2007 (zeszyt 24).
  • Felicja Panak: Irena Pawlewska-Szydłowska 1892–1982, 2008 (zeszyt 25).
  • Józef Nyka: Hitlerowski przemysł zbrojeniowy pod Tatrami, 2009 (zeszyt 27).
  • Józef Nyka: Bolesław Chwaściński w stulecie urodzin, 2009 (zeszyt 28).
  • Alfred Martin: Nowe drogi w Tatrach 1908, 2009 (zeszyt 29).
  • Józef Nyka: Lata wojny pod Tatrami. Kręte ścieżki pamięci, 2010 (zeszyt 30).
  • Józef Nyka: Arno Puškáš 1925–2001. Mieliśmy przyjaciela, 2011 (zeszyt 31).
  • Walenty Nyka: Mój koniec wojny – Czarny Dunajec 1944–1945, 2012 (zeszyt 32).
  • Józef Nyka: Spod bomb w ciszę gór (Kinderlandverschickung 1940–1945), II wydanie, 2012 (zeszyt 33).
  • Józef Nyka: A potem zapadła cisza. Niemieckie obozy pracy dla Żydów pod Tatrami, II wydanie, 2012 (zeszyt 34).
  • Józef Nyka: Zdzisław Dziędzielewicz-Kirkin, 2012 (zeszyt 35).
  • Irena Pawlewska-Szydłowska: Lu, Helcia, Głuskula. Helena Dłuska 1892–1921, 2013 (zeszyt 36).
  • Zdzisław Dziędzielewicz-Kirkin: Echa okupacyjnych lat, 2013 (zeszyt 37).
  • Józef Nyka: Wypadki w górach najwyższych 1986, 2014 (zeszyt 38).
  • Georg Buchholtz: Sławkowski Szczyt 350 lat temu, 2014 (zeszyt 39).
  • Józef Nyka: 70 lat temu: Z Pazurem pod Tylką, 2014 (zeszyt 40).
  • Józef Nyka: 70 lat temu: Bitwa ochotnicka, 2014 (zeszyt 41).
  • Ľudo Smatana, Julius Hefty: W limbowym gaju pod Osterwą, 2017 (zeszyt 45).
  • Monika Nyczanka: O twórcach Symbolicznego Cmentarza pod Osterwą, 2017 (zeszyt 46).
  • Christian Genersich: Nad Morskim Okiem, w Białej Wodzie, 2017 (zeszyt 47).
  • Józef Nyka: Organizacje wysokogórskie w Warszawie 1927–1977, 2017 (zeszyt 48).
  • Józef Nyka: Batalion Lamparta – trzy przyczynki, 2017 (zeszyt 49).
  • Józef Nyka: Siodło znaczy siodło, 2018 (zeszyt 55).
  • Jerzy Wesołowski – Wojciech Wróż – Zygmunt Heinrich: Kangchendzönga lat temu czterdzieści, 2018 (zeszyt 56).
  • Józef Nyka: Jerzy Surdel (1935–2018), 2018 (zeszyt 58).
  • Józef Nyka: Bierz i Bogu dziękuj. Spiski poszukiwaczy skarbów, 2019 (zeszyt 60).
  • Józef Nyka: Tatry – nazwy samosiejki, 2019 (zeszyt 62).

Inne

  • Taternicy Ojczyźnie 1939–1945, publikacja 11. Explorers Festival Łódź 2009.

Odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Zmarł Józef Nyka (1924-2021) [dostęp 2021-09-06] (pol.).
  2. ↑ Dawid Golik, Partyzanci "Lamparta", Kraków: Attyka, 2014, ISBN 978-83-62139-72-9.
  3. ↑ The Himalayan Club: Office Bearers. [dostęp 2017-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-22)].
  4. ↑ Wiesław A. Wójcik: Józiu. Wspomnienie Józefa Nyki [w:] "Gazeta Górska" R XXIX, nr 3 (115), lato 2021, s. 58-59
  5. ↑ Odznaczenia na Kasprowym Wierchu. 2015-04-25. [dostęp 2015-04-25].
  6. ↑ „Dziękuję za zasługi w drodze ku polskiej wolności”. prezydent.pl, 2015-03-03. [dostęp 2015-06-17].
  7. ↑ M.P. z 2004 r. nr 20, poz. 356.

Bibliografia

  • Janusz Kurczab: Leksykon polskiego himalaizmu. Warszawa: Agora SA – Biblioteka Gazety Wyborczej, 2008, s. 91-92, seria: Polskie Himalaje. ISBN 978-83-7552-383-6.

Linki zewnętrzne