Józef Pitschmann

Józef Pitschmann
Data i miejsce urodzenia	1758 ; Triest
Data i miejsce śmierci	1 września 1834 ; Krzemieniec
Zawód, zajęcie	malarz

Józef Franciszek Jan Pitschmann (ur. 1758 w Trieście, zm. 1 września 1834 w Krzemieńcu) – malarz, głównie portrecista.

Życie i twórczość

Był synem Józefa i Marii z domu Sexida. Wykształcenie zdobył w Akademii Wiedeńskiej pod kierunkiem Johanna Baptista Lampiego, Heinricha Friedricha Fügera^[1] i Heinricha Carla Brandta. W roku 1787 otrzymał złoty medal w konkursie malarstwa za obraz Herkules zwracający Admetowi oswobodzoną Alcestę i został członkiem akademii. Z okresu wiedeńskiego pochodzą pastelowe pejzaże przedstawiające sceny pasterskie (1783), znajdujące się obecnie w galerii obrazów we Lwowie.

W roku 1788 przybył do Polski na zaproszenie Józefa Klemensa Czartoryskiego i do 1789 mieszkał w jego posiadłości w Korcu na Wołyniu jako portrecista i nauczyciel rysunku. W latach 1789–1794 przebywał w Warszawie. Na okres ten przypada kilkumiesięczny pobyt malarza w Poznaniu. W stolicy zyskał uznanie jako portrecista wśród przeciętnej szlachty i mieszczaństwa. Pozostawił też kilka wizerunków Stanisława Augusta, za jeden z nich w 1794 władca nagrodził go brylantowym pierścieniem. 11 marca 1791 Pitschmann poślubił Agnieszkę – córkę Jana Baudoina de Courtenay – literata i lekarza mesmerysty. Lata 1794–1806 to okres lwowski, w którym namalował ok. 300 obrazów, głównie portretów. Zyskał popularność w kręgach arystokracji, szlachty i urzędników. W tym czasie wykonał też portrety cesarza Franciszka II i jego małżonki na zamówienie arcybiskupa lwowskiego Kajetana Ignacego Kickiego.

W roku 1806 przeniósł się na stałe do Krzemieńca, gdzie mieszkał do końca życia. Powołany został przez Tadeusza Czackiego na katedrę rysunku w Liceum Krzemienieckim, udzielał także lekcji prywatnych. W okresie tym stworzył ok. 150 obrazów (głównie portretów profesorów liceum i wołyńskiej szlachty). Wśród nich są portrety Euzebiusza i Salomei Słowackich (oba w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie), Teofila i Hersylii Januszewskich (w Muzeum Narodowym we Wrocławiu). Z okazji dwudziestopięciolecia służby nadano mu honorowy tytuł radcy, dwukrotnie nagrodzony też został medalem: otrzymanym od cesarza złotym medalem z czerwoną wstęgą dla noszenia go na szyi oraz brązowym medalem samej tylko szlachcie w Cesarstwie dawanym (1812). Wśród jego uczniów byli także malarze, jak Bonawentura Klembowski czy Jan Ksawery Kaniewski. Pitschmann we wczesnym okresie twórczości nierzadko malował sceny mitologiczne i historyczne. Tworzył w duchu późnego klasycyzmu. Poza malarstwem olejnym uprawiał pastel.

Namalował między innymi

Portret Stanisława Augusta w mundurze generała wojsk koronnych (pastel, Muzeum Narodowe w Warszawie)
Portret Józefa Komorowskiego (ok. 1794, olej, Lwowska Galeria Sztuki)
Portret Antoniego Franciszka Rozwadowskiego (olej, Muzeum Narodowe we Wrocławiu)
Portret młodej kobiety (1800-1806, olej, Muzeum Narodowe w Warszawie)
Portret Macieja Starzeńskiego (1820-1830, olej, Lwowska Galeria Sztuki)